Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Overzicht Totale Onderzoek Financiering (TOF) 2006-2012
Het overzicht Totale Onderzoek Financiering (TOF) geeft het budgettaire kader weer voor de R&D-
uitgaven van de verschillende ministeries. Het overzicht is gebaseerd op opgaven van de ministeries op
basis van hun begrotingen 2008.
Niet opgenomen in de TOF-cijfers zijn de middelen voor de WBSO, die voor 2007 (en daarna) een om-
vang hebben van maximaal 453 miljoen euro. Deze WBSO-gelden zijn niet in het totaalplaatje opgeno-
men, omdat het niet om directe uitgaven gaat en het internationaal (nog) geen gebruik is om deze fis-
cale middelen in de R&D-overzichten op te nemen1.
In dit overzicht zijn inmiddels de in het Coalitieakkoord van 2007 voorziene middelen voor onderzoek
opgenomen.
· De R&D-uitgaven per departement
Tabel 1 bevat voor de periode 2006-2012 de gegevens over de R&D-uitgaven per departement. De cij-
fers voor 2006 zijn de realisatiecijfers, die voor 2007 de vastgestelde begrotingscijfers, die voor 2008
de cijfers van de ontwerpbegroting en de cijfers voor de jaren 2009-2012 betreffen de meerjarenra-
mingen.
Tabel 1: TOF-cijfers per departement (op kasbasis), in miljoenen euro's (bruto-uitgaven)
Departement 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Algemene Zaken 0,6 0,6 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7
Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking 71,3 74,8 76,1 75,8 75,9 75,9 75,9
Justitie 19,3 21,3 21,1 21,0 21,0 22,0 21,9
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1,5 1,7 1,7 1,6 1,6 1,6 1,6
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2.587,6 2.718,5 2.716,5 2.794,6 2.752,8 2.754,1 2.701,1
Defensie 82,5 80,6 81,6 79,0 77,3 77,1 77,1
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieube-
heer 71,0 78,0 70,8 69,2 58,3 60,7 58,5
Verkeer en Waterstaat 120,9 107,8 107,8 107,8 107,8 107,8 107,8
Economische Zaken 540,2 650,3 704,6 694,3 632,3 580,5 577,9
Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit 208,4 222,3 205,2 201,6 194,1 184,4 179,7
Sociale Zaken en Werkgelegenheid 4,7 3,9 3,6 3,6 3,6 3,6 3,6
Volksgezondheid, Welzijn en Sport 120,9 138,6 127,6 124,4 114,1 113,5 112,6
Totaal 3.828,9 4.098,3 4.117,1 4.173,7 4.039,5 3.981,7 3.918,5
Noot 1: De cijfers van OCW zijn inclusief de bijdrage van LNV aan het onderzoeksgedeelte van de Wageningen
Universiteit en de cijfers van LNV zijn exclusief deze bijdrage (in 2008 geschat op ongeveer 90 miljoen
euro).
Noot 2: De cijfers van OCW zijn inclusief de bijdragen van de ministeries van VROM, V&W, LNV, SZW en VWS
voor de doelfinanciering TNO
Op basis van de TOF-cijfers kan een globale schatting worden gemaakt van de R&D-uitgaven als per-
centage van het BBP voor de jaren 2006 - 2008 (tabel 2). Vanwege de vergelijkbaarheid met CBS-
1 De OESO gaat op dit moment wel de mogelijkheden na om internationaal vergelijkbare statistieken te produceren
over fiscale maatregelen op het gebied van R&D.
---
cijfers over de overheidsfinanciering van R&D zijn de TOF-cijfers gecorrigeerd voor de middelen naar
het buitenland (de bestemmingscategorie "IO" in tabel 4).
Tabel 2: TOF-uitgaven, in miljoenen euro en als percentage van het BBP
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
TOF-totaal (miljoenen euro 3.828,9 4.098,3 4.117,1 4.173,7 4.039,5 3.981,7 3.918,5
TOF-totaal (exclusief gelden naar het 3.630,5 3.895,4 3.900,8 3.958,4 3.821,7 3.766,9 3.705,6
buitenland (miljoenen euro)
TOF-uitgaven (exclusief gelden naar het
buitenland, exclusief WBSO) als percenta- 0,68 0,70 0,67 - - - -
ge van het BBP
Noot 1: exclusief de middelen van de Fes-projecten die nog in voorbereiding zijn
Noot 2: de ervaring leert dat de CBS-cijfers over de overheidsuitgaven, die ook in de internationale statistieken
terecht komen, meestal iets lager uitvallen dan de TOF-gegevens. De reden is dat de cijfers tot stand komen vanuit
een verschillende invalshoek (OCW/TOF-cijfers vanuit het perspectief van de financier van R&D versus CBS-cijfers
vanuit het perspectief van de uitvoerder van R&D). Wat een financier tot R&D rekent, is dat niet noodzakelijker-
wijs ook vanuit het perspectief van de ontvanger en uitvoerder van de middelen. Het streven is om een betere
overeenstemming tussen beide soorten cijfers te krijgen door een kritische kijk naar de begrotingscijfers.
