Gemeente Dirksland


Dodenherdenking zondag 4 mei 2008: toespraak burgemeester drs. S. Stoop

Intro
Zojuist zijn we twee minuten stil geweest. We zijn in onze gedachten geweest bij allen burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Vooral bij de generatie die de Tweede Wereldoorlog bewust heeft meegemaakt, komen bij iedere herdenking vele herinneringen naar boven. Er is onnoemelijk veel geleden, door Nederlanders, door onderdanen van andere naties, door mensen van het Joodse volk. Laten we hier ook de tragedie die zich in Nederlands-Indië heeft voltrokken, noemen. Het leed, de pijn en het verdriet kende vele vormen: honger en ontberingen, gekrenkte trots en ervaren onrecht, verlies van dierbaren, lichamelijke verwondingen en psychische beschadiging met levenslange gevolgen.

Onpeilbaar leed
Het is voor mij, als iemand van een naoorlogse generatie, niet te bevatten hoe onpeilbaar diep de ellende is geweest. We kunnen het slechts bij benadering voelen en ervaren als we de feiten laten spreken. Wereldwijd waren meer dan vijftig miljoen slachtoffers te betreuren. Het totale aantal Nederlanders dat tussen 1940 en 1945 als gevolg van oorlog, bezetting en jodenvervolging het leven verloor, ligt tussen de 225.000 en 250.000. Probeert u het zich voor te stellen dat in ruim vijf jaar tijd meer dan het totale aantal inwoners van Goeree-Overflakkee en Voorne-Putten bij elkaar om het leven zou komen.

In vrijheid gedenken
Ook vandaag de dag worden we via woord en beeld met enige regelmaat geconfronteerd met geweld, onderdrukking en onrecht, zowel dichtbij als verder weg. Het is daarom goed om als natie, zowel jongeren als ouderen, stil te staan bij onze doden door oorlogshandelingen, de slachtoffers van lang geleden, maar ook die van recente datum. Wij doen dat in het diepe besef dat zij het ultieme offer brachten voor het herstel van recht en vrijheid. Burgers, militairen en mensen in het verzet. Mannen en vrouwen. Jongeren en ouderen. Zij toonden zich solidair met de verdrukten en vertrapten en kwamen voor hen op. Zij deden dat vaak met gevaar voor eigen leven en lieten uiteindelijk het leven. Zij vormden toen de ruggengraat van onze vrijheid nu. Dankzij hun inzet kunnen wij sinds jaar en dag in vrijheid leven.

Solidariteit in verleden en heden
Ruim twee weken geleden was ik op de Amerikaanse militaire begraafplaats in het Limburgse Margraten. Kort voor de aankomst hoorde ik het ontstellende bericht dat weer twee Nederlandse militairen in Afghanistan om het leven waren gekomen en dat enkele anderen ernstig gewond raakten. Ook Dennis van Uhm en Mark Schouwink en de andere gesneuvelde Nederlandse militairen brachten hun levensoffer bij het vervullen van hun opdracht om veiligheid en stabiliteit te bevorderen, om vrede te stichten en recht te herstellen. Ik vond het pijnlijk te moeten constateren dat het nog steeds noodzakelijk lijkt dat burgers en militairen slachtoffer worden tijdens gewapende conflicten. Het bezoek aan de begraafplaats herinnerde mij er opnieuw aan hoe groot de solidariteit van de Geallieerde mogendheden tijdens de Tweede Wereldoorlog was. Zij steunden ons moreel en materieel. Zij steunden ons met hun bereidheid zelfs hun leven te geven voor onze vrijheid. In Margraten liggen 8.301 jonge Amerikanen begraven. De aanblik van al die witte kruisen is overweldigend en aangrijpend. De geschiedenis er om heen laat indringend zien dat vrijheid allerminst een vanzelfsprekendheid is en dat deze soms zwaar bevochten moest worden. Ook nu nog geldt dat het herstel van recht en orde zware inspanningen vereisen. Het is goed ook stil te staan bij allen die vandaag de dag opkomen voor de verdrukten en vertrapten en zich, soms met gevaar voor eigen leven, voor hen inzetten.

Jaarthema 2008
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft voor de herdenking van het jaar 2008 de invalshoek gekozen van vrijheid en solidariteit. Is vrijheid nog in individuele zin te interpreteren, bij solidariteit kan dit niet meer. Volgens Van Dale is solidariteit bewustzijn van saamhorigheid en bereidheid om de consequenties daarvan te dragen. Net zomin als vrijheid een vrijblijvend begrip is, evenmin geldt dat voor solidariteit. Het is een zorg en verantwoordelijkheid voor iedere burger, voor de samenleving als gemeenschap, voor de overheid en ook voor de internationale gemeenschap.
Het is dit jaar zestig jaar geleden dat de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opstelden. Zo kort na de Tweede Wereldoorlog besefte men dat wereldwijde afspraken noodzakelijk waren om in de toekomst tegenwicht te bieden aan totalitