NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 29-02-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de voorgenomen film van Wilders.
VAN GALEN:
De kijkers hebben zojuist live uw persconferentie kunnen zien. U zei
daar in een tussenzin iets belangrijks. U zei: het woord 'crisis' zal
misschien later nog te mild blijken. Hoe zou u deze affaire willen
karakteriseren?
BALKENENDE:
Het is een heel ernstige situatie op basis van de signalen die we
gewoon nu horen. We krijgen informatie van veiligheidsdiensten. We
krijgen informatie van ambassades. Bedrijven die hun zorgen
overbrengen. Het is ook het gesprek van de dag, ik merk het zelf ook,
bij internationale bijeenkomsten.
VAN GALEN:
Iedereen spreekt daarover met u?
BALKENENDE:
Ja.
VAN GALEN:
Wat gebeurt er in Nederland? Wat gaat u eraan doen? En zegt u dan ook:
dit is een grote crisis voor ons. Gebruikt u dat woord?
BALKENENDE:
Nou, ik zeg dat wij ons grote zorgen maken over een mogelijk te
verschijnen film met grote gevolgen internationaal.
VAN GALEN:
We hebben net in het Journaal kunnen zien dat u net geen oproep doet.
U spreekt regeringen in het Midden-Oosten aan hun
verantwoordelijkheden te nemen. U spreekt eenieder die het aangaat
aan, dus de heer Wilders en ook de media misschien. Maar waarom niet,
zoals Verhagen gisteren deed, zeggen: Geert, doe het niet. Die woorden
heeft u niet uitgesproken.
BALKENENDE:
Nee, maar u heeft ook de reactie gehoord van de heer Wilders. Hij
zegt: je kan de pot op. En wat had zich voorgedaan? Het is goed om
dat nog eens uit te leggen. Woensdag zijn minister Hirsch Ballin en
minister Verhagen bij de heer Wilders geweest. Toen hebben ze
uitgelegd wat op het ogenblik allemaal aan de orde is. Welke signalen
we krijgen. Wat ook de risico's voor de heer Wilders zelf zijn. En
toen zei hij: het is intimidatie. Dus hij heeft voortdurend grote
woorden. Ik heb vandaag geconstateerd dat in het kabinet de zorgen die
de heer Verhagen naar voren heeft gebracht gisteren deelt.
VAN GALEN:
De heer Bos zei net ook na afloop van de ministerraad: de heer
Verhagen heeft voor zijn beurt gesproken. Dat heeft Verhagen zelf ook
wel toegegeven. Hij heeft iets te hard van stapel gelopen, toch?
BALKENENDE:
Dat was omdat natuurlijk gisterenavond voor de tv er opmerkingen zijn
gemaakt, vooruitlopend op het kabinetsberaad. Nou, dat heeft geleid
tot enige discussie, maar ik vind eerlijk gezegd dat we wel op de
hoofdzaak moeten letten. Die hoofdzaak is behoorlijk ernstig en wat
dat betreft hebben we vandaag echt een goede en belangrijke bespreking
gehad in het kabinet, waarin de zorgen die gisteren door minister
Verhagen naar voren zijn gebracht nog eens voluit zijn gedeeld.
VAN GALEN:
U noemde 3 voorbeelden op uw persconferentie, waaruit blijkt dat er
dreiging is.
BALKENENDE:
In sommige gevallen heb je te maken met eenvoudige voorbeelden,
bijvoorbeeld een kinderfilm die niet vertoond wordt op een festival in
Egypte. Nu is dat maar een klein voorbeeld, maar het is iets wat een
hele grote dimensie kan krijgen. Tweede voorbeeld: de Taliban in
Afghanistan heeft gezegd dat ze extra aanvallen zouden gaan uitvoeren
op Nederlandse militairen. En ik kreeg het verhaal te horen dat
stewardessen op het ogenblik niet meer mee willen vliegen op grond van
dreigende...
VAN GALEN:
Even over die Taliban. Ik hoor Defensie zeggen: ok, maar als het zo
gaat dan is Wilders in onze ogen rechtstreeks verantwoordelijk en dan
moet hij straks de ouders van die gesneuvelde soldaten maar gaan
uitleggen hoe dit kan. Is dat ook een beetje het gevoel wat u heeft?
