Democratisering weer op eerste plaats
Vrijheid en democratie 18 april 2008
Een nieuwe stichting kan Europa helpen het democratische ideaal weer op de
eerste plaats te zetten. "Economische belangen overschaduwen democratie en
mensenrechten nu te vaak," zei beschermheer Vaclav Havel op 16 april bij de
lancering van de 'European Foundation for Democracy through Partnership'.
De 'European Foundation for Democracy through Partnership' (EFDP) moet
een impuls geven aan Europese initiatieven om democratie in het
buitenland te bevorderen. De EFDP is gelieerd aan de Europese Unie
maar onafhankelijk en gaat het werk van verschillende Europese
organisaties op het gebied van democratisering coördineren en
ondersteunen. Ook het door een aantal Nederlandse politieke partijen
(waaronder GroenLinks) opgerichte Netherlands Institute for
Multiparty Democracy werkt mee met de nieuwe stichting.
'Democratisering' heeft niets te maken met het binnenvallen van verre
landen en gewapend afzetten van dictators. Het gaat bijvoorbeeld om
het ondersteunen van politieke partijen in jonge democratieën en het
helpen organiseren van vrije en eerlijke verkiezingen.
Dissident
Havel bracht in herinnering dat democratie zich nog geen twintig jaar
geleden pas over heel Europa verspreidde. Zelf zat Havel als
dissident langdurig in de gevangenis in het toen nog streng
communistische Tsjechoslowakije. In 1989 leidde hij de 'Fluwelen
Revolutie' die een eind maakte aan de dictatuur. Vervolgens was hij
jarenlang president van Tsjechoslowakije en later Tsjechië.
Interessant is dat Havel, na zijn terugtreden als president,
belangrijke steun heeft geleverd aan de Tsjechische Groenen.
Dissidenten over de hele wereld, of het nu in Cuba is of in Birma,
delen over het algemeen dezelfde principes, zei Havel. Daartoe behoren
volgens Havel democratie, respect voor mensenrechten, maar ook
solidariteit. Deze idealen, die aan de basis liggen van de EU, worden
in de Europese praktijk te vaak overschaduwd door economische
belangen, aldus Havel.
Vrijheidsstrijder
Een andere oud-president, Joaquim Chissano van Mozambique bracht de
overgang naar democratie van zijn eigen land ter sprake. Uit zijn
toespraak bleek dat hij Europa niet altijd als bondgenoot beschouwde.
Volgens hem hebben de Europeanen de Afrikaanse ontwikkelingen in
democratische richting bruut afgebroken met de kolonialisering.
Chissano heeft tegen de Portugese koloniale bezetting gestreden,
waarna Mozambique in 1975 onafhankelijk werd. Hoewel het kolonialisme
niet veel aanhangers meer had, omarmde het Westen het nieuwe land
niet. Een groot deel van Europa en ook de Verenigde Staten hadden
namelijk geen vrede met de socialistische koers van Mozambique en
probeerden het land hun eigen model opdringen.
Chissano heeft als president zijn land van een éénpartijstaat
omgevormd naar een meerpartijendemocratie. Hoewel hij zeer populair
was en is, heeft hij zich na twee termijnen niet meer kandidaat
gesteld voor het presidentschap. Leiders die vrijwillig terugtreden
zijn in Afrika helaas nog een zeldzaamheid (kijk maar naar de recente
ontwikkelingen in Zimbabwe). Chissano meent dat Europa de Afrikaanse
democratieën moet steunen, maar wel met respect voor de eigen
Afrikaanse tradities.
Vrijhandel
Ook nu nog blijkt dat de Europese Unie de verbreiding van democratie
blijft vermengen met het propageren van haar eigen economische model.
Tijdens een discussiebijeenkomst in het Europees Parlement op 14 april
over het Europese nabuurschapsbeleid (een Europees instrument om
democratie te verspreiden gericht op de buurlanden in Oost-Europa en
rond de Middellandse Zee) liet een topambtenaar, die werkt voor de DG
Uitbreding van de Europese Commissie weten dat er in het beleid geen
onderscheid wordt gemaakt tussen het functioneren van de markt,
vrijhandel en democratie. Vooruitgang wordt gemeten op alle drie
gebieden tegelijk. Hier gaat de EU de mist in: het ideaal van
mensenrechten en democratie wordt zo weer eens onderuitgehaald door
economisch eigenbelang. De 'European Foundation for Democracy through
Partnership' kan misschien helpen de juiste idealen weer voorop te
stellen.
Zie ook:
* dossier Buitenland: Europa in de wereld
GroenLinks