Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Inhoud pagina: Toespraak minister Ter Horst bij overhandiging Regionale
Risicowijzer
2 april 2008
Burgemeester Wallage, dames en heren,
Er bestaan verschillende misverstanden in het Westen over het Noorden.
Die zijn al zo vaak besproken dat ik er in elk geval niets over wil
zeggen.
Toch moet ik u op het gevaar wijzen van een nieuw misverstand; de
indruk dat het niet pluis is in het Noorden. Ziektegolven,
kernongevallen, explosies en instortingen en nog veel meer narigheid
schijnen het leven van de nietsvermoedende noorderling te bedreigen.
Dat zou althans de indruk kunnen zijn als je alleen de buitenkant van
de risicowijzer bekijkt.
Maar zo zijn ze hier niet. Groningers zijn niet alleen koele
realisten, ze zijn ook niet bang. Op een schaal die van "heel erg
bang" naar "helemaal niet bang" loopt, zitten Groningers duidelijk aan
de "niet bang" kant van de schaal.
Wat alleen merkwaardig was bij het onderzoek, waar dit uit naar voren
kwam, dat de indruk bestond dat vrouwen iets angstiger zouden zijn dan
mannen. Ik zal niet méer zeggen dan: pas op voor zo'n misverstand
heren.
U hebt hier in het Noorden de Regionale Vakgroep Risicocommunicatie
onder voorzitterschap van de burgemeester van Appingedam. Zij heeft
onder andere onderzoek gedaan naar wat de mensen aan informatie
verwachten over risico's op calamiteiten.
Meer dan 60 procent wilde vooral een brochure en 40 procent wilde
programma op radio en t.v. Het resultaat is deze Risicowijzer - waarin
de vragen worden beantwoord waarop Groningers een antwoord willen - én
publiciteit in samenwerking met RTV Noord.
Dames en heren, waarom moeten we over risico's praten?
Het risicobewustzijn in Nederland is te laag. Dat blijkt uit de
praktijk. Bijvoorbeeld bij het drinkwaterprobleem in Groningen, vorige
maand. Vrijwel niemand had een extra voorraad in huis. Binnen een half
uur was er geen drinkwater meer beschikbaar in de winkels. Ook bij de
stroomstoring in Haaksbergen, in de winter van 2006, bleek dat de
mensen geen noodvoorraden in huis hadden.
We mogen ons dat als overheid ook zelf aantrekken. We moeten duidelijk
zijn: veiligheid is niet het domein van de overheid. Het is niet zo
dat de burger daarbij aan de zijlijn staat.
De overheid kan en mag niet alle verantwoordelijkheden overnemen of
zelfs proberen te dragen. Veiligheid is niet langer een onderwerp van
de overheid alleen.
Samen met het bedrijfsleven en andere instellingen dragen we een
verantwoordelijkheid om onze samenleving goed te laten draaien, ook
tijdens rampsituaties. En dat geldt met nadruk ook voor de burger.
Ik wil dat de burger in staat is de risico's waaraan hij of zij
blootgesteld wordt, te onderkennen en dat hij zich daarop goed kan
voorbereiden.
Ik wil tegen de inwoners van Nederland zeggen: mensen zorg er in ieder
geval voor dat u altijd in staat bent om uzelf en uw gezin voor een
langere periode te redden ten tijden van nood.
Wij kunnen als overheid en hulpverleners bij grootschalige
calamiteiten niet iedereen op hetzelfde moment helpen.
Maar ik doe niet alleen een appél op de burger om voor zichzelf te
zorgen.
Ik roep burgers en hulpverleningsdiensten op om samen te oefenen om zo
ook het risicobewustzijn en het gewenste voorbereidingsniveau te
bereiken. Geen zelfredzaamheid in dit geval, maar samenredzaamheid.
Burgers en hulpverleners die samen een ramp bestrijden of bij een
ernstig incident elkaar helpen. Dit gebeurt in het echt ook, dus
waarom zouden we hier ook niet op oefenen?
De resultaten van de rampencampagne Denk Vooruit hebben mij aan het
denken gezet. Ik zie dat mensen best bereid zijn om informatie tot
zich te nemen over alles wat met omgevingsrisico's te maken heeft.
Maar dat leidt nog niet tot zorgvuldig voorbereidingsgedrag. Daar is
meer voor nodig dan alleen een radio- en TV spot en een website.
Er zijn drie instrumenten te gebruiken om te beïnvloeden, ook wel
zweep, peen en preek genoemd. Dat komt van de "carrot and the stick
"die klaarblijkelijk gebruikt werden om muilezels in beweging te
houden.
Onder `peen' worden bijvoorbeeld subsidies verstaan. De `preek' is de
voorlichting en de `zweep' betreft sancties, accijns, bekeuringen,
controle-instrumenten.
Wanneer de communicatie hand in hand gaat met de inzet van andere
beleidsinstrumenten kan er meer effect behaald worden.
Ik kom binnenkort met aanvullende beleidsinstrumenten om dat
voorbereidingsgedrag van burgers te stimuleren.
Zou het bijvoorbeeld geen goed idee zijn om te stimuleren dat er
noodpakketten te koop zijn in de supermarkt? En korting op
verzekeringspremies als burgers blijk geven van goede voorbereiding op
externe risico's?
Of gezamenlijk oefenen zoals in november vorig jaar bij de
kleinschalige evacuatieoefening in Zeeland. U geeft het zelf aan in de
Risicowijzer: een groot deel van de provincie Groningen ligt onder de
zeespiegel. Mochten grotere gebieden overstromen, dan is het
onmogelijk iedereen te evacueren. Als je niet in staat bent om te
evacueren, zul je toch op redding moeten wachten. De orkaan Katrina in
New Orleans heeft ons laten zien hoe cruciaal het is om dan de meest
basale zaken, zoals water, voedsel en een radio in huis te hebben.
Uw aanpak van risicocommunicatie is een verdieping en vertaling van de
landelijke rampencampagne Denk Vooruit van het Expertisecentrum
Risico- en Crisiscommunicatie van mijn ministerie.
Kernpunt bij de Denk Vooruit campagne is dat op nationaal niveau
slechts algemene boodschappen in massamediale middelen kunnen worden
verwerkt.
Het geven van concrete, op maat gemaakte informatie, is vooral de taak
van de regio en gemeenten. Dat verwachten burgers ook. Het is en
blijft lokaal maatwerk.
Met de gezamenlijke aanpak die u heeft gekozen - tussen bestuurders,
communicatieadviseurs én de nauwe contacten met calamiteitenzender RTV
Noord, maar ook met mijn ministerie - bent u een voorloper op het
gebied van risicocommunicatie. Daarom heeft het ERC onlangs een
subsidie van 25.000 euro toegekend aan het ontwikkelen van deze
Regionale Risicowijzer en de communicatie erom heen.
Dames en heren
In de Godfather III zegt Michael Corleone tegen een van zijn
adjudanten: Never hate your enemy. It affects your judgement".
Op dezelfde manier moeten we ook zonder angst of andere emoties met
risico's omgaan.
270.000 huishoudens worden binnenkort voorgelicht over de gevaren die
hen bedreigen. Het is een verontrustende actie van de overheid, maar
ik ben zeker dat de meeste van uw inwoners uw onopgesmukte eerlijkheid
zullen waarderen.
Naar boven
---
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties