Gemeente Amersfoort

Persbericht

Afdeling Communicatie

nummer: 069

datum: 4 april 2008

Amersfoort neemt problemen met balansventilatie zeer serieus

College reageert op eenzijdig beeld Zembla

In 2006 heeft de gemeente opdracht gegeven voor een onderzoek naar de relatie tussen ventilatie en gezondheid in Vathorst. In oktober 2007 zijn de onderzoeksresultaten gepresenteerd en zijn, waar nodig, de technische verbeteringen in gang gezet. Voor het college van B & W is het onacceptabel als mensen ziek worden van hun huis. Inmiddels heeft ook minister Vogelaar het onderwerp geagendeerd en besproken met de Tweede Kamercommissie Wonen, Wijken en integratie. De uitzending van Zembla van 30 maart 2008 geeft volgens het college van B & W een eenzijdige interpretatie en niet de volledige informatie, hetgeen leidt tot misverstanden. Daarom hecht het college eraan om in dit bericht deze misverstanden op te helderen.

In Nederland zijn de afgelopen jaren veel huizen gebouwd met balansventilatie. Ook in Amersfoort, waaronder in Vathorst. Toen in 2006 inwoners van Vathorst zich bij de GGD meldden met gezondheidsklachten, heeft de gemeente Amersfoort die klachten direct serieus genomen; daarom is opdracht gegeven voor een onderzoek naar de relatie tussen die klachten en de kwaliteit van het binnenmilieu van woningen in Vathorst. Het onderzoek toonde aan dat er een verband is tussen de (werking van de) installaties met balansventilatie, het gebruik en onderhoud daarvan en het binnenmilieu c.q. een aantal gezondheidsproblemen. Daarmee is overigens niet aangetoond dat het systeem van de gebalanceerde ventilatie op zichzelf oorzaak is van die gezondheidsproblemen.

In oktober en november 2007 zijn de onderzoeksresultaten gepresenteerd aan de bewoners die meegedaan hadden aan het GGD-onderzoek en aan de andere bewoners van woningen met balansventilatie in Vathorst. Bewoners zijn toen opgeroepen zich te melden bij het meldpunt van het Ontwikkelingsbedrijf Vathorst (OBV) om een onderzoek te laten doen in hun woningen. De beide woningcorporaties De Alliantie en Eemvallei en Portaal besloten direct na het GGD-onderzoek in al hun huurwoningen met balansventilatie onderzoek te doen. Ook ontwikkelaars/bouwers van koopwoningen zijn met onderzoeken/controles gestart bij eigenaren van woningen die zich hadden gemeld bij het OBV.

Waar nodig zijn technische aanpassingen en verbeteringen aangebracht, zijn systemen opnieuw ingeregeld en zijn nadere instructies afgegeven voor het gebruik en het onderhoud van de installaties en onderdelen daarvan (zoals filters). Veel klachten zijn daarmee verholpen. In die gevallen waar dat (nog) niet het geval is, wordt specifiek aan maatwerkoplossingen gewerkt. Het verrichten van deze onderzoeken/controles en het nemen van maatregelen lopen nog steeds door. Naar verwachting is eind april 2008 een meer compleet overzicht te geven. De GGD zal dan een half jaar later vervolgonderzoek doen naar de effecten van de aangebrachte verbeteringen.

In de uitzending van Zembla van 30 maart 2008 wordt het beeld opgeroepen dat de gemeente zijn werk niet goed doet en de klachten van bewoners niet serieus neemt. De uitzending geeft volgens het college van B & W een eenzijdig beeld en niet de volledige informatie, ook is er sprake van enkele feitelijke onjuistheden. Daarom hecht het college eraan om in dit bericht een toelichting te geven op wat Amersfoort heeft gedaan.

Juist Amersfoort is heel alert geweest als het gaat om de (landelijke) toepassing en het gebruik van gebalanceerde ventilatiesystemen. De gemeente heeft klachten zeer serieus genomen en onderzoek laten doen. We hebben ons met concrete voorstellen voor aanpassing van wetgeving tot de minister gewend om ook vanuit haar verantwoordelijkheid maatregelen te nemen. We hebben het initiatief genomen om met private partijen tot nadere afspraken te komen. Daarbij staat het belang van de inwoners van Amersfoort voorop.

Meer informatie is te vinden op de website: www.amersfoort.nl/balansventilatie.

Informatie: Anke Hendriks, communicatieadviseur gemeente Amersfoort, 033 469 42 09 of 06 55 12 12 84, as.hendriks@amersfoort.nl.

Toelichting college van B & W


1. Wat is er tot nu gebeurd?

Gezondheidsonderzoek naar aanleiding van klachten

In 2006 zijn 36 gezondheidsklachten van inwoners van Vathorst gemeld bij GGD Eemland. De aard van de klachten varieerde van oog-, neus- en luchtwegproblemen tot vermoeidheid, slaapproblemen en hoofdpijn. Bewoners hadden het vermoeden dat hun klachten te maken hadden met het binnenmilieu van hun woningen en dat die veroorzaakt werden door het geïnstalleerde balansventilatiesysteem.

We hebben die klachten serieus genomen door samen met de corporaties De Alliantie Eemvallei en Portaal opdracht te geven voor een onderzoek naar het binnenmilieu in de woningen. We hebben toen ook contact gezocht met het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) en gevraagd hun medewerking aan het onderzoek te verlenen. Omdat bekend was dat op landelijk niveau de gezondheidskundige kwaliteit van woningen met ventilatiesystemen ook aandacht had. En omdat de minister van VROM verantwoordelijk is voor wet- en regelgeving als het gaat om (technische) eisen aan woningen en aan ventilatiesystemen. Het ministerie heeft zijn medewerking aan dat onderzoek verleend en van de resultaten daarvan ook (dankbaar) gebruik gemaakt. We komen daarop hierna nog terug. GGD Eemland heeft vervolgens dit onderzoek uitgevoerd in 2007.

De resultaten van het onderzoek 'gezondheid en ventilatie in Vathorst' zijn in oktober 2007 gepresenteerd en in november 2007 heeft een brede bewonersbijeenkomst plaatsgevonden. Het onderzoek, dat bestond uit een telefonische enquête onder 137 bewoners en metingen in 100 woningen, heeft aangetoond dat er een relatie is tussen het binnenmilieu en gezondheidsklachten van de bewoners. De oorzaak van de klachten kan uiteenlopend zijn: de luchttoevoer, de installatie van het systeem, de staat van onderhoud, het gebruik van het systeem.

Problemen oplossen bij bewoners
Allereerst hebben wij het initiatief genomen om met betrokken (private) partijen afspraken te maken over het nemen van maatregelen om de problemen met de balansinstallaties snel en goed op te lossen.

Beide corporaties zijn direct na het onderzoek gestart met het controleren van de balansventilatiesystemen in al hun huurwoningen in Vathorst met dit systeem. Bij het Ontwikkelingsbedrijf Vathorst konden alle bewoners van koopwoningen met dit systeem zich melden voor een onderzoek naar hun woning. Dus niet alleen bewoners met klachten, maar iedereen. Veel inwoners van Vathorst hebben gebruik gemaakt van die mogelijkheid.

Ontwikkelaars/bouwers zijn naar aanleiding van die meldingen gestart met het controleren van de koopwoningen met balansventilatie.

In het kader van die controles worden waar nodig technische verbeteringen aangebracht, zoals het reinigen van toe- en afvoer van ventielen, vervangen van filters en afzuigventielen, reduceren van geluid en het opnieuw inregelen van het systeem. En wordt informatie gegeven over het onderhoud en gebruik van het balansventilatiesysteem.

Deze controles van en technische verbeteringen aan de balansventilatiesystemen lopen op dit moment nog steeds door in Vathorst. Het zorgvuldig uitvoeren van alle controles kost tijd.

Wij hebben met onze private partners in Vathorst afgesproken dat eind april a.s. een eindrapportage aan de gemeente wordt geleverd van alle controles en aangebrachte verbeteringen. We zullen dan met de betrokken partijen samen beoordelen of er vervolgstappen en -acties nodig zijn. Voor de huishoudens waar dan nog steeds klachten blijken te bestaan, zullen we met de betrokken partijen gezamenlijk een oplossing zoeken, zoals nu ook gebeurt.

