Maas weer een natuurrijke rivier
Rivier minstens zo soortenrijk als de Rijn
De natuur langs de Maas heeft zich de afgelopen vijftien jaar op spectaculaire wijze ontwikkeld. Allerlei bijzondere planten en diersoorten, die vele tientallen jaren niet of nauwelijks meer gesignaleerd werden, zijn terug. Daarbij gaat het om de bever, vlinders, libellen, vogels en vele tientallen vaak zeldzame bloemen en planten.
Dat blijkt uit het onderzoek 'Maas in Beeld' van Gijs Kurstjens en Bart Peters. De twee wetenschappers hebben jarenlang onderzoek gedaan naar de natuurontwikkeling langs de Maas tussen Maastricht en Den Bosch. Nooit eerder is in Nederland zo'n natuurinventarisatie uitgevoerd in zo'n langgerekt gebied.
De onderzoekers hebben zich daarbij geconcentreerd op 35 locaties langs de Maas, waar de natuur door ingrepen van de mens de kans kreeg zich opnieuw te ontwikkelen. Dat gebeurde onder meer door het verdwijnen van intensieve landbouw, rivierverruimingsprojecten (bijv. Meers, Roosteren en Kerkeweerd) en het beter afwerken en beheren van de Maasoevers en voormalige grindplassen. In totaal is er de afgelopen vijftien jaar zo'n 2500 hectare nieuwe natuur ontwikkeld langs de Maas. Dit is overigens nog maar het begin: de komende 10 jaar zal de hoeveelheid natuur langs de Maas nog verdrievoudigen. Vooral de natuur op het traject tussen Maastricht en Roermond, aan zowel Nederlandse als Belgische kant, is op sommige punten inmiddels rijker en gevarieerder dan de natuur langs de Rijn en de Waal. De Rijntakken zijn door het Rijk en natuurorganisaties de afgelopen jaren altijd bestempeld als belangrijkste rivierlandschap van Nederland.
,,Ons onderzoek wijst uit dat als de rivier de ruimte krijgt, de natuur zich in alle facetten kan ontplooien. Dat is niet alleen belangrijk voor natuurliefhebbers, maar levert ook voor de bevolking in het stroomgebied van de Maas grote voordelen op. Steden en dorpen kunnen zich weer meer op de rivier richten. De inwoners kunnen in hun vrije tijd gewoon in die natuur terecht en er ontstaat een aantrekkelijker woonklimaat met veel mogelijkheden in de recreatieve sector", aldus Peters en Kurstjens.
De natuurontwikkeling is volgens de onderzoekers ook van groot belang voor het imago van de Maas. Zo'n vijftien jaar geleden was de Maas nog het synoniem voor een open riool, zonder noemenswaardige natuur en met maar weinig geschikte zwemlocaties. En ofschoon de kwaliteit van het Maaswater nog steeds niet optimaal is, zorgen waterzuiveringsinstallaties in Wallonië recent ook op dat front voor verbeteringen.
De natuurontwikkeling langs het zuidelijke traject tussen Maastricht en Roermond is doorgaans het meest soortenrijk. Belangrijk daarbij blijken de gevarieerde bodemgesteldheid met veel grind en kalkrijk zand (weinig klei) rond herinrichtingprojecten, maar voor sommige planten en dieren ook het warmere klimaat. Benedenstrooms langs de Limburgse Zandmaas en de Bedijkte Maas op de grens van Gelderland en Noord-Brabant, is er door natuurontwikkeling echter ook belangrijke vooruitgang geboekt.
,,De aaneenschakeling van voedselrijke weilanden die de oevers van de Maas voorheen karakteriseerde, heeft plaatsgemaakt voor een veel bloemrijker en gevarieerder landschap. De reacties van bewoners in de Maasdorpen op de veranderingen langs de rivier zijn vaak min of meer hetzelfde. Aanvankelijk is er de scepsis: 'laat maar, het is toch mooi zoals het is'. Maar naarmate de nieuwe natuurgebieden zich ontwikkelen verschuift die perceptie. Mensen bouwen een nieuwe band met het landschap en er ontstaat ruimte voor waardering en enthousiasme", aldus beide onderzoekers. "Dit is belangrijk omdat meer natuur alleen kans heeft als het iets van bewoners zelf wordt."
Voorbeelden van bijzondere vogelsoorten die zich weer genesteld hebben langs de Maas zijn Nachtegaal, Oeverloper, Kleine plevier, Blauwborst en Roodborsttapuit. Rivierrombout, Kanaaljuffer, Bruine Korenbout en Vuurlibel zijn enkele van de vele libellensoorten die langs de Maas zijn teruggekeerd. Onder de honderden plantensoorten bevinden zich Wilde marjolein, Fijne ooievaarsbek, Gulden sleutelbloem, Welriekende agrimonie, Rapunzelklokje en Rijstgras.
De ervaringen kunnen worden gebruikt in lopende projecten en voor nieuwe maatregelen die onder andere voort zullen komen uit Europese richtlijnen. Ook de resultaten daarvan zullen weer worden gevolgd.
Het onderzoek Maas in Beeld wordt ondersteund door het ministerie van LNV, Rijkswaterstaat Limburg, Maaswerken, Consortium Grensmaas, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Ark Natuurontwikkeling, Staatsbosbeheer, Stichting het Limburgs Landschap, Brabants Landschap en het samenwerkingsverband Maascorridor rondom Venlo. De kosten van het onderzoek bedragen ruim een kwart miljoen euro.
Over de uitkomsten van het onderzoek wordt dit najaar een groot symposium georganiseerd in de Roermondse Oranjerie.
Voor meer informatie kunt u terecht op
Gijs Kurstjens: 024 3223180, 06-38304148,