06-03-2008
KNAW wil transparante afspraken tussen onderzoekers en hun
opdrachtgevers
Onderzoekers dienen altijd mogelijke belangenverstrengeling te melden
als ze publiceren of in het openbaar optreden. Dat schrijft de
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen in een brief aan
minister Plasterk van OCW. De KNAW stelt deze en andere maatregelen
voor om de objectiviteit van het onderzoek en het vertrouwen van het
publiek in de wetenschap te waarborgen.
De Akademie pleit al jaren voor transparante afspraken tussen
onderzoekers en hun opdrachtgevers, of het nu overheid of
bedrijfsleven is. Opdrachtonderzoek blijkt met enige regelmaat
onderzoekers voor problemen te stellen: ze worden onder druk gezet
door de opdrachtgever of financier, bijvoorbeeld bij de statistische
verwerking en de interpretaties van gegevens of de weergave van
conclusies. Onderzoekers moeten tegen zulke beïnvloeding gewapend
zijn; dat kan door het hanteren van duidelijke regels, zoals een
gedragscode.
Zelf stelde de Akademie al in 2005 een 'Verklaring van
wetenschappelijke onafhankelijkheid' op die in bij al het
contractonderzoek door onderzoekers én hun opdrachtgevers uit de
overheid of het bedrijfsleven getekend zou moeten worden.
Eind vorig jaar besloot het kabinet de gedragscode van de Vereniging
van Universiteiten (VSNU) voor verantwoord wetenschappelijk handelen
in alle publieke onderzoekinstellingen als richtlijn te hanteren. De
Akademie juicht dat toe, maar vindt dat aan deze 'lichte' gedragscode
een aantal scherpere aanvullende eisen moet worden gesteld, zoals in
de eerder genoemde verklaring van wetenschappelijke onafhankelijkheid
valt te lezen.
De VSNU-gedragscode schrijft voor dat de universiteiten een, bij
voorkeur openbaar, register van nevenwerkzaamheden van hun
onderzoekers bijhouden. Daarin moeten ook de bijzonder hoogleraren
worden vermeld die door andere partijen worden betaald. De KNAW pleit
voor openbaarmaking van die registers op een eenvoudig te vinden
website, bijvoorbeeld die van de VSNU.
De Akademie is van mening dat gedragscodes pas gaan leven als ze
geïnternaliseerd zijn door onderzoekers en leidinggevenden. Besturen
en directies van onderzoekinstellingen hebben een belangrijke taak om
het naleven van de gedragscode te bevorderen.
Van groot belang is ten slotte dat óók de overheid als opdrachtgever
de gedragscode erkent. In de praktijk wordt het openbaar maken van
onderzoeksresultaten nog wel eens getraineerd of zelfs verboden. Maar
ook in politiek gevoelige gevallen moet de overheid het recht op
openbaarmaking binnen uiterlijk twaalf maanden respecteren, dezelfde
termijn als die bij onderzoek met bedrijven wordt gehanteerd. En de
wijze waarop dat gebeurt, dient in onderling overleg tussen de
onderzoekers en de opdrachtgever te worden vastgesteld, en mag niet
eenzijdig worden opgelegd.
* Brief van de KNAW aan minister Plasterk (pdf), d.d. 4 maart 2008
* De Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening van de VSNU -
Nederlandse versie (pdf) - Engelstalige versie (pdf)
* KNAW-rapport Wetenschap op bestelling - Over de omgang tussen
wetenschappelijk onderzoekers en hun opdrachtgevers (pdf) (2005).
Hierin staat ook een Verklaring van wetenschappelijke
onafhankelijkheid die de KNAW heeft voorgesteld als standaard.
Download verklaring wetenschappelijke onafhankelijkheid
* Verklaring van wetenschappelijke onafhankelijkheid (pdf)
* Verklaring van wetenschappelijke onafhankelijkheid (jpg)
* Declaration of Scientific Independence (pdf)
* Declaration of Scientific Independence (jpg)
KNAW, Het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam.
Postbus 19121, 1000 GC Amsterdam.
Afdeling Communicatie tel. 020-5510733, fax 020-6204941.
communicatie@bureau.knaw.nl
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen