Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 41 / 18 maart 2008
Altruïsme kan actief gecultiveerd worden
Empathie is een emotionele reactie op het leed van anderen. Empathie kan leiden tot altruïstisch gedrag: het helpen van een ander met als enig motief het welzijn van die ander te vergroten. Als we bijvoorbeeld mensen in nood zien, voelen we mee met hun emoties: daardoor kunnen we besluiten om hulp te bieden. Toch is er nog veel onduidelijk over de relatie tussen empathie en altruïsme. Psychologe Lidewij Niezink deed hier onderzoek naar. Ze concludeert dat we vrienden in nood helpen vanuit empathische gevoelens en familieleden vanuit verwachtingen over wederkerigheid. Ze promoveert op 27 maart 2008 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Niezink meet de empathische reacties door onderzoeksdeelnemers te vertellen over een jonge vrouw die door een ernstig ongeluk in een rolstoel terecht is gekomen. De onderzoeksdeelnemers moeten vervolgens een aantal vragen beantwoorden waaruit afgeleid kan worden in hoeverre ze meeleven en meevoelen met de vrouw.
Sociale vergelijking
Niezink keek onder andere naar de empathische reacties van mensen die zichzelf veel vergelijken met anderen. 'We vergelijken ons allemaal met de mensen om ons heen - maar sommige mensen doen dat meer dan anderen. Bij deze groep zie je dat ze vaak negatieve emoties ervaren als ze zichzelf vergelijken met iemand die slechter af is, zoals spanning, onrust, angst en irritatie.' Niezink ontdekte dat deze negatieve emoties eigenlijk een expressie zijn van empathische gevoelens. Deze mensen voelen zich betrokken bij de persoon in nood, identificeren zich ermee - en de negatieve emoties zijn een manier om dit uit te drukken.
Familie en vrienden
Niezink onderzocht ook de rol van empathische gevoelens in vriendschaps- en familierelaties. Het blijkt dat we vrienden in nood om andere redenen helpen dan familieleden. 'Vrienden worden geholpen omdat men empathische gevoelens heeft, en familieleden worden geholpen omdat men verwachtingen heeft over wederkerigheid.' Een opmerkelijk resultaat, omdat altijd gedacht werd dat empathie vooral voorkomt binnen familierelaties. 'Maar eigenlijk is het logisch. Als je wilt verhuizen, komt je broer je altijd helpen. Op je familie kun je doorgaans rekenen. Familie kies je niet. Vrienden wel. We voelen ons meer één met vrienden, en daarom zijn empathische gevoelens belangrijker.'
Altruïstisch keuzemodel
Niezink vergeleek ook verschillende onderzoeken naar empathie en concludeert dat de meetmethodes nogal verschillen. 'Er wordt niet over hetzelfde concept gepraat. Dit bemoeilijkt het onderzoek naar altruïsme.' Niezink heeft vervolgens het 'altruïstisch keuzemodel' ontwikkeld. Dit model gaat als volgt: Je ziet het leed van anderen. Dat leidt tot empathie. Hier heb je geen invloed op. Vervolgens kun je aantal verschillende emotionele responsen krijgen: meevoelen/meeleven met het slachtoffer, ongerustheid of 'teerhartigheid' (zachtaardige, tedere gevoelens). Op deze responsen heb je wel invloed. Deze verschillende responsen kunnen weer leiden tot compassie en altruïsme (het begrijpen van andermans leed en de wil om dat op te heffen). Niezink stelt: 'Altruïsme is een keuze en kan actief gecultiveerd worden tijdens het waarnemen van andermans leed.'
Negatieve klank onterecht
Niezink verwondert zich over het feit dat altruïsme in onze samenleving wordt ondergewaardeerd. 'We zijn roedeldieren. We kunnen niet zonder elkaar. Iets voor elkaar overhebben is daarom geen schande. Ik zeg niet dat het moet, maar het kan wel. Altruïsme maakt van de wereld een aangename plek.' Als je een ander helpt, geeft dat een goed gevoel. 'Sommige mensen zeggen daarom dat het helpen van anderen gedaan wordt vanuit egoïstische motieven. Maar dat een actie positieve consequenties voor jezelf heeft, wil nog niet zeggen dat er geen altruïstische motieven aan ten grondslag kunnen liggen.'
Curriculum vitae
Lidewij Niezink (1979) studeerde psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 2003 begon ze met haar promotieonderzoek bij de afdeling Sociale psychologie van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Haar promotor is prof.dr. A.P. Buunk, haar co-promotor is dr. F.W. Siero. De titel van haar proefschrift luidt: Considering Others in Need: On Altruism, Empathy and Perspective Taking. /EvL
Noot voor de pers
Informatie: Lidewij Niezink, tel. 06-33044355, e-mail:
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050 - 363 44 44 /
Rijksuniversiteit Groningen
De Rijksuniversiteit Groningen behoort tot de top van de Europese research-universiteiten en is internationaal georiënteerd. De universiteit is maatschappelijk actief en voelt zich betrokken bij haar omgeving. Talent, ambitie en prestatie van de 25.000 studenten en 5.500 medewerkers worden waar mogelijk gehonoreerd.
Rijksuniversiteit Groningen