Senaat stemt in met verruiming dwangbehandeling
woensdag 13 februari 2008
Met bijna algemene stemmen heeft de Eerste Kamer dinsdag 12 februari
twee wijzigingen goedgekeurd van de Wet Bijzondere Opneming
Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) (30492). Net als in de Tweede Kamer
liet ook in de Eerste Kamer de fractie van GroenLinks aantekenen tegen
de aanpassingen te zijn. Senator Thissen zei dat GroenLinks geen
verdere beperking van het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt wenst
en liever heeft dat de samenleving zich schikt naar mensen met een
psychische beperking.
Toezegging
Als gevolg van de instemming van de Eerste Kamer zal voor bepaalde
groepen patiënten nu ook een voorwaardelijke machtiging voor opneming
in een psychiatrisch ziekenhuis kunnen worden afgegeven. De tweede
wijziging voorziet in een verruiming van de mogelijkheden voor
dwangbehandeling in psychiatrische ziekenhuizen. De voorstanders waren
het er over eens dat het beter is via medicatie te voorkomen dat
patiënten verder weg zakken en in isoleercellen terecht komen.
De senaat kreeg de toezegging van de ministers Hirsch Ballin
(Justitie) en Klink (VWS) dat deze wijzigingen de laatste in de wet
BOPZ zullen zijn. Volgende maand komen de ministers met een
voorontwerp van wet voor een geheel nieuwe aanpak van psychiatrische
en daarmee gelijk te stellen patiënten als drugs- en
alcoholverslaafden.
Open procedure
Het voorontwerp zal tijdens een open procedure aan zoveel mogelijk
deskundigen om commentaar worden voorgelegd. Ook zal het mogelijk
worden via internet het voorontwerp te becommentariëren. De bedoeling
is dat het wetgevingstraject begin 2009 start en dat medio 2010 de
nieuwe wet in het Staatsblad staat.
Wanproduct
Het debat in de Eerste Kamer spitste zich vooral toe op de komst van
een nieuwe wet. Mevrouw Dupuis (VVD) zei dat de wet BOPZ een
'wanproduct' van de jaren tachtig is. De vele wijzigingen sinds de
inwerkingtreding in 1994 waren volgens haar nodig om de problemen die
de wet zelf opriep te verhelpen. Volgens mevrouw Dupuis komt de wet
voort uit de anarchistische jaren zeventig en tachtig van de
twintigste eeuw. Dit betrof in het bijzonder de psychiatrie, waarin
hulpverleners en patiënten naar huidig inzicht het spoor bijster
waren. Men dacht toen volledig ten onrechte dat geestesstoornissen te
wijten waren aan een disfunctionerende samenleving, zei de
VVD-senator. Inmiddels is er consensus over de opvatting dat
geestesstoornissen in veel, zo niet in de meeste gevallen, veroorzaakt
worden door chemische stoornissen in de hersenen, aldus mevrouw
Dupuis. In het licht van deze opvatting noemde de VVD-senator de
wijzigingen 'gepriegel in de marge'. Mevrouw Dupuis weet dit aan
buitensporige onkunde op het departement van VWS. Zij kon zich vinden
in de toezegging van de regering dat bij de voorbereiding van de
nieuwe wet de minister van Justitie het initiatief zal nemen.
Drieschaar
Mevrouw Slagter-Roukema (SP) maakte zich sterk voor een zogenaamde
drieschaar per regio die kan adviseren over noodzaak,
proportionaliteit en subsidiariteit van de dwangbehandeling. De
minister reageerde daar met instemming op. Ook kreeg zij de toezegging
van minister Hirsch Ballin dat de dwangmaatregelen in de
psychogeriatrie, de zorg voor verstandelijke gehandicapten en in de
jeugdzorg op elkaar worden afgestemd.
Fundamentele herbezinning
Mevrouw Meurs hield namens de PvdA-fractie een motie achter de hand om
snel een fundamentele herbezinning van de BOPZ te vragen. Na de
toezegging van de ministers was haar motie overbodig geworden.
Minister Hirsch Ballin gaf ook aan dat de nieuwe wet zal aansluiten
bij de nieuwste inzichten in de behandeling van mensen met een
psychiatrische stoornis. Zo zal gedwongen behandeling worden
losgekoppeld van plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis. Ook daar
buiten kan zo'n behandeling nodig zijn en gerealiseerd worden. Mevrouw
Meurs zei in haar maidenspeech dat Nederland koploper is in
West-Europa als het gaat om het aantal dwangopnamen. Die
koploperspositie moeten we zo snel mogelijk kwijt raken, vond zij. De
PvdA-senator kreeg de toezegging van de ministers dat er onderzoek
komt naar de verschillen tussen de regio's en tussen de instellingen
waar het het aantal dwangopnames betreft. Zij vroeg en kreeg ook de
toezegging dat het gebruik van dwang en drang in kaart wordt gebracht,
zodat kan worden nagegaan dat gedwongen behandeling ook werkelijk als
ultimum remedium wordt ingezet.
Toename dwangopnames
Ook senator Holdijk, sprekend namens de fracties van SGP en
ChristenUnie, wees op de toename van het aantal dwangopnames. Tussen
2002 en 2006 steeg dit aantal met bijna 40%.
Filosofisch perspectief
Senator Van de Beeten (CDA) plaatste de omgang van de samenleving met
mensen met een psychische stoornis in een filosofisch perspectief aan
de hand van opvatting van de Amerikaanse rechtsfilosofe Martha
Nussbaum en haar recente boek Grensgebieden van het recht. Zijn
verzoek om een wijziging die de Tweede Kamer in de BOPZ heeft
aangebracht nog niet in werking te laten treden en daarover in overleg
te treden met de Tweede Kamer, gehoord het debat in de senaat, wezen
de ministers af. Het ging om het amendement om vrijwillige opneming
niet te beperken tot maximaal drie etmalen. Minister Hirsch Ballin zei
dat dit onderwerp bij gelegenheid van de nieuwe wet opnieuw aan de
orde zal komen. Senator Van de Beeten kreeg wel gelijk met zijn
stelling dat alcohol- en drugsverslaafden gelijk behandeld moeten
worden als mensen met een psychische stoornis.
Eerste Kamer der Staten Generaal