Werken met netwerken

Wageningen, 27, 28 maart en 25 april 2008

Van sommige netwerken krijg je energie. Van andere word je vooral moe. Wat maakt het verschil? Hoe maakt u zélf het verschil?

Een netwerk laat zich niet aansturen als een organisatie. Vaak ontbreken in het begin concrete afspraken waaraan netwerkdeelnemers zich moeten houden als het even lastig wordt. En als mensen zich niet meer herkennen in de activiteiten van hun netwerk, haken ze af. Werken met netwerken vraagt dus om een nieuwe generatie van gereedschappen. Niet de S.M.A.R.T. geformuleerde doelstelling is het vertrekpunt, maar de ambitie van de mensen in het netwerk. Waar zit hun energie? Hoe kun je die energie met elkaar verbinden? Wanneer moet je afspraken maken? En hoe is dat anders dan in een projectorganisatie? Hoe veroorzaakt het netwerk vervolgens een beweging in de buitenwereld zodat de netwerkdeelnemers hun ambitie kunnen waarmaken?

In deze context zijn netwerken verzamelingen van mensen die elkaar opzoeken om samen iets te realiseren. Het is dus niet vrijblijvend. De ambitie van een netwerk kan divers zijn, bijvoorbeeld om te leren (zoals studiegroepen), om te innoveren, om locaal leiderschap te stimuleren, om puzzels in gebiedsontwikkeling op te lossen, of om beweging te brengen in de zorgsector, het onderwijs, enzovoorts. De netwerkbenadering is breed toepasbaar. Immers, zodra u iets wilt realiseren waar u anderen bij nodig heeft, dan mobiliseert u uw netwerk, misschien met mensen in uw eigen organisatie, bij andere organisaties of waar dan ook. Zolang u afhankelijk bent van hun vrijwillige medewerking, heeft u kennis van het werken met netwerken nodig.

Ervaring uit de praktijk
De cursus is gebaseerd op de ervaring van 35 kenniswerkers van Wageningen UR en adviesdiensten die 120 netwerken begeleidden in het door het Ministerie van LNV gefinancierde programma 'Netwerken in de Veehouderij' (NidV). De netwerkbegeleiders maakten verbindingen mogelijk, niet alleen met experts, maar ook met bijvoorbeeld dierenbescherming, natuurbeschermingsorganisaties, ambtenaren of andere stakeholders. Bovendien waren ze actief om de interactie tussen de netwerkdeelnemers gezond te houden. Ondanks het enthousiasme, kwam elk netwerk wel eens in een dip. Wat kan een netwerkbegeleider dan doen? In de loop van het programma zijn modellen en methoden verzameld en ontwikkeld die hem/haar een taal geeft om op zijn/haar ervaring te reflecteren en hierover met anderen te praten. Samen bestrijken ze een breed spectrum van wat een netwerker in de praktijk tegen kan komen.

Netwerken hebben iemand nodig die over de rand van het eigenbelang heen kan kijken. Dit geldt voor netwerken van ondernemers, van bewoners, van mensen die in actiegroepen actief zijn, etc. Elk niet formeel gestructureerd verband waarin mensen samen iets willen oppakken, heeft baat bij iemand die het proces steunt. Iemand die dus doet wat voor het netwerk nodig is. Zo iemand noemen we een'vrije actor'. Dat kan zowel een initiatiefrijk lid van een netwerk zijn als iemand die daarvoor is ingehuurd. Een effectieve vrije actor beschikt over een goed ontwikkelde intuïtie. Hij of zij voelt wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. Intuïtie vervang je niet door wetenschappelijke modellen en methoden, maar kun je wel aanscherpen met reflectie op ervaring van jezelf en van anderen. Het netwerkgereedschap in deze cursus heeft haar bruikbaarheid bewezen in de intervisiebijeenkomsten van begeleiders in het NidV-programma.

Inhoud
Als deelnemer neemt u uw ervaring als netwerker mee: een puzzel of parel uit uw eigen praktijk. Hoe kunt u begrijpen wat daar gebeurd is? Wat had u als netwerker anders kunnen doen? In de cursus gaat u daarmee aan de slag met behulp van het volgende 'gereedschap':

Netwerkanalyse
Samenstelling van het netwerk
Wie zijn betrokken?
Hoe maken we verbinding met betrokkenen?
Welke posities nemen actoren in?
Missen we belangrjke spelers?
Is dit een netwerk om op te bouwen?

Innovatiespiraal
Ontwikkelingen van de inhoud
Hoe ver is het idee ontwikkeld?
Wat wordt de volgende stap?
Welk soort kennis is daar bij nodig?
Welke actoren moeten daarvoor in beweging komen?

Veranderdriehoek
Sturen op energie
Waar komt de energie voor verandering vandaan?
In welke volgorde kunnen we actoren het beste benaderen? Wanneer kunnen we daarvoor de volgende stap zetten?

Coherentiecirkel
Sturen op verbinding
Hoe gezond is de interactie?
Welke verbindingslijn vormt de beperkende factor?
Welke interventie is op dit moment effectief om de interactie te verbeteren?

Tijdlijnmethoden
Voortgangsgesprek met het netwerk
Wat zijn belangrijke momenten geweest?
Wat leren we hieruit voor het vervolg?

Leergeschiedenis
Zelfevaluatie
Hoe ziet de film van het netwerk eruit?
Wat zijn de belangrijkste scènes?
Hoe kunnen we begrijpen wat er gebeurd is?
Welke lessen zijn hieruit te trekken?