ontwikkelingsvisie oostvaardersplassen gepresenteerd, 8 april 2008
Staatsbosbeheer heeft vandaag een nieuwe toekomstvisie voor de
Oostvaardersplassen gepresenteerd. De kern van deze nieuwe
toekomstvisie is dat op de weg van natuurlijke processen wordt
voortgegaan. De natuur mag er dus haar gang gaan. Het enige dat
Staatsbosbeheer doet is daar de randvoorwaarden voor bieden. Wij
willen ervoor zorgen dat sleutelsoorten (dieren die een soort
wegbereider zijn voor andere dieren en planten) in het gebied aanwezig
zijn én dat het gebied zijn natuurlijke dynamiek terugkrijgt. Tot nu
toe werd beheerd vanuit een visie die op twee gedachten hinkte,
namelijk: het gebied in een bepaalde toestand handhaven, desnoods met
kunstgrepen én tegelijkertijd de ontwikkeling van het natuurgebied op
basis van natuurlijke processen laten doorgaan.
De Oostvaardersplassen is een uniek natuurgebied in ons dichtbevolkte
land, waarbij de natuur op eigen benen kan staan en een kwaliteit kan
bereiken, waarvoor we eerder duizenden kilometers moesten reizen om
die te ervaren. Dat wat er tot nu toe aan kwaliteit tot stand kwam en
nog komt is de uitkomst geweest van natuurlijke processen. Soorten als
grauwe gans, edelhert, heckrund en konikpaard hebben als sleutelsoort
door hun (graas)gedrag langs natuurlijke weg allerlei andere soorten
wilde planten en dieren de kans gegeven zich in de Oostvaardersplassen
te vestigen en te handhaven. De afname van vogelsoorten als
blauwborst, baardman, lepelaar en roerdomp die zich jarenlang in
Nederland had voorgedaan, werd niet alleen afgeremd, maar zelfs
omgebogen in een toename. Vogelsoorten die zelfs uit Nederland als
broedvogel waren verdwenen keerden in de Oostvaardersplassen terug,
zoals de grauwe gans, de grote zilverreiger en als hoogtepunt de
zeearend.
Ons streefbeeld, zoals uit de visie blijkt, is om het ecosysteem van
de Oostvaardersplassen verder compleet te maken met andere
sleutelsoorten zoals wild zwijn, wisent en op de lange termijn zelfs
de wolf. Een andere randvoorwaarde is dat de natuurlijke dynamiek van
het water in het moerassige deel van de Oostvaardersplassen als gevolg
van verschillen in neerslag en verdamping door de jaren heen,
periodiek terugkeert. Dat wordt nu op een kunstmatige manier door de
aanwezigheid van een kade verhinderd. Deze kade scheidt op een harde
manier het natte van het droge deel. Staatsbosbeheer gaat maatregelen
treffen om deze kade overbodig te maken, waardoor ook weer een
natuurlijke overgang van nat naar droog ontstaat.
De Oostvaardersplassen is ook een gebied met een geschiedenis. Het
gebied was oorspronkelijk helemaal niet bedoeld voor natuur, maar voor
industrie en landbouw. Zo is direct na het droogvallen van de polder
landriet ingezaaid om de polder snel droog te krijgen en te kunnen
ontginnen. Dit riet is nog in het droge deel van de
Oostvaardersplassen aanwezig. Het verdwijnt nu als gevolg van de
begrazing van de grote wilde hoefdieren en daarmee verdwijnen
vogelsoorten die daaraan gebonden zijn, zoals ook blijkt uit recent
onderzoek. Voor deze soorten geldt echter dat zij alleen
toekomstperspectief hebben in het moerassige deel van de
Oostvaardersplassen, waar riet zal groeien als gevolg van natuurlijke
dynamiek in het waterpeil. Ook verdwijnt een overblijfsel uit de
voorbije landbouwgeschiedenis van de Oostvaardersplassen, namelijk de
vlieren die zijn opgekomen doordat greppels en sloten zijn gegraven
ten behoeve van de landbouw. Met de vlieren verdwijnen soorten als
wielewaal, nachtegaal en zomertortel. In de toekomst zullen
vlierstruiken en ook andere soorten struiken als sleedoorn, meidoorn
en ook boomsoorten als zomereik en wilde peer in de
Oostvaardersplassen verschijnen. Zij zullen opgroeien, temidden van
doornige struiken als sleedoorn, meidoorn en braam, die hen als
natuurlijk prikkeldraad beschermen tegen vraat door de wilde
hoefdieren. Op een aantal plaatsen in het gebied is al te zien hoe dit
in zijn werk gaat.
Staatsbosbeheer