Partij van de Arbeid

Den Haag, 14 november 2007

Bijdrage lid Heerts (PvdA ) aan begroting justitie 2008

Gesproken woord geldt!

Voorzitter,
Nog maar recent zat ik midden in de voorbereiding van de begrotingsbehandeling voor het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid en sedert een week is dat veranderd in de begrotingsbehandeling voor het ministerie van Justitie. Nu hadden ze me wel verteld dat het werk in de kamer soms hectisch is en snel kan wisselen, maar een maand geleden had ik niet verwacht dat dit mij ook zo snel zou overkomen. Voorzitter ik beschouw het als een eer om het werk van mijn collega Aleid Wolfsen hier in de kamer te mogen voort zetten. En gelet op de enorme deskundigheid van de heer Wolfsen wordt dat een stevige klus. Het is zeker wennen en zal ook niet altijd even gemakkelijk gaan. Maar met enthousiasme, nieuwsgierigheid en inzet, deskundige medewerkers, partijgenoten en natuurlijk collega's hier in de kamer kom je een heel eind, dat heb ik het afgelopen jaar wel geleerd. Zeker ook omdat ik mij, als niet jurist, moet verdiepen en verbreden in de krochten van het justitiehuis. Met dat huis heb ik wel een kleine verbinding. Het is ruim 22 jaar geleden dat ik als jong marechaussee een kazerne binnen kwam lopen om opgeleid te worden tot marechaussee der 1e klasse opsporingsambtenaar. Een Havodiploma was daarvoor verboden in die tijd, vandaar dat ik zonder diploma de middelbare school had moeten verlaten. Geen enkel moment heb ik toen gedacht dat ik ooit nog als justitiewoordvoerder mijn opwachting zou gaan maken voor de PvdA in de Tweede Kamer. Wat kan het leven toch soms mooie wendingen krijgen. Gezonde achterdocht, rechtvaardigheid en het strafrecht zijn mij vanuit het verleden dus niet vreemd. Ik moest bij de voorbereiding ook weer denken aan de adjudant die verantwoordelijk was voor mijn eerste opleiding. Hij sprak in een bepaalde casus ooit tot me; "Heerts als je ooit nog een echte opsporingsambtenaar wilt worden, vergeet dan nooit dat de portier vaak meer weet dan jij ooit kan achterhalen." Het belang om met mensen te spreken aan de basis en te vertrekken vanuit het principe van vertrouwen en goede contacten onderhouden is er, na de opvoeding thuis, dus goed ingegoten. En die basis verwacht ik goed te kunnen gebruiken de komende periode. Voorzitter de begroting die we nu behandelen is een logisch vervolg op het coalitie akkoord en het beleidsprogramma van het kabinet. En gelukkig beseffen steeds meer mensen dat met alleen repressie en harde aanpak niet alle problemen kunnen worden opgelost. Vaak zijn vele factoren debet aan fout gedrag of handelen en is er niet altijd één oplossing voor het bestrijden en opnieuw voorkomen van dat foute gedrag. En geen misverstand voorzitter wie willens en wetens fout wil zal fout moeten ontmoeten. Voorzitter, burgers en bedrijven moeten erop kunnen rekenen dat Veiligheid een kerntaak van de overheid is en een basisvoorwaarde voor een samenleving waarin mensen zich vertrouwd, vrij en verbonden voelen. In het coalitieakkoord staat deze zin als een huis. Natuurlijk past daar een grote mate van eigen verantwoordelijkheid bij, maar uiteindelijk als die veiligheid wordt geschonden, moet de overheid optreden. Alleen zo kan onze rechtsstaat overeind blijven. De PvdA fractie is ingenomen met de toenemende aandacht voor preventie en het voorkomen van recidive. De persoonsgerichte aanpak spreekt ons daarbij in het bijzonder aan. In de recente nota Veiligheid begint bij Voorkomen wordt dit nog verder uitgewerkt. Het gegeven dat het ministerie van justitie en BZK het niet alleen kunnen en ook de link en betrokkenheid met het lokale bestuur benadrukken, kan op onze instemming rekenen.

Een compliment ook aan de bewindslieden dat zij een nadere visie aankondigen op balans tussen veiligheid en de persoonlijke levenssfeer. Begrijp ik hieruit dat de bewindslieden zich zorgen maken over een mogelijke verstoring van die balans? Wat mij betreft is het tijd om die balans op te maken voordat we verdere keuzes moeten gaan maken over dit onderwerp. Denk bijvoorbeeld aan het uitwisselen van passagiersgegevens met de VS. Bijzonder ingenomen zijn we ook met de aandacht voor de minder zichtbare criminaliteit. Zoals verwoord in de begroting: " Fraude en financieel-economische criminaliteit vormen een geheel aan delicten waardoor dit sociale kapitaal wordt ondermijnd." Het is heel goed dat bestrijding van fraude en financieel-economische criminaliteit, waaronder ook ontneming en verbeurdverklaringen van crimineel verworven bezittingen worden geïntensiveerd. Kan de minister nog eens duiden hoe hij dit concreter wil maken en of hij daarbij ook een verdere samenwerking tussen de verschillende diensten voor ogen heeft. Laat ik een recent voorbeeld noemen vanochtend in het nieuws van de taxaties bij woningverkoop en vervolgens snelle doorverkoop. Voorzitter, ik heb wel een voorstel in dat kader. Laten we de gegevens van het kadaster zodanig vorm geven dat als een huis binnen een jaar voor de tweede keer wordt verkocht met meer dan 5% waardestijging er een piep wordt afgegeven. Wat ons betreft naar analogie van de Melding Ongebruikelijke Transacties komt er een meldingsplicht van het kadaster aan het OM op dit punt. En als er dan niet reële waarden in die akten staan moet ook de notaris daarop worden aangesproken. Voorzitter, voordeel uit criminele handelingen moet zo snel mogelijk worden ontnomen. Het is wederrechtelijk en behoort je niet toe. Ook al wordt de in de begroting voorziene stijging uit "pluk ze"inkomsten de komende jaren bewaarheid, dan nog blijven die inkomsten nog niet in verhouding staan tot de miljarden wederrechtelijk verkregen voordeel. Welke knelpunten liggen daar nu nog? Als dat wettelijke knelpunten zijn, moeten die snel worden weggenomen wat mij betreft. Toch omkering van de bewijslast wellicht? In dat kader aanpak bij loverboys. Wat de PvdA betreft laten we jongeren van 18/19/20 jaar met dure auto's niet langer voor MBO scholen langsrijden om indruk te maken terwijl er meer dan grote vraagtekens gezet kunnen worden bij het rechtmatige bezet van die auto's en ander glitter en glamourspul. Duidelijk moet zijn dat een diploma behalen loont en niet onoorbare praktijken met vele slachtoffers. Alle mogelijke diensten moeten hier samen optrekken en de verbinding met de aanpak van jongeren onder de 27 moet worden gelegd. Of op school of aan het eerlijke werk. Afpakken dus die macho status en bijbehorende luxe goederen zou ik zeggen. Hun "rolmodel" moet worden doorbroken, desnoods met harde hand. Wil de minister reageren op het voorbeeld uit Amsterdam waar in ieder geval jongeren met een bijstandsvoorziening op voorhand verdacht zijn als ze met dure en luxe goederen op straat zijn. In relatie hiermee zou ik nadrukkelijk de aandacht willen vragen voor de zogenoemde juridische en bijzondere beroepen. Notarissen, accountancy, advocaten, gerechtsdeurwaarders, makelaars ze hebben allen in meer of mindere mate een hoogwaardige en betrouwbare kwaliteit van hun vakgebied overeind te houden. De meeste doen dat gelukkig wel. Helaas zijn er echter rotte appels. Die moeten worden aangepakt. Bij het AO van mei jl. over het rapport van de commissie Hammerstein heeft Wolfsen de minister gevraagd om inzicht te verschaffen in de termijnen van behandeling van klachten tegen notarissen. Omdat het notariaat een vak is met grote verantwoordelijkheden en verplichtingen mag het vertrouwen in notarissen niet geschonden worden omdat de afhandeling van klachten niet goed loopt. De minister zei toen toe dat hij "voor de behandeling van de begroting een inventarisatie doet toekomen van de bestaande problemen op dat vlak en van mogelijke oplossingen, met de nauwkeurigheid die op dat moment mogelijk is." Wij hebben hierover niets meer vernomen. Kan - nu - de staatssecretaris dat morgen alsnog doen.

