NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 28-03-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de reacties op Fitna en de houding van de regering
ten aanzien van Fitna
MINGELEN:
De film is een dag uit. De eerste reacties, nationaal en
internationaal, zijn bekend. Eigenlijk hoor je overal de vraag: heeft
de regering, heeft Balkenende de crisisdreiging niet overdreven?
BALKENENDE:
Dan zeg ik nee, want je moet de zaak even goed laten teruglopen,
terugspoelen de band, om het zo maar even te noemen. Wat gebeurde er
vorig jaar? Plotseling was het verhaal daar dat de heer Wilders met
een film zou komen. Toen was er vanaf het begin al in de media de
speculatie van: hoe eindigt die film? Ik weet nog heel goed, dat was
een stuk in De Telegraaf en toen liet Wilders helemaal in het midden
of hij de Koran zou verbranden of verscheuren. Als dat zou zijn
gebeurd hadden we grote problemen. Wilders heeft niet gezegd: dat doe
ik niet. Hij zegt: wacht maar tot die film er komt. Dat was één kant
van het verhaal. Een tweede kant was dat wij natuurlijk heel veel
signalen hebben gekregen in de tijd daarna van andere landen.
Veiligheidsdiensten, ambassades, bedrijfsleven. Er was dus heel veel
reden voor zorg. Als je die zaken met elkaar combineert, dan moet je
aan de slag. Dan kun je er niet zomaar aan voorbijgaan. Dus ik ben er
nog steeds absoluut van overtuigd dat het goed is wat we hebben
gedaan.
MINGELEN:
Maar niet zomaar aan voorbijgaan is natuurlijk wat anders dan op
televisie zeggen: ik heb veel crisissituaties al meegemaakt maar dit
wordt wel een hele forse. Dat was nogal fors aanzetten. Wilders zegt:
Balkenende heeft zich belachelijk gemaakt met het zo te spelen. Het is
een hijgerige premier.
BALKENENDE:
Ach, de heer Wilders gebruikt vaak grote woorden. Ik moet zegen, daar
ben ik niet van onder de indruk.
MINGELEN:
Maar meer mensen vragen zich dat ook af: heeft de regering dit niet te
hard gespeeld?
BALKENENDE:
Nee. Want één van de belangrijke dingen is dat men in het buitenland
bijvoorbeeld een duidelijk verschil maakt tussen de visie van de heer
Wilders en de visie van de Nederlandse regering. Op het ogenblik zien
we ook, internationaal, dat er een goed onderscheid wordt gemaakt
tussen de heer Wilders en de film en de Nederlandse regering en
Nederland. Dat is nodig ook want je kunt grote risico's lopen wanneer
men die zaken op één hoop gaat gooien. Ik vind dus ook dat de heer
Wilders, dat heb ik ook gezegd, denk goed na wat je doet. Ik moet
zeggen dat ik nog steeds grote bezwaren heb tegen de film omdat hij
mensen stigmatiseert. Hij praat in buitengewoon negatieve termen over
dé Islam, hij vereenzelvigt dat met extremisme en geweld. Daarmee doe
je geen recht aan die hele grote groep moslims die gewoon in vrede met
anderen leven.
MINGELEN:
Ik kom daar zo nog op terug. Bent u ook persoonlijk gebeld? Contact
gehad met leiders van Arabische landen die u ook persoonlijk hebben
aangesproken, gewaarschuwd hebben van: dit loopt niet goed?
BALKENENDE:
De contacten liepen in eerste instantie via de ministers van Buza, die
hebben contact met elkaar. Ik heb zelf, toen ik bijvoorbeeld in Davos
zat bij het World Economic Forum ook de nodige politiek leiders uit
moslimlanden gesproken. Bijvoorbeeld heb ik een gesprek gehad met de
minister van Buza van Iran, om maar eens een voorbeeld te noemen. Ik
heb gesproken met Ban Ki-moon, die ook weer aangaf hoe hij werd
aangesproken op dit Nederlandse onderwerp. Daarnaast heb ik ook heel
veel contact gehad met mijn collega's in Europa.
MINGELEN:
Want je kan je natuurlijk afvragen: wist de regering meer dan wij
weten? Die crisisdreiging die u heeft neergezet, was dat op basis van
informatie, dreigementen die niet naar buiten zijn gekomen of is het
nu het algemene beeld van: die film zou wel eens slecht kunnen
eindigen en daarom moeten wij heel alert zijn en iedereen waarschuwen.
BALKENENDE:
Voor een deel is het natuurlijk informatie va veiligheidsdiensten.
Daar kan ik gewoon niet op ingaan, dat is vertrouwelijke informatie.
Maar je moet de verschillende informatiebronnen bij elkaar op gaan
tellen. Dat is dan wat wij van de veiligheidsdiensten horen, wat de
ambassades aan ons melden, wat voor signalen zij vernemen, en ook
gewoon bedrijven die zich zorgen maken en terecht. U heeft ook de
voorzitter van VNO-NCW, de heer Wientjes gehoord.
MINGELEN:
Dan zou ik kunnen zeggen: tot nu toe valt het allemaal wel mee.
BALKENENDE:
Ja, dat is misschien een beetje en typisch Nederlandse reactie. Het is
een nacht rustig geweest. Ik moet ook zeggen dat ik zeer ingenomen ben
met de reacties van moslimgemeenschappen in Nederland, die op een
waardige manier hebben gereageerd, die duidelijk hebben gezegd, het
verhaal van de film, dan zie je de erge beelden in New York,
verschrikkelijk, aanslagen, onthoofding, moorden. Maar ook zíj zeggen:
dit is niet ónze werkelijkheid. Dit is niet ons geloof. Ze hebben er
vierkant afstand van genomen en ook gezegd, dat vind ik ook heel erg
goed, tegen andere landen, Islamitische landen van: reageer nu op een
gematigde manier. Ik vind dat heel erg goed. Maar het is nog geen 24
uur nadat de film is uitgezonden.
MINGELEN:
Het kan nog allemaal gaan gebeuren.
BALKENENDE:
In Nederland is de reactie rustig, maar in het buitenland zien we al
de eerste kritische signalen.
MINGELEN:
Ik las net op het ANP dat de Nederlandse ambassadeur in Pakistan, in
Islamabad, op het matje is geroepen. Het ministerie van Buza heeft
grote bezwaren tegen de film, belediging voor het geloof. De regering
in Pakistan eist juridische stappen. Hoe ver staat het daarmee, want u
laat het onderzoeken of juridische stappen mogelijk zijn.
BALKENENDE:
Ik heb gisteren aangegeven dat natuurlijk het OM de film gaat
beoordelen, gaat bekijken of er sprake is van handelingen die te maken
hebben met het strafrecht, dat je de zaken niet hebt gerespecteerd.
Dat zou kunnen leiden tot vervolging. Ik vind het nog te vroeg om die
conclusie te trekken. We gaan het wel onderzoeken.
MINGELEN:
Wordt daar een beetje vaart achter gezet want de landen die, het helpt
natuurlijk wel als daar een duidelijk resultaat van komt.
BALKENENDE:
Ja ,maar we hebben natuurlijk ook tegen deze landen al eerder gezegd
hoe de rechtsorde in Nederland is. In Nederland is het niet zomaar
doenlijk om even te zeggen: we gaan een film verbieden. We hebben de
vrijheid van meningsuiting. Dat heb ik ook steeds gezegd. We hebben de
heer Wilders gewezen op zijn verantwoordelijkheid. We hebben in de
richting van deze landen gezegd: maak onderscheid tussen de film van
de heer Wilders en de visie van de Nederlandse regering. Ook nu zullen
we uitleggen hoe de zaken in elkaar zitten in Nederland. Wat betreft
het onderzoek; dat vindt nu plaats.
MINGELEN:
Het gaat natuurlijk om de vrijheid van meningsuiting. Vindt u
eigenlijk dat Wilders, dat hij politiek de grenzen van de vrijheid van
meningsuiting heeft overschreden?
BALKENENDE:
Er is een politieke en een juridische kant. De juridische kant, dat
wordt uitgezocht. De politieke kant, dat beleeft iedereen
verschillend. Ik vind het wel ernstig wanneer je één groep op een
grote hoop gooit, door dé moslims, dé Islam te vereenzelvigen met
geweld, met haat, met terroristische aanslagen. Dat is feitelijk de
boodschap van de film. Dat is eigenlijke en hele merkwaardige
boodschap want dat betekent ook dat je dus ontkent dat er gewoon
mensen zijn die gelovig zijn, die de Islam aanhangen, voor wie de
Koran een heilig boek is maar die gewoon de Nederlandse rechtsregels
respecteren en die gewoon in vrede en vrijheid met andere mensen
willen samenleven. Dan gebeurde er wel iets merkwaardigs vandaag. Daar
had hij een hoop kritiek op mij, dat zijn we wel gewend, maar dat hij
zei: ik heb veel meer hulde voor de moslimorganisaties. Toen dacht ik:
hé, nu heb je opeens waardering voor de manier waarop
moslimorganisaties spreken over jouw film. Dan denk ik: had dat nou
eens bedacht voor je zo'n film maakt. Want wat is de boodschap van die
film? Die boodschap is helemaal niet dat er in Nederland hele grote
groepen zij die anderen respecteren en die ook de problemen willen
benoemen die er zijn. Dat vond ik heel merkwaardig. Het is maar goed
dat we zo'n positief signaal horen van de heer Wilders.
MINGELEN:
Als je het een beetje ironisch bekijkt zou je kunnen zeggen: deze film
heeft toch wel positieve effecten. De moslimorganisaties in Nederland,
de Nederlandse regering, de Nederlandse politiek, iedereen is ineens
in grote verbroedering tegenover de her Wilders.
BALKENENDE:
Ja, dat zal verder moeten blijken. Ik vind in ieder geval wel dat toen
de heer Wilders vandaag het had over hulde voor de moslimorganisaties,
dat ontkracht zijn film, dat is een aardige bijkomstigheid. Wat
betreft hoe wij omgaan met elkaar in dit land, dat is wel interessant.
Want het is nodig dat we de problemen in dit land gewoon benoemen.
Wanneer er Marokkaanse jongeren zijn die een wijk terroriseren, die
moet je keihard aanpakken. Als er sprake is haatzaaiende opmerkingen
vanuit moskeeën dan pak je dat aan. Zo zijn er wel meer voorbeelden.
Mensen maken zich daar zorgen over in Nederland. Ook mensen met een
moslimachtergrond kunnen hier niet aan voorbijgaan. Wat ik gisteren
hoorde was: laten we praten over reële problemen. Maar voorkom een
situatie dat mensen tot 'wij' behoren of to 'zij'. Dat is in feite wat
de heer Wilders doet en daarmee los je het probleem niet op.
MINGELEN:
Maar je zou ook kunnen zeggen: de verdienste van Wilders en die film
is dat hij deze discussie loswrikt. Dat doet hij dan op een scherpe
manier maar hij wrikt die discussie los. En hij wil de debatten
aangaan, hij wil die zaaltje ingaan. Dus hulde voor zo'n politicus.
Niet dat ik dat nu vind, maar je kan het je voorstellen.
BALKENENDE:
Maar vindt u dit nou een geschikte methode om zaken aan de orde te
stellen? Je moet je eens voorstellen wat er op het ogenblik gebeurt.
MINGELEN:
Anders zouden wij er niet over zitten praten.
BALKENENDE:
Dat is ook zo. Maar die film, wat gebeurt er nu in het buitenland?
Aandrang op dit moment in Jordanië, toch en heel redelijk land, tot
economische sancties in Nederland. Bevriende landen waar kritiek komt.
We zullen moeten zien wat er gaat gebeuren. De reputatie van Nederland
is wat mij betreft veel meer gediend met een goede economische sector
met actief zijn op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, meedoen
in Afghanistan. Dat is Nederland op zijn best. Als ik in het
buitenland kom, het gaat alleen om zo'n film. Ik vind dat voor de
reputatie van zo'n film schadelijk.
MINGELEN:
Wilt u zeggen daarmee dat het Kamerlid Wilders de nationale belangen
schaadt?
BALKENENDE:
Als ik zie hoe de reacties in het buitenland zijn, als ik hoor dat
mensen zich zorgen maken over hun eigen positie, hun bedrijf,
natuurlijk is dat verschrikkelijk.
MINGELEN:
Waarom doet hij dat dan? Heeft u een idee waarom hij dit doet?
BALKENENDE:
Hij benoemt zogenaamd problemen. Er zijn geen oplossingen in de film.
Dan denk ik: dan heb je misschien wel jezelf op het schild gehesen
van: ik benoem de problemen. Maar je doet geen recht aan de mensen van
goede wil, ook als die tot de moslimgemeenschap horen, je draagt geen
concrete oplossingen aan en het enige wat overblijft is een reputatie
van Nederland die niet goed is en mensen die zich misschien gekwetst
voelen.
MINGELEN:
Dus?
BALKENENDE:
Dan zeg ik: hij had het beter niet kunnen doen.
MINGELEN:
Maar waarom?
BALKENENDE:
Politiek profiel? Ik weet het niet. Dat is een vraag die u aan hem
moet stellen.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, LJ)
Ministerie van Algemene Zaken