België telt relatief meer irreguliere migranten dan Nederland
In België zijn relatief meer irreguliere migranten aanwezig dan in
Nederland, vooral omdat zij daar meer mogelijkheden hebben. Dit blijkt
uit het rapport Irreguliere immigranten in België, Inbedding,
uitsluiting en criminaliteit van de sociologen drs. Masja van
Meeteren, prof.dr. Marion van San en prof.dr. Godfried Engbersen,
verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij verrichtten hun
onderzoek in opdracht van het Belgische Ministerie van Binnenlandse
Zaken en het Vlaamse Ministerie van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid,
Wonen en Inburgering. Het rapport wordt op donderdag 6 maart 2008
gepresenteerd in het Vlaamse parlement.
De sociologen was gevraagd de aard en omvang van het probleem van
irreguliere migratie in België in kaart te brengen. Met `irreguliere
migranten' worden niet alleen migranten bedoeld die onwettig in een
land verblijven. Het gaat ook om de groeiende groep - vaak
Oost-Europese - migranten, die wel wettig verblijven, maar illegale
arbeid verrichten. De onderzoekers keken ook naar de rol van etnische
gemeenschappen, de praktijken en dilemma's van instellingen die
ondersteuning bieden aan irreguliere migranten, en de verwevenheid van
irreguliere migratie en criminaliteit.
De onderzoekers schatten dat er ruim honderd duizend personen onwettig
in België verblijven. Dit betekent dat er verhoudingsgewijs meer
irreguliere immigranten in België zijn dan in Nederland. Dit is
volgens de onderzoekers te begrijpen uit de relatieve grootte van de
Belgische informele economie: omdat `zwart werk' in België vaker
voorkomt kunnen irreguliere migranten makkelijker in hun
levensonderhoud voorzien. Ook zijn er de laatste jaren meer
mogelijkheden tot regularisatie geweest in België dan in Nederland.
Volgens de onderzoekers zijn er indicaties dat hier een zekere
aanzuigende werking van uit is gegaan. Daarnaast zijn voorzieningen
als medische zorg voor irreguliere migranten toegankelijker in
Vlaanderen en Brussel dan in Nederland. Op beperkte schaal blijkt er
sprake te zijn van `medisch toerisme', waarbij in Nederland
verblijvende irreguliere migranten naar België gaan voor hun medische
zorgen.
Lang niet alle irreguliere migranten in België maken echter gebruik
van voorzieningen. Van de groepen irreguliere migranten die werden
onderzocht vinden Turken meestal steun in eigen kring. Bulgaren vinden
vaak werk en een woning via het commerciële circuit. Deze groepen
kloppen vrijwel nooit aan bij instanties voor hulp. Congolezen, die in
het onderzoek bijna allemaal uitgeprocedeerde asielzoeker zijn, doen
wel een beroep op voorzieningen. Uit interviews met ruim vijftig
Vlaamse en Brusselse instanties blijkt dan ook dat instanties vooral
met uitgeprocedeerde asielzoekers te maken hebben. Met
investeringsmigranten, die naar België komen om in korte tijd veel
geld te verdienen en dan terug te keren, komen zij bijna nooit in
aanraking. Criminaliteit onder irreguliere immigranten komt in België
minder voor dan in Nederland. Vermoedelijk behoeden de Belgische
opvangvoorzieningen irreguliere migranten die niet kunnen terugvallen
op steun van familie en vrienden voor een leven in de criminaliteit.
Het rapport leert voorts dat het vraagstuk van irreguliere migranten
niet kan worden opgelost door louter over te gaan tot regularisatie.
De onderzoekers suggereren dat de oplossing veeleer ligt in een
combinatie van verschillende beleidsstrategieën: naast regularisatie
van een specifieke categorie bevelen zij aan de lokale vangnetten te
ondersteunen en meer mogelijkheden te creëren voor tijdelijke legale
arbeidsmigratie. Dit kan ondersteund worden door terugkeerbeleid dat
niet alleen is gericht op repressie, maar ook op vrijwillige terugkeer
van irreguliere migranten. Op korte termijn is het noodzakelijk om de
huidige wachttijden in de regularisatieprocedure te bekorten - deze
kunnen op dit moment oplopen tot drie jaar - en om het aantal
`oneigenlijke' aanvragen tot regularisatie te verkleinen.
Erasmus Universiteit Rotterdam