PvdA Evert Vermeer Stichting
14 NOVEMBER 2007
Robert Mugabe hoort niet thuis op de EU top in Portugal
Begin vorige week keerde EVS-directeur Peter Heintze terug van een
rondreis door Zimbadwe die hij daar maakte met vertegenwoordigers van
de Nederlandse vakbeweging. Naar aanleiding van zijn reis schreef hij
het artikel Robert Mugabe hoort niet thuis op de EU top in Portugal
dat donderdag 8 november in de Volkskrant werd gepubliceerd.
'Robert Mugabe hoort niet thuis op de EU top in Portugal'
De Zimbabwaanse president Robert Mugabe is welkom op de topontmoeting
tussen Europese en Afrikaanse regeringsleiders tijdens de EU-top in
Lissabon eind dit jaar. Deze week zal EU-voorzitter Portugal alle
Afrikaanse leiders een uitnodiging sturen. Peter Heintze, directeur
van de Evert Vermeer Stichting, die vorige week in Zimbabwe verbleef,
vind de aanwezigheid van Mugabe op deze top ontoelaatbaar, want dat
maakt de dictator een internationaal geaccepteerd leider.
In de afgelopen week heb ik veel gesprekken gevoerd met
vertegenwoordigers van de niet-officiële oppositie, met medewerkers
van NGOs en met andere buitenlandse waarnemers. Zij willen niet met
naam worden genoemd, wat tekenend is voor de politieke situatie van
dit moment in Zimbabwe. Vertegenwoordigers van de Zimbabwaanse civil
society waren heel helder: de Europese Unie (EU) mag Mugabe niet
ontvangen.
De belangrijkste reden die wordt aangedragen om Mugabe wel te
ontvangen is dat de EU de Europees-Afrikaanse top niet wil laten
gijzelen door Mugabe: als Mugabe niet welkom is, zullen andere
Afrikaanse leiders niet naar Portugal komen en zal dat afbreuk doen
aan het topoverleg tussen Europa en Afrika. Dit kan nadelige gevolgen
hebben voor Afrika want er zijn belangrijke zaken te bespreken.
Toch hoort Mugabe niet op deze top thuis. De aanwezigheid van Mugabe
in Portugal ondermijnt de geloofwaardigheid van de EU. Bovendien laat
de EU hiermee de kans voorbij gaan om ook andere Afrikaanse leiders
het signaal te geven dat de EU mensenrechten en democratisch bestuur
zwaar laat wegen.
Mugabe heeft de afgelopen zeven jaar grondig afgebroken wat onder zijn
eigen leiding is opgebouwd. In het laatste decennium van de vorige
eeuw was Zimbabwe nog een voorbeeld voor de regio: sterke economische
groei, een redelijke juridische structuur en een toenemend respect
voor mensenrechten en democratie. De economische neergang werd in 2000
ingezet met het verdrijven van blanke boeren, wiens landerijen
beschikbaar werden gesteld aan veteranen van de Zimbabwaanse
vrijheidsstrijd. Laatste hoogtepunt van de almaar sneller verlopende
economische neergang is het bevriezen van de officiële prijzen
afgelopen juli. Binnen twee weken waren de schappen in de supermarkten
leeg. De huidige inflatie bevindt zich momenteel ergens tussen de
4.000 en 15.000 procent (niemand die het precies weet). In het land
dat voormalige grootproducent was van onder meer graan en vlees zijn
brood, suiker en benzine niet meer te krijgen. Behalve dan voor een
kleine groep zich steeds verder verrijkende politici en handelaren in
de directe omgeving van Mugabe. Gewone Zimbabweanen leven letterlijk
op groenten en zijn afhankelijk van financiële schenkingen van familie
in het buitenland.
Ondertussen wordt de politieke oppositie met harde hand aangepakt. De
presidentsverkiezingen in 2003 en parlementsverkiezingen in 2005 waren
een farce. Na de laatste verkiezingen rekende Mugabe via zijn
Operation Restore Order af met veel verarmde burgers, die uit onvrede
op de oppositie hadden gestemd. Ten minste 700.000 burgers werdem uit
hun huizen verdreven door hun woningen met de grond gelijk te maken.
Sinds 2005 wordt de oppositie met extra inzet stelselmatig
geïntimideerd en gemolesteerd. De schedelbasisfractuur die politiek
oppositieleider Tsvangirai in maart opliep in een politiecel, heeft de
kranten in de Nederland gehaald. Hij is zeer zeker niet de enige die
lijdt onder politiegeweld. Ik heb afgelopen week gesproken met mensen
die werden opgepakt tijdens demonstraties en anderhalve dag later
bewusteloos werden teruggevonden in een cel, drijvend in hun eigen
bloed en urine. Recht op demonstratie en vergadering bestaan feitelijk
niet meer: bijeenkomsten van meer van vier personen mogen alleen
plaatsvinden met toestemming van de autoriteiten. De oppositie is
ondertussen murw als gevolg van deze aanhoudende intimidaties.
Een veelgehoorde reden waarom Mugabe wanhopig vasthoudt aan de macht,
is zijn vrees voor uitlevering aan het Internationaal Strafhof. Een
terechte angst. Mugabe vreest berechting voor de massale slachtpartij
onder het Ndbele-volk in Matabele-land. Daarbij kwamen tussen 1983 en
1985 zeker twintigduizend mensen om het leven. Dit zou voor Nederland,
als vestigingsland van het Internationaal Strafhof, reden te meer
moeten zijn om zich uit te spreken tegen de komst van Mugabe naar de
Afrikaans-Europese top.
Tot overmaat van ramp komt de uitnodiging aan het adres van Mugabe op
een cruciaal moment: in november congresseert vermoedelijk de
regerende partij ZANU-PF om zich voor te bereiden op de presidents- en
parlementsverkiezingen die in 2008 moeten plaatsvinden. De partij van
Mugabe moet een nieuw presidentskandidaat aanwijzen. Binnen ZANU-PF
groeit een stilzwijgende oppositie tegen Mugabe. Uit angst voor
repercussies durft niemand zich hardop tegen de leider uit te spreken,
maar het brede zwijgen toont aan dat men hoopt op verandering. En wat
doet Europa? Die nodigt Robert Mugabe uit voor een topontmoeting en
versterkt daarmee de positie van de dictator.
De internationale gemeenschap bemoeit zich actief en openlijk met
Sudan, Congo en Birma, maar laat Zimbabwe links liggen. Dat is alles
behalve consequent. Het tegenargument dat de mensenrechtenschendingen
in Sudan, Congo en Birma van een andere orde zijn dan de repressie in
Zimbabwe, rechtvaardigt misschien dat ingrijpen in Zimbabwe niet
gewenst is (een politieke omwenteling zal in eerste instantie moeten
worden geïnitieerd door de eigen politieke oppositie). Maar een
dictatoriaal heerser uitnodigen op een Europese top - met alle égards
die een regeringsleider toebehoren - voor algemeen politiek overleg,
is het verkeerde signaal op het verkeerde moment. Nederland, dat de
mensenrechten hoog in het vaandel heeft, moet net als Groot Brittannië
ondubbelzinnig laten blijken dat Robert Mugabe niet thuishoort op de
top in Portugal. Als Mugabe verschijnt in Portugal zou dat voor de
Nederlandse premier reden moeten zijn om zelf niet aan deze
topontmoeting deel te nemen. Het enige moment waarop Nederland Mugabe
op Europees grondgebied wenst te ontvangen, is als hij zich als
verdachte meldt bij het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Peter Heintze
Directeur Evert Vermeer Stichting