De begrotingsstaat van het Fes voor het jaar 2008, die onderdeel is van de Miljoenennota 2008, geeft
een indicatie van de Fes-projecten die in voorbereiding zijn, maar waarvan de middelen nog niet naar
de begrotingen van de departementen zijn overgeboekt. Deze maken nog geen onderdeel uit van het
TOF-overzicht, maar worden de komende jaren onderdeel van de voorgenomen R&D-inspanningen van
de departementen. Omdat de posten breder zijn gedefinieerd dan onderzoek (namelijk als "kennis en
innovatie") is nu nog niet aan te geven hoeveel middelen het betreft. Ook via de pijlers 2 en 3 komen de
komende jaren nieuwe middelen beschikbaar voor onderzoek, maar nog niet precies duidelijk is om
welke bedragen het gaat.
Vanaf 1990 geven de CBS-cijfers een dalende trend te zien voor de omvang van de overheidsfinancie-
ring in relatie tot het BBP. Het laatst bekende realisatiecijfer van het CBS over de overheidsfinancie-
ring van onderzoek in Nederland 2 heeft betrekking op het jaar 2003. Het CBS-cijfer voor 2003 geeft
een BBP-percentage overheidsfinanciering van 0,64 (excl. WBSO). In combinatie met de cijfers van
tabel 2 kan de voorzichtige conclusie worden getrokken dat het aandeel overheidsfinanciering niet
verder lijkt te dalen. Vergeleken met de ambities in het Lissabonproces3 betekent dit overigens wel een
(negatief) verschil van ongeveer 1 miljard euro.
· Vergelijking met het vorige TOF-overzicht (gebaseerd op de begroting 2007)
De ontwikkeling van de overheidsuitgaven voor onderzoek kan worden afgelezen aan de ontwikkeling
van de cijfers voor het jaar 2008 in twee opeenvolgende begrotingen (tabel 3), namelijk de begrotin-
gen 2007 en 2008. Deze vergelijking laat zien dat er voor het jaar 2008 sprake is van een nominale
2 Met ingang van het jaar 2003 presenteert het CBS nog slechts één keer per twee jaar cijfers over de
financieringsbronnen van de Nederlandse R&D. De reden is dat EUROSTAT volgens verordening 753/2004 dit
gegeven slechts één keer per twee jaar opvraagt. Voor het jaar 2004 komt het CBS dan ook niet met
financieringscijfers. Voor het jaar 2005 heeft het CBS nog geen uitsplitsing naar financieringsbronnen.
3 De OCW-begroting 2008 geeft als streefwaarde voor de overheidsinvesteringen in R&D 0,90 procent van het BBP
aan.
---
stijging van 127 miljoen euro, wat overeenkomt met een stijging van 3,2%. Deze stijging komt vooral
voor rekening van drie departementen: OCW, EZ en VWS. Er zijn departementen met grotere procen-
tuele veranderingen, maar in absolute termen dragen deze stijgingen maar beperkt bij aan de totale
stijging.
Tabel 3: De TOF-2008 vergeleken met de TOF 2007 t.a.v. de cijfers voor 2008
2008-cijfers 2008-cijfers verschil
begroting 2007 begroting 2008 (miljoenen verschil (in verdeling
Departement (prijspeil 2006) (prijspeil 2007) euro) procenten) toename
Algemene Zaken 1,5 0,7 -0,9 -57,5 -0,7
Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamen-
werking 79,3 76,1 -3,2 -4,1 -2,5
Justitie 10,9 21,1 10,2 93,4 8,0
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1,1 1,7 0,6 56,3 0,5
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2.641,1 2.716,5 75,3 2,9 59,2
Defensie 78,7 81,6 3,0 3,8 2,3
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer 68,3 70,8 2,5 3,7 2,0
Verkeer en Waterstaat 123,5 107,8 -15,8 -12,8 -12,4
Economische Zaken 674,6 704,6 30,0 4,4 23,6
Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit 197,2 205,2 8,0 4,1 6,3
Sociale Zaken en Werkgelegenheid 6,3 3,6 -2,7 -42,7 -2,1
Volksgezondheid, Welzijn en Sport 107,4 127,6 20,2 18,9 15,9
Totaal 3.989,9 4.117,1 127,3 3,2 100,0
Toelichting bij de belangrijkste ontwikkelingen in tabel 3:
- De stijging bij Onderwijs, Cultuur en Wetenschap komt voor rekening van de verhoging van het
budget van de Vernieuwingsimpuls, de middelen voor grootschalige researchinfrastructuur en een
aantal kleine posten met lichte verhogingen;
- De stijging bij Economische Zaken is niet geconcentreerd bij enkele artikelen, maar te vinden bij
een groot aantal artikelen;
- De stijging bij Volksgezondheid, Welzijn en Sport is te vinden in de verhoging van de bijdrage van
ZonMw;
- De daling bij Verkeer en Waterstaat komt door het aflopen van een programma van de Inspectie
van V&W.
Tabel 4 bevat de gedetailleerde cijfers per departement (2007 betreft vastgestelde begrotingscijfers,
2008 de cijfers van de ontwerpbegroting).
---