Rijksuniversiteit Groningen

Should I stay or should I go? Natal dispersal in the Seychelles warbler

Datum: 14 maart 2008

Soap over uitvlieggedrag Seychellen-zangers

Uitvliegen, de geboorteplek verlaten, is één van de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van een individu. Dat geldt ook voor vogels. De beweging van geboorteplek naar plek van voortplanting wordt dispersie genoemd. Cas Eikenaar onderzocht de patronen van dispersie van jonge Seychellen-zangers en probeerde de individuele verschillen in de afstand en timing van dispersie te verklaren.

Eikenaar bestudeerde een populatie waarin - als in een soap - het wel en wee van nagenoeg alle individuen bekend is. Waar ze werden geboren, of hun sociale vader ook werkelijk de genetische vader is, waar hun familieleden wonen, of ze incestueuze paarbanden aangaan, of ze vreemdgaan, hoe lang ze thuis blijven wonen, of ze ooit zelf een eigen territorium machtigen, hoeveel jongen ze produceren, hoe lang ze leven
- alles werd gevolgd.

De kleine zangvogels (15g) leven op de Seychellen in groepen bestaande uit een dominant broedpaar met eventueel daarnaast jongen die nog door hun ouders gevoerd worden en/of onafhankelijke jongen die hun dispersie uitgesteld hebben. Een deel van de onafhankelijke jongen helpt de ouders bij het voeren van de volgende generatie jongen. Alle leden van de groep verdedigen gedurende het hele jaar een territorium tegen andere Seychellen-zangers.

Maar waarom vestigt het ene jong zich in een territorium naast dat van zijn ouders, terwijl het andere zich acht territoria verderop vestigt? Waarom verlaat het ene jong zijn ouderlijk territorium reeds na zes maanden terwijl het andere meerdere jaren thuis blijft wonen? En waarom vestigt het ene jong zich wel met succes in een eigen territorium en het andere niet? Het beantwoorden van zulke vragen kan helpen de dynamiek en de genetische structuur van populaties te doorgronden en draagt bij aan het begrijpen waarom bepaalde diersoorten in familieverband leven.

Zoals bij de meeste vogelsoorten vestigen ook bij de Seychellen-zanger vrouwen zich verder van hun geboorteterritorium dan mannen. Bij voldoende territoria in de buurt vestigen mannen zich dicht bij het ouderlijk nest, terwijl vrouwen naburige territoria altijd vermijden. Eikenaar weerlegt de gangbare theorie dat dit sekse-verschil voorkomt uit het vermijden van inteelt.

Over de timing van dispersie ontdekte Eikenaar onder andere dat wanneer een ouder dood gaat en vervangen wordt door een stiefouder, de jongen meestal direct het territorium verlaten. Dat ouders hun jongen tolereren op het territorium lijkt dus te hebben bijgedragen aan de evolutie van het leven in familieverband. Jongen die de mogelijkheid hebben hun dispersie uit te stellen zijn bovendien succesvoller in het zich vestigen buiten het geboorteterritorium. En, omdat alleen voor mannen territorium-bezit een voorwaarde is voor voortplanting, concurreren bij de Seychellen-zanger mannen harder met elkaar om broedplaatsen dan vrouwen.

Cas Eikenaar (Goirle, 1976) studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij zijn promotieonderzoek uitvoerde bij de onderzoeksschool CEES, vakgroep Animal Ecology. Het werd gefinancierd door NWO. Na zijn promotie vertrekt hij naar de VS om als postdoc te gaan werken bij Virginia Polytechnical Institute and State University.

Promotie: C. Eikenaar, 16.15 uur Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Promotor(es): prof.dr. J. Komdeur