Universiteit van Tilburg

4 december 2007

Generatie X verenigt subculturen in organisaties

Promotie Bontekoning over generaties in organisaties

Opeenvolgende generaties in een organisatie vernieuwen de organisatiecultuur, waardoor de continuïteit van een bedrijf wordt gewaarborgd. Dat concludeert organisatiepsycholoog Aart Bontekoning op grond van interviews en veldexperimenten in vier organisaties. De Generatie X, die nu de leiding aan het overnemen is, richt zich op het verenigen van subculturen. Bontekoning promoveert op 12 december aan de Universiteit van Tilburg. Voorafgaand vindt het symposium 'Vitale mensen, vitale organisaties' plaats over het bestrijden van de gevolgen van de vergrijzing in bedrijven.

Wat zijn de verschillen tussen opeenvolgende generaties in een bedrijf en welke bijdrage leveren ze aan de ontwikkeling van een organisatiecultuur? Organisatiepsycholoog Aart Bontekoning onderzocht de waarden en het gedrag van de drie generaties die op dit moment de Nederlandse organisaties en bedrijven bevolken. Die kunnen worden omschreven als de Protestgeneratie, geboren tussen 1940 en 1955, de Generatie X, geboren tussen 1955 en 1970, en de Pragmatische generatie, geboren tussen 1970 en 1985. Naar de Screenagers, geboren tussen 1985 en 2000, deed hij literatuuronderzoek. Bontekoning interviewde 61 werknemers verspreid over de drie oudere generaties en voerde daarnaast veldexperimenten uit bij de Nederlandse Brandweer- en Rampenbestrijding, de GGZ Groep Europoort, de NVO2 en het Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam. Zo liet hij groepen mensen van verschillende generaties uit dezelfde organisatie aan een vraagstuk werken in een workshop, of liet hij verschillende generaties groepsinterviews uitvoeren.

Opeenvolgende generaties spelen vermoedelijk de hoofdrol in veranderingen van de organisatiecultuur die de organisatie eigentijds houden, blijkt uit het onderzoek. Werknemers doen dat in al hun levensfasen, waardoor er continu vier 'stromen van cultuurverandering' plaatsvinden. Managers en werknemers zijn zich daar echter niet van bewust. Volgens Bontekoning zou bewustwording en begeleiding van deze processen zowel het sociale als het economische welzijn van organisaties juist bevorderen.

Op het gebied van waarden blijken de overeenkomsten tussen generaties groter dan de verschillen. Maar juist kleine verschillen op een paar belangrijke waarden zijn de motor voor vernieuwing. De grootste verschillen doen zich voor tussen de Protestgeneratie en de Pragmatische Generatie. Op de waarden 'leren in het werk', 'expliciet kansen krijgen om te leren' en 'plezier in het werk' scoort de jongste generatie hoger. Kijkend naar gedragsverschillen heeft de Protestgeneratie de neiging om jonge mensen voorzichtig de ruimte te geven om te bewijzen wat ze kunnen. Daarbij kijken ze kritisch naar zwaktes. De jonge professionals willen direct meedoen en actieve steun bij het ontwikkelen van hun talenten in het werk. De leden van de Pragmatische Generatie zullen organisaties de komende jaren een flinke leerversnelling (willen) geven. Dat gaat beter als ze daarin worden gesteund door de oudere ervaren generaties. Opmerkelijk is de toename van het aantal vrouwen in iedere volgende generatie en het effect op de gehele generatie, te weten meer proces- en samenwerkingsgericht werken. Het zogenaamde glazen plafond is binnen de nieuwste generaties niet aanwezig. De Protestgeneratie staat overigens niet stil in haar ontwikkeling. De vitaalste senioren willen zich specialiseren op hun favoriete terrein, hebben belangstelling voor spiritueel leiderschap en willen nog een flink aantal jaren actief blijven, als dat door de andere generaties wordt gewaardeerd.

Nieuwe generatie: subculturen benutten
Anno 2007/2008 volgt de Generatie X de Protestgeneratie op in de leidinggevende functies. Waar de Protestgeneratie de democratisering en de samenwerking tussen werkgevers en werknemers heeft bevorderd (het Poldermodel), zal de Generatie X volgens Bontekoning de samenwerking tussen verschillende subculturen bevorderen, tussen bijvoorbeeld disciplines, generaties en etniciteiten binnen de organisatie. De leden van Generatie X hebben het vermogen en de wil om verschillen constructief te benutten. Het is echter ook een bescheiden generatie. In de aanwezigheid van de onbescheidener Protestgeneratie en Pragmatische Generatie valt hun wezenlijke bijdrage aan de cultuurvernieuwing vaak niet op.

Aart Bontekoning (1949, Heerhugowaard) volgde de Politieacademie en studeerde vervolgens Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht. Hij werkte bij de politie, onder meer als rechercheur en als verandermanager. Vanaf begin jaren negentig begeleidde hij als zelfstandig organisatiepsycholoog veranderingsprocessen in het bedrijfsleven en bij de overheid. Daarnaast was hij parttime docent organisatiekunde aan de Universiteit Utrecht en aan de Brandweer Academie. Hij promoveert bij het departement Organisatiewetenschappen van de UvT.