Radboud Universiteit Nijmegen
Waarom absence epilepsie verdwijnt óf erger wordt na de puberteit
De Russische wetenschapster Elena A. Tolmacheva promoveert woensdag 24
oktober aan de Radboud Universiteit op onderzoek naar de rol van
geslachtshormonen, zoals progesteron, bij het krijgen van epileptische
aanvallen, in het bijzonder van absences. Zij voerde het onderzoek uit
bij een diermodel voor absence epilepsie: de WAG/Rij rat, die spontane
aanvallen laat zien. Verder onderzocht ze de rol van stress, zowel
kortdurende als langdurige chronische stress.
Geslachtshormonen hebben vooral in bijzondere omstandigheden, zoals
bij zwangerschap en bij stress, invloed op de aanvalscontrole. Deze
controle kan verklaard worden doordat geslachtshormonen directe
effecten hebben op het limbisch systeem en indirecte effecten op het
thalamocorticale systeem. Deze gegevens verschaffen tevens inzicht in
het tot nu toe onbegrepen fenomeen dat absences bij kinderen hetzij
verdwijnen na de puberteit, hetzij veranderen in de veel ernstigere
aanvallen van epilepsie.
Het blijkt duidelijk dat tijdens een zwangerschap, waarbij het
progesterongehalte in het lichaam is verhoogd, het aantal epileptische
aanvallen afneemt. Merkwaardig, omdat een enkelvoudige toediening van
progesteron juist leidt tot méér aanvallen. Een daaropvolgende
toediening van progesteron laat echter een kleinere toename zien. Deze
tolerantie werkt zo effectief dat een chronische verhoging van
progesteron, zoals bij zwangerschap, leidt tot vermindering van het
aantal aanvallen.
Als de bron van de geslachtshormonen (het ovarium) wordt weggenomen,
heeft dat geen effect op het aantal aanvallen. Het heeft echter wel
een indirect effect doordat stress (en zelfs al de verwachting dat
stress kan optreden), plotseling een aanzienlijk effect heeft op de
mate van aanvallen. Kennelijk hebben geslachtshormonen een
beschermend, antistress-effect.
Een tweede studie betreft het doelgebied van geslachtshormonen in het
brein. Getest is of een lokale toediening van het geslachtshormoon
progesteron in het limbische systeem, een systeem dat betrokken bij
emoties en stress, effect heeft op het optreden van epileptische
aanvallen.
Progesteron werkt als een helper van de belangrijkste remmende
neurotransmitter GABA in het brein. Wanneer het lokaal wordt
toegediend in het limbisch systeem heeft het een remmend effect op
aanvallen. Zoals uit eerder onderzoek van de afdeling Biologische
Psychologie is gebleken, speelt dit systeem met de hersenschors
(cortex) voorop, samen met de daaronder gelegen thalamus, een
leidinggevende rol in het ontstaan van absence aanvallen.
Steroid hormones in the regulation of absence seizures. A putative
role of the limbic system.
Elena A. Tolmacheva is verbonden aan de Lomonosov State University te
Moskou. Haar onderzoek is begeleid vanuit het Nijmegen Institute for
Cognition and Information. Promotor prof. A.M.L. Coenen, co-promotor
dr. E.L.J.M. van Luijtelaar.