Radboud Universiteit Nijmegen
Ruim een half miljoen voor onderzoek naar islam en kunst
De Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft
half februari een subsidie van 550.000 euro toegekend aan een
onderzoeksproject over islam en de `performing arts' in het
Midden-Oosten en Europa. Het project is opgezet door Karin van
Nieuwkerk, docent en onderzoeker bij de afdeling Arabisch en Islam van
de Radboud Universiteit Nijmegen.
Islam en kunst - gaat dat wel samen? De Deense cartoonaffaire, de
moord op Theo van Gogh om zijn film Submission, de kwestie rondom de
opvoering van Mozarts opera Idomeneo door de Deutsche Oper en de Opera
Aisha in Rotterdam hebben geleid tot de beeldvorming dat de islam op
gespannen voet staat met kunst en cultuur.
Islamitische pop en comedy
Er is echter, zo blijkt in de praktijk, stevige discussie mogelijk
over de interpretatie van religieuze bronnen die iets zeggen over het
haram (verboden) of halal (toegestaan) karakter van diverse kunst- en
cultuuruitingen zoals zang, dans, muziek en theater. In het
Midden-Oosten, en in toenemende mate in Europa, zijn nieuwe
experimenten zichtbaar. Praktiserende moslims zoeken naar creatieve
combinaties van kunst, cultuur en geloof, jongeren ontwikkelen
islamitische popmuziek (`green pop') en heavy metal en er wordt
geëxperimenteerd met islamitische theater- en filmproducties en
islamitische comedy.
In het onderzoeksproject gaat onderzoekster Karin van Nieuwkerk
nieuwe religieuze kunstproducties uit het Midden-Oosten vergelijken
met de ontwikkelingen van cultureel-religieuze expressies onder
moslimminderheden in Europa. Het gaat in het project om `performing
arts': dus theater, dans, muziek, comedy, film en dergelijke.
Beeldende kunst en literatuur vallen er niet onder. Van Nieuwkerk
werkt voor haar onderzoek samen met een postdoc en twee
junioronderzoekers. Ze publiceerde eerder over onder meer geloof en
kunst in Egypte. De naam van het onderzoeksproject is Islam and the
performing arts in the Middle East and Europe: from cultural heritage
to cultural citizenship.
Onder vuur
Het onderzoek heeft grote maatschappelijke en culturele relevantie. De
te bestuderen experimenten liggen sterk onder vuur: in het
Midden-Oosten leiden ze tot spanningen tussen liberale moslims en
geloofsgenoten die strenger in de leer zijn. En in de Europese context
wordt gedebatteerd over de ruimte die het religieuze in mag nemen in
het publieke en culturele domein. Religieuze expressie lijkt op
gespannen voet te staan met loyaal burgerschap. Wat kunnen deze nieuwe
experimenten, waarin islam en kunst samengaan, bijdragen aan kunst,
religie en samenleving?
De NWO-subsidie is toegekend vanuit het onderzoeksprogramma Culturele
dynamiek. Na het salafisme-onderzoek dat in 2007 van start ging, is
dit het tweede onderzoeksproject binnen het het onderzoeksprogramma
Dynamics of Islamic Culture van het Institute for Historical,
Literary and Cultural Studies van de Radboud Universiteit dat
gehonoreerd wordt met een grote subsidie uit de tweede geldstroom.