In dat kader vraag ik ook naar de stand van zaken inzake de motie Wolfsen cs d.d. 27 juni jl. Het betreft hier de schorsingsmogelijkheden op tuchtrechtelijke basis van notarissen en advocaten. Dat allemaal laten wachten op andere wetgeving duurt ons echt te lang.

Doorlooptijden.
Als we het over effectieve rechtspraak hebben, wordt dit ook in de begroting (p. 140) in verband gebracht met tijdigheid. Inderdaad "Uitspraken die te lang op zich laten wachten verliezen aan betekenis"(p. 140) Er wordt aangekondigd dat voor alle sectoren voor de verschillende soorten zaken in 2008 de doorlooptijden zullen worden genormeerd. Collega Wolfsen heeft daar in het verleden al om gevraagd. Wij zijn benieuwd hoe die doorlooptijden er uit gaan zien. Kan er alvast een tipje van de sluier worden opgelicht? Ik wil hier wel gezegd hebben dat mijn fractie eindelijk af wil van de benadering van verhullende gemiddelde doorlooptijden. Ook goed is de aankondiging dat de rechtspraak prioriteit zal gaan geven aan zaken "waarbij de factor tijd van doorslaggevende betekenis is en waar het maatschappelijk belang van die zaken dit vergt". Hoe wordt die prioritering gemaakt? Want voorzitter het is toch te bizar voor woorden dat nu bijna tien jaar na de rampzalige besmettingsaffaire op de westfriese flora nog steeds moet worden geprocedeerd over de aansprakelijkheid terwijl mensen steeds ouder worden en de uitkomsten mogelijk niet meer kunnen meemaken.

Rechtspleging en rechtsbijstand.
Voorzitter, al jarenlang maakt de PvdA zich sterk voor een goede toegankelijkheid tot het rechtsbestel vooral voor minder draagkrachtigen. Dit punt maakte telkenmale deel uit van onze beter begrotingen. De nu aangekondigde bezuiniging vinden wij nog niet echt voldoende onderbouwd. Hoewel in de begroting weliswaar wordt aangekondigd dat de toegang voor minder draagkrachtigen tot het rechtsbestel moet worden behouden, duiden enkele van de aangekondigde maatregelen toch op een verslechtering op dat punt. Dit terwijl de afgelopen jaren ook al stevig is ingegrepen. Voorzitter, zeker in een tijd waarin steeds meer van burgers wordt gevraagd, het maken van eigen keuzes wordt bevorderd en er meer blauw op straat is, moet ook een eenvoudige en laagdrempelige rechtsgang beroepsgang of geschilgang mogelijk zijn. Bovendien wordt de hele justitiële keten versterkt. De toegankelijkheid tot het rechtsbestel mag dan zeker niet verslechterd worden. Voorzitter ik vraag de bewindslieden hoe staat het nu met de ontwikkeling van het verzekeringsstelsel en ook een beetje een basale vraag of dit nog wel steeds de goede weg is. Hoe zijn de ervaringen bij andere landen tot op heden gelopen. Natuurlijk is de PvdA fractie voor efficiënt werken en wat goedkoper kan moet ook. Wij zouden het een goede zaak vinden dat in overleg met het veld en de raden voor de rechtsbijstand wordt bekeken op welke wijze dat efficiënter werken kan worden ingevuld. Graag een reactie hoe het veld in deze wordt betrokken. Voorzitter niet alles hoeft in de rechtszaal te worden beslecht en wellicht kan de weg van geschillenbeslechting en mediation ook worden uitgebouwd. Ik vraag daarbij ook aandacht voor de toenemende verantwoordelijkheid die gemeentes hebben op b.v. het terrein van inkomen. Laat in ieder geval duidelijk zijn dat de PvdA fractie niet meewerkt aan een beeld of werkelijkheid dat procederen weer iets voor de rijken wordt. Om in ieder geval een duidelijk signaal te geven dat de bezuinigingen zoals die nu zijn voorgesteld te omvangrijk zijn en onvoldoende uitgedacht heb ik mede namens de collega's van CDA en CU een amendement ingediend.