BALKENENDE:
Dat kwam ook bij de persconferentie aan de orde. Een terechte vraag
van een journalist: wie stel je nu verantwoordelijk? Toen heb ik ook
gezegd: degene die verantwoordelijk zijn voor aanslagen dat zijn de
terroristische groeperingen en degene die aanslagen plegen. Alleen -
en dat is het probleem - deze groepen, deze terroristen of
extremisten, die voelen zich gelegitimeerd door een film van de heer
Wilders. En daarmee kan de heer Wilders niet zomaar voorbij gaan aan
zijn eigen verantwoordelijkheid, want hij kan wel zeggen: het is de
verantwoordelijkheid van die mensen en ik heb altijd gezegd dat ze
niet betrouwbaar zijn. Maar daar schiet die Nederlandse
ambassademedewerker, de Nederlandse werknemer bij een bedrijf in het
buitenland of een militair niks mee op. Kijk, de heer Wilders heeft
ook deze week gezegd: ik heb te maken met Al-Qaida en bedreigingen en
de premier heeft niks gezegd. Dan zeg ik op mijn beurt: de Nederlandse
overheid zorgt dat de heer Wilders zeer goed wordt beschermd. Zeer
goed. En daarom kan hij ook zoveel dingen zeggen. En dat hoort bij
onze democratie. Maar als je zelf die beveiliging hebt, dan moet je
ook eens nadenken over het lot van diegenen die die beveiliging niet
hebben.
VAN GALEN:
Nou zal Wilders zeggen: als het kabinet dit doet dan zwicht u voor
terreurregimes, waarbij die terroristische groepen ook soms
samenvallen met de regering. Maar het gaat erom dat u zwicht precies
voor wat Wilders bestrijdt.
BALKENENDE:
Weet u, dat is eigenlijk dat gemakkelijke antwoord. Want ik ben het er
met Wilders over eens dat er tal van groeperingen zijn, dat heb ik
nooit ontkend, die bijvoorbeeld religie misbruiken om vreselijke
dingen...
VAN GALEN:
Maar dat regeringen ook wel orkestreren.
BALKENENDE:
Daar spreek ik mijn afschuw over uit. Alleen, het effect van het
optreden van deze mensen, die zich gelegitimeerd voelen door de heer
Wilders, is wel dat bijvoorbeeld Nederlanders in andere landen en ook
heel andere mensen wel eens te maken kunnen krijgen met hele ernstige
consequenties. En dat is iets waar we niet aan voorbij mogen gaan.
Kijk, ik voel mij verantwoordelijk voor de veiligheid van de heer
Wilders en dat geldt voor het hele kabinet, meer in het bijzonder de
minister van Justitie, maar ik voel me ook verantwoordelijk voor
diegenen die in andere landen te maken kunnen krijgen met de reacties.
U heeft vandaag ook gezien hoe het Nederlandse bedrijfsleven bezorgd
is.
VAN GALEN:
Die zeggen eigenlijk: Wilders doe het niet.
BALKENENDE:
Ja.
VAN GALEN:
Maar u herhaalt dat niet?
BALKENENDE:
Ik heb aangegeven: gisteren heeft minister Verhagen er iets over
gezegd, maar ik heb vandaag een ander pleidooi gehouden. Ik heb tegen
de heer Wilders gezegd: denk nog eens heel goed na over de grote
vrijheid die je in Nederland hebt en wat de gevolgen daarvan zijn. Je
kunt niet voorbij gaan aan het feit dat sommigen die film zien als een
legitimatie om vreselijke dingen te gaan doen. En dus rust er ook op
de heer Wilders een grote verantwoordelijkheid en hij moet niet zomaar
zeggen van: dat zijn anderen die het doen.
VAN GALEN:
Nou zijn er ook deskundigen die hebben gezegd: als je kijkt naar de
Nationale Veiligheidsstrategie en het EVRM, dan kan je als vitale
belangen van de Staat in het geding komen een verbod uitvaardigen.
Heeft u dat laten onderzoeken?
BALKENENDE:
Laten we niet te veel praten over onze juridische activiteiten.
VAN GALEN:
Daar wil ik u toch onderbreken. Als u zegt: het is zo ernstig, ik kan
levens redden als ik zo'n vergaand middel neem, dan moet u dat toch
onderzocht hebben.
BALKENENDE:
Zoals gezegd: wanneer wij onze voorbereidende activiteiten doen, dan
stuiten we wel op een heel belangrijk gegeven. Dat je in de
Nederlandse rechtsorde niet zomaar als kabinet zaken kunt laten
verbieden.
VAN GALEN:
Kan je dat niet vooraf doen?
BALKENENDE:
Dat is een buitengewoon moeilijke geschiedenis. En vandaar ook dat de
minister van Justitie deze week heeft gewezen op de juridische
consequenties en wat de gangbare methoden in Nederland zijn. Dat is
dat je na publicatie van een film, nadat die is vertoond, kunt
optreden. Nou, we zullen uiteraard zien wat die film gaat behelzen,
maar zo werkt de rechtstaat in Nederland wel. Wij werken niet met
censuur.
VAN GALEN:
Nou ja, zo'n oproep van Verhagen komt daar natuurlijk wel een beetje
op neer. Een soort morele censuur.
BALKENENDE:
Ik heb vandaag aangegeven, ook in de richting van de heer Wilders:
denk nog eens goed na waar je mee bezig bent. Je wilt een verhaal
kwijt. Kijk, en op sommige punten van wat de heer Wilders zegt, de
analyse dat sommige zaken mis zijn, vind hij mij aan zijn zijde, maar
ik heb vaak gezegd: wat zijn nu de antwoorden die je geeft? En wat
zich nu met die film afspeelt betreft een totaal andere dimensie. Ik
merk ook dat het debat tot nu toe in Nederland vooral is gevoerd aan
de hand van de vrijheid van meningsuiting, maar dan zeg ik: dat is een
gegeven en dat is een groot goed in Nederland. Maar we praten op het
ogenblik over een andere discussie. We zitten op een andere
speelhelft. Het heeft te maken met veiligheid, Nederlandse belangen,
bedrijven, ambassades en militairen.
VAN GALEN:
Die belangen gaan dus nooit uit, zegt u, boven de vrijheid van
meningsuiting? Dus er komt nooit een moment dat u zegt: en nou is het
afgelopen, hier met die film.
BALKENENDE:
Nee, het is buitengewoon lastig om het van te voren te doen. Dat is nu
eenmaal... En ik zeg ook, dat is ook de consequentie van de
Nederlandse rechtstaat en mijn boodschap vandaag in de persconferentie
was ook: juist omdat je die grote vrijheden hebt, werkt dat alleen
maar als je een combinatie hebt van vrijheid en verantwoordelijkheid.
En wat wij hebben gedaan is appelleren aan de verantwoordelijkheid van
de heer Wilders.
VAN GALEN:
U heeft ook een paar keer gezegd: wij zijn als kabinet niet hetzelfde
als de heer Wilders. Dat is voor Nederlanders nogal logisch, waarom
heeft u dat zo benadrukt?
BALKENENDE:
Omdat in andere landen soms alles op een hoop wordt gegooid. Het
subtiele onderscheid tussen regering, parlement en dan weer oppositie
en regeringspartij, wordt in andere landen soms totaal anders beleefd.
We hebben het over Nederland.
VAN GALEN:
In Iran circuleren foto's van de heer Wilders op de voorzittersstoel,
want hij is af en toe plaatsvervangend voorzitter. Dat geeft hem in
dat land een cachet wat we uit moeten leggen?
BALKENENDE:
Ja, ik vind dat het noodzakelijk is om aan te geven dat wanneer iemand
zich op een bepaalde manier lijkt te gaan uitlaten over een godsdienst
- op een manier die mogelijk krenkend is voor heel veel mensen - dan
heb ik graag gezegd dat dat de opvatting is van de heer Wilders en dat
men niet dat soort signalen moet vereenzelvigen met Nederland. Want
Nederland is een land van vrijheid, van tolerantie, van het kunnen
omgaan met verschillen, het respecteren van elkaars godsdienst. En dat
betekent dat er over en weer begrip behoort te zijn. Wat zich nu
afspeelt is heel wat anders. Dat is ook de reden waarom ik behoefte
had om aan te geven dat de heer Wilders bepaalde visies heeft die niet
de visie zijn van de Nederlandse regering.
VAN GALEN:
Hoe reageert u eigenlijk op de uitspraak van de heer Wilders
'Balkenende is een beroepslafaard'?
BALKENENDE:
Ach weet u, ik ben een premier die graag rekening houdt met alle
Nederlanders die hier zijn en die in andere landen zich bevinden. En
ik ben een premier die zich zorgen maakt over het feit dat anderen in
gevaar komen doordat de heer Wilders activiteiten verricht waarin
anderen legitimatie vinden om erge dingen te gaan doen.
VAN GALEN:
Als het nu een vrij nette, misschien wel saaie, film blijkt te zijn en
Wilders heeft zich bedacht. Is dit dan niet een beetje overacting wat
u nu doet?
BALKENENDE:
We zullen het maar eens afwachten. Ik weet niet wat er in die film
staat, dat zullen we dan afwachten, maar ik vind dat er alle reden is
voor grote bezorgdheid. Ik maak mezelf zorgen en het is op basis van
het effect die deze aangekondigde film wereldwijd heeft. De signalen
zijn ernstig. Dat is ook de reden geweest waarom we vandaag in het
kabinet in alle duidelijkheid hebben gezegd: er behoort een signaal te
worden gegeven, na onze eerdere signalen, en dat wij spreken de heer
Wilders aan op zijn verantwoordelijkheid.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, IW)
Ministerie van Algemene Zaken