Op 26 februari jl. hebben wij, bij wijze van tussenbericht, alle bewoners van woningen in Vathorst met balansventilatie schriftelijk geïnformeerd over de uitkomsten van de eerste onderzoeken. Om daarmee alvast de brede groep van bewoners op de hoogte te brengen van maatregelen om problemen te verhelpen en/of te voorkomen. In die brief zijn de bewoners ook geïnformeerd over verdere stappen, waaronder het vervolg GGD-onderzoek later. Bij de gemeente zijn naar aanleiding van deze brief 3 reacties om informatie/onderzoek binnen gekomen. De gemeente heeft die personen verwezen naar de betreffende woningcorporatie en het meldpunt bij het OBV.

Uiteraard kunnen bewoners van koopwoningen die dat willen zich nog steeds bij het OBV melden voor een controle.

Acties richting ministerie van VROM

Zoals eerder gezegd, heeft VROM op ons verzoek zijn medewerking verleend aan het GGD-onderzoek, niet alleen in financiële zin maar ook inhoudelijk: de opzet en de uitvoering van het onderzoek en de totstandkoming van het eindrapport.

Op 27 november 2007 hebben wij de minister van VROM schriftelijk geïnformeerd over de resultaten van het onderzoek. In die brief hebben wij de minister gemeld dat er een relatie is te leggen tussen de aanwezigheid van balansventilatiesystemen en een aantal gezondheidsproblemen.

We hebben ook aanbevelingen gedaan die te vatten zijn onder de volgende drie noemers: technische aanpassingen van bestaande ventilatiesystemen, gebruik en onderhoud van die systemen en aanpassen van wet- en regelgeving.

Wat dat laatste betreft hebben wij de minister gevraagd de landelijke wet- en regelgeving (het Bouwbesluit) op een aantal punten aan te passen en aan te vullen. Deze regelgeving is voor de gemeenten het kader waarbinnen gewerkt moet worden als het gaat om vergunningverlening, toezicht en handhaving.

Wij zijn namelijk van mening -en de resultaten van het GGD-onderzoek bevestigen dat- dat in het Bouwbesluit minimale eisen zijn opgenomen wat betreft ventilatiesystemen, waardoor er in de praktijk toch problemen kunnen ontstaan. Omdat dit soort systemen veel kennis vergt en ze goed ontworpen, geïnstalleerd, gebruikt en onderhouden moet worden.

Wij hadden naar aanleiding van de uitkomsten van het GGD-onderzoek zelf al besloten om in het kader van de afgifte van bouwvergunningen een meetrapport van het balansventilatiesysteem te eisen bij de oplevering van een woning om zelf ook te kunnen controleren of het systeem de juiste prestaties levert.

De minister is gevoelig gebleken voor onze adviezen, zoals blijkt uit haar brief van 2 januari jl. aan de 2e Kamer over de gezondheidskundige kwaliteit van woningen. Zij formuleert in die brief een aantal acties die aansluiten op de wijze waarop wij omgaan met de vergunningverlening, de toetsing en het toezicht op de naleving van voorschriften ten aanzien van gezondheid en energieprestaties.

Zo zal de minister het Bouwbesluit aanvullen op het maximale geluidsniveau van ventilatievoorzieningen, zal ze meer voorlichting geven over de verbeteringsmogelijkheden van de gezondheidskundige kwaliteit van de woningen. Ze zal inzetten op verbetering van de naleving door het bouwbedrijfsleven en de handhaving door gemeenten van de voorschriften van het Bouwbesluit.