Voorzitter, dan enkele min of meer wat losse punten. Naar aanleiding van de Schipholbrand met de maatregelen om preventie en bedrijfshulpverlening te verbeteren. Wordt hier de relatie naar de zogenoemde RI en E vanuit de Arbowet voldoende gewaarborgd en hebben OR en vakbonden daarop voldoende zicht en de wettelijk vereiste zeggenschap. Hoe staat het op dit punt met de rol van Sociale Zaken en werkgelegenheid.

Twee weken geleden kwam het Rapport van de commissie Kalsbeek uit waarin het lesbisch ouderschap wordt besproken. De PvdA-fractie is zeer content met de conclusie van dit rapport dat de lesbische meemoeder ook de mogelijkheid moet krijgen om het kind dat binnen haar relatie geboren wordt, te erkennen. Wij zijn benieuwd naar de reactie van de Minister op dit rapport. Wanneer kunnen wij de kabinetsreactie verwachten? Misschien kan er morgen al een hoofdlijn worden geschetst.

Recidive.
Voorzitter, gedetineerden die vrijkomen vallen vaak snel terug in hun oude fouten. Op het moment dat zij de gevangenis verlaten moet er meteen worden gezorgd voor ondersteuning. Het is cruciaal dat die ondersteuning niet dagen en soms is er zelfs sprake van uren op zich laat wachten. Voorkomen moet worden dat gedetineerden in het weekend voor gesloten deuren komen te staan. Voorzitter, deze zomer heb ik vele werkbezoeken afgelegd in het kader van de portefeuille sociale zaken en ook vele sociale diensten en zogenoemde bedrijfsverzamelgebouwen bezocht. Ik wil u één verhaal niet onthouden. Ik sprak met een jongere die na het uitzitten van een korte straf op vrijdagmiddag vrij was gekomen. Binnen twee uur was hij door z'n maatjes uit het milieu, zoals hij dat noemde, benaderd om weer wat werkzaamheden te verrichten. En met werkzaamheden bedoel ik hier niet rechtmatige arbeid. Die keer was hij ervoor gezwicht met alle gevolgen van dien. Na die herhaling had hij besloten om het op een andere manier te proberen en de volgende vrijdagmiddag heeft hij kunnen weerstaan. Nu maakte hij deel uit van een re-integratietraject van de gemeente met zicht op een vaste baan in de horeca. Voorzitter, en zo heb ik vele voorbeelden gehoord van mensen die bij UWV CWI en gemeentes werken met deze jongeren. Het heeft mijn fractie ertoe gebracht om voor te stellen dat simpelweg niet op vrijdag gedetineerden op straat worden gezet. Veel eerder zal moeten worden ingespeeld op resocialisatie en hernieuwde participatie in de samenleving. Na de straf te hebben uitgezeten heb je ook weer rechten. Geen dubbele veroordeling maar dat steuntje in de rug dat je wellicht definitief van de oude fouten weerhoudt. En daarom moet voor de vrijlating de positie rondom inkomen, zorg, huisvesting en het liefst werk worden geregeld. Zowel in de preventienota als de maandag aangeboden nota modernisering van het gevangeniswezen zitten hiertoe belangrijke aanknopingspunten. Maar het is nog teveel taal en goede bedoelingen. Ik snap best dat dit allemaal niet eenvoudig is en misschien wel een projectdirectie vergt maar wil toch een reactie op ons voorstel.

Voorzitter, er zal hier wat ons betreft zeer hoge prioriteit aan moeten worden gegeven en tot slot voorzitter ik durf de stelling te verdedigen dat we hier aan enorme kostenbesparingen in de sociale zekerheid doen, de veiligheid in buurten en wijken vergroten en uiteindelijk dus ook weer ten goede komt van justitie.