Grondrechtenhandvest ondertekend
Grondrechtenhandvest EU 12 december 2007
Op 12 december zetten de voorzitters van het Europees Parlement, de Europese
Commissie en de Raad hun handtekening onder het Grondrechtenhandvest van de
EU. Een heuglijk moment voor Kathalijne Buitenweg, die al sinds haar
aantreden als volksvertegenwoordiger betrokken is bij dit handvest.
Het handvest bevat een uitgebreide lijst van klassieke, sociale en
moderne grondrechten waar de burgers van de Europese Unie - en in veel
gevallen ook vreemdelingen - aanspraak op kunnen maken. Alle rechten
uit het bestaande Europees Verdrag over de Rechten van de Mens (EVRM)
zijn erin opgenomen, maar ook rechten die ontleend zijn aan andere
internationale verdragen en nationale grondwetten. Het handvest legt
ook nieuwe grondrechten vast, zoals het recht op behoorlijk bestuur en
het verbod op discriminatie naar seksuele voorkeur.
Het handvest richt zich in de eerste plaats tot de instellingen van de
EU: die moeten de grondrechten respecteren bij al hun wetgeving en
besluiten. Hetzelfde geldt voor de lidstaten van de EU wanneer zij
Europees beleid ten uitvoer leggen. Juristen verwachten dat het
handvest ook horizontale werking zal krijgen: burgers en bedrijven
kunnen de grondrechten - zoals het verbod op discriminatie - dan
tegenover elkaar inroepen.
Uitzonderingspositie Polen en Verenigd Koninkrijk
Het handvest is nog niet juridisch bindend. Dat gebeurt pas wanneer
het Hervormingsverdrag in werking treedt. Dit verdrag wordt op 13
december in Lissabon ondertekend door de EU-regeringsleiders. Dit
verdrag zal naar verwachting begin 2009 van kracht worden. Vanaf dat
moment kunnen Europese burgers zich op alle rechten uit het handvest
beroepen bij de nationale of Europese rechter. De Britse regering en
de vorige regering van Polen hebben in een protocol bij het
Hervormingsverdrag echter bedongen dat hun burgers het handvest niet
kunnen inroepen bij de nationale rechter.
Polen en Britten tweederangs burgers?
"Dat protocol werpt een schaduw over de feestelijke gebeurtenis die de
ondertekening van het handvest zou moeten zijn", vindt Kathalijne
Buitenweg. "Ik hoop dat de Britten en de Polen zich in de toekomst
gaan verzetten tegen hun tweederangs status. Het handvest geeft de
Europese instellingen niet meer macht, zoals in Londen en Warschau
wordt gevreesd, maar beschermt burgers juist tegen een opdringerige,
onzorgvuldige of nalatige Europese overheid."
Nauwe betrokkenheid Buitenweg
Buitenwegs carrière in de Europese politiek is sterk verweven met het
handvest. Een paar dagen voor haar verkiezing als europarlementariër,
in juni 1999, kreeg de toenmalige rood-groene regering van Duitsland
steun voor het voorstel om de grondrechten van burgers vast te leggen.
Een handvest moest "de Unie tot leidraad dienen bij de uitvoering van
haar taken en het de burgers gemakkelijker maken hun grondrechten voor
de rechter af te dwingen". Buitenweg werd lid van de Conventie die de
tekst van het handvest schreef. Het handvest werd in 2000 plechtig
afgekondigd, maar was daarmee nog niet bindend. Daarvoor was het
wachten op de Europese Grondwet, waar het handvest in licht gewijzigde
vorm deel van uitmaakte.
Juridische afdwingbaarheid
"De verankering van grondrechten was een belangrijke reden waarom ik
vóór de Europese Grondwet campagne heb gevoerd", verklaart. Buitenweg.
"Na de verwerping van de Grondwet in Frankrijk en Nederland zag het er
even slecht uit voor het Grondrechtenhandvest. Onder meer de
Nederlandse regering wilde het weglaten uit een nieuw verdrag. Daar
heb ik mij, samen met onder meer Agnes Jongerius van de FNV, fel tegen
verzet. Uiteindelijk is het handvest niet integraal opgenomen in het
nieuwe Hervormingsverdrag - wat ik betreur - maar wordt het volgens
datzelfde verdrag wel even bindend als de verdragsbepalingen. Die
juridische afdwingbaarheid is het belangrijkste. In mijn dagelijkse
werk in de justitiecommissie van het Europees Parlement merk ik hoe
snel de rechten van burgers en vreemdelingen in de knel komen wanneer
ministers daadkracht willen uitstralen."
Voorbeeld voor rest van de wereld
Het handvest werd in 2000 al eens ondertekend en geproclameerd, in
2004 nogmaals ondertekend als onderdeel van de Europese Grondwet, en
vandaag dus weer. Toch vindt Buitenweg de plechtigheid van vandaag
niet overbodig. "Met deze grondrechtencatalogus laat de EU de wereld
zien waar zij staat. Zij maakt duidelijk dat er over de doodstraf niet
te onderhandelen valt, dat folteren uit den boze is en dat er voor
vluchtelingen plaats is in de Unie. Zij kiest ervoor om de bescherming
van de zwakkeren en van het milieu tot integraal onderdeel te maken
van haar economische model, en daarmee ook van haar buitenlandse
politiek."
Zie ook:
tekst van het Grondrechtenhandvest
manifest van Buitenweg, Jongerius e.a. vóór het Grondrechtenhandvest
dossier Toekomst van de EU
GroenLinks