Op 3 april was er een Algemeen Overleg van minister Vogelaar met de 2e Kamercommissie voor Wonen, Wijken en Integratie over de gezondheidskundige kwaliteit van woningen. Dit overleg was al eerder gepland, maar op verzoek van de 2e Kamer heeft de minister bij brief van 2 april jl. nog gereageerd op de uitzending van Zembla. Bij de voorbereiding van die reactie is ook informatie bij Amersfoort opgevraagd en die informatie is verwerkt in de brief van de minister. De minister eindigt haar brief met:

'Ik verwacht dat met de geschetste reeds in gang gezette acties door de locale partijen en mijzelf de problemen met gebalanceerde ventilatie in Vathorst kunnen worden opgelost en ook vergelijkbare problemen elders kunnen worden voorkomen. Bij de thans lopende herijking van de energieprestatiecoëfficënt zal ik nagaan op welke manier technieken die minder afhankelijk zijn van goed gebruik en onderhoud door bewoners en van juiste installaties door installateurs (maar uiteraard wel de gewenste energieprestaties leveren) meer gewicht kunnen krijgen'.

De commissieleden hebben tijdens het Kamerdebat aangegeven dat het wenselijk is de mogelijkheid ramen te openen in het Bouwbesluit op te nemen. Minister Vogelaar heeft aangegeven dat in Amersfoort alle betrokken partijen eraan werken om de problemen op te lossen. Zij heeft de Kamer toegezegd dat ook zij met alle partijen aan tafel wil gaan om de problemen op te lossen. Haar inzet daarbij is dat ook alle koopwoningen met balansventilatie worden geïnspecteerd.

Vervolgonderzoek GGD

We vinden het van groot belang om te onderzoeken welke effecten de aangebrachte verbeteringen en het verbeterde gebruik/onderhoud op de gezondheidsklachten van bewoners hebben. Die effecten zijn het beste in beeld te brengen als enige tijd ervaring is opgedaan met de aangepaste, goed ingeregelde, gebruikte en onderhouden systemen. In overleg met de GGD hebben wij besloten om een half jaar na die verbeteringen dit onderzoek te doen. Het onderzoek kan dus naar verwachting in 2008 worden uitgevoerd.


2. Hoe verlenen wij vergunningen en houden we toezicht?

Wij toetsen bouwaanvragen aan het Bouwbesluit op (zoals omschreven in dat besluit) constructieve veiligheid, bruikbaarheid, gezondheid en energiezuinigheid. In dit kader zijn vooral de laatste twee aspecten van belang. Controle daarvan vindt plaats zowel bij de beoordeling van de aanvraag om bouwvergunning als bij de uitvoering (dus of overeenkomstig de bouwvergunning wordt gebouwd).

Ventilatie heeft behalve met de energiezuinigheid vooral een directe link met het gezondheidaspect. Daarop wordt bij de vergunningverlening en -uitvoering specifiek gelet. Bij de beoordeling van bouwaanvragen wordt de opzet van het ventilatiesysteem getoetst, maar ook de per ruimte in een woning noodzakelijke capaciteiten. Het Bouwbesluit stelt alleen capaciteitseisen die behaald moeten worden en schrijft geen daadwerkelijk gebruik daarvan c.q. specifieke ventilatiesystemen voor. Op basis hiervan moet dan in het verdere traject het ventilatiesysteem zoals dat uiteindelijk wordt uitgevoerd, worden ontworpen. Dit betreft met name het kanalenverloop en de grootte en plaats van de (toe- en/of afvoer)roosters.

In de bouwvergunning worden voorwaarden opgenomen waarin wordt gevraagd om de in de berekening aangehouden capaciteiten in een later stadium aan te tonen. Voor balansventilatiesystemen houdt dit in dat men dit kan aantonen met een inregelrapport van het systeem bij oplevering.

Tijdens de uitvoering (de bouw van de woning) houden onze buiteninspecteurs toezicht op alle zaken die na de vergunningverlening worden ingebracht of ze voldoen aan het Bouwbesluit. Steekproefsgewijs vindt tijdens de uitvoering controle plaats van luchtkanalen op luchtdichtheid (tape) en beschadiging voor instorten van kanalen in beton. Bij de oplevering is er controle op juiste aanwezigheid van installaties, inclusief gevelroosters en ventielen.

Vóór het GGD-onderzoek vroegen wij steekproefsgewijs meetrapporten op van woningen met dit ventilatiesysteem, ongeacht waar in Amersfoort die woningen gebouwd werden.

Naar aanleiding van de uitkomsten van het GGD-onderzoek vragen wij nu bij afgifte van de bouwvergunning voor elke nieuw opgeleverde woning in Amersfoort een inregelrapport te overleggen, dus niet alleen voor woningen in Vathorst. In voorkomende gevallen leggen wij dat rapport naast het ontwerp ter controle of het systeem de juiste prestaties levert. Wij zullen dit ook nog als voorwaarde opnemen in te verlenen bouwvergunningen.

Overigens blijkt dat van de sinds 1 januari 2007 in Vathorst ruim 900 opgeleverde woningen in een zeer beperkt aantal woningen een systeem met balansventilatie is aangebracht. De betrokken bouwers hebben voor de overgrote meerderheid van deze woningen gekozen voor andere ventilatiesystemen, zoals bijvoorbeeld systemen met zelfregulerende roosters, zoals dat ook elders gebeurt in en buiten Vathorst en in en buiten Amersfoort. Ook deze systemen leveren de verlangde energieprestaties. Op dit moment zijn in Vathorst woningen in voorbereiding met verschillende ventilatiesystemen, waaronder het balansventilatiesysteem.

Wij doen alles wat van ons verwacht mag worden en wat voor ons mogelijk is wat betreft de kwaliteit van onze vergunningverlening en van een adequaat toezicht. Daarmee geven wij invulling aan onze verantwoordelijkheid die wij op dit terrein hebben.

Het is de gemeente Amersfoort die de minister gevraagd heeft ons in aanvullende wet- en regelgeving te faciliteren. Amersfoort heeft onderzoek laten doen naar aanleiding van de gezondheidsklachten. En wij hebben vervolgens het initiatief genomen om met bouwers afspraken te maken op een goede wijze aandacht te besteden aan deze klachten.

Mede door het initiatief van de gemeente Amersfoort richting VROM is het onderwerp op de agenda van de Tweede Kamer gekomen en heeft de minister toegezegd ook haar verantwoordelijkheid te nemen.


3. Eenzijdige beeldvorming door Zembla

De uitzending van Zembla geeft een eenzijdig beeld en niet de volledige informatie. Wij nemen daarvan dan ook uitdrukkelijk afstand.

In de uitzending wordt gesuggereerd dat het ministerie van VROM de gemeente in een brief heeft gewezen op onjuist handelen met vergunningverlening en toezicht op balansventilatiesystemen. In de uitzending is het beeld neergezet dat het college niet op de hoogte was van die brief. Beide zaken zijn feitelijk onjuist.

Volledig losstaand van het onderzoek naar de gezondheidsklachten in Vathorst in 2007 heeft in de periode 2003 - 2006 in heel Nederland, waaronder ook in Amersfoort, onderzoek plaatsgevonden door de VROM-inspectie naar de uitvoering van de VROM-regelgeving binnen de gemeenten. Naar aanleiding van dat onderzoek zijn aanbevelingen gedaan en verbeterpunten genoemd. Eind 2007 heeft een nacontrole plaatsgevonden, waarvan door de inspectie een verslag is gemaakt dat op 18 december 2007 aan de gemeente is gezonden.

In die brief komt het woord 'balansventilatie' niet voor. Dat is immers niet het onderwerp van de brief. Deze brieft gaat over de resultaten van een algemene inspectie van en aanbevelingen over de taakvelden bouwen, milieu en ruimtelijke ordening. In de brief wordt de gemeente geadviseerd op een aantal terreinen wat betreft bouwen het toetsingsbeleid inzichtelijk te maken en vast te stellen. Op geen enkele wijze worden (kritische) opmerkingen gemaakt over balansventilatie.

Daarnaast beweerde Zembla dat de filters uit de ventilatiesystemen vanwege financiële redenen niet zijn onderzocht. Ook dit is feitelijk onjuist. In overleg met GGD Eemland is bepaald dat het onderzoek zich zou richten op het binnenmilieu en niet op het systeem zelf en/of onderdelen daarvan. De uitkomsten van het onderzoek, de aanpassingen die nu zijn en worden gedaan en de effecten daarvan, sterken ons in de opvatting dat tot nu toe onze keus voor een onderzoek naar het binnenmilieu juist is geweest.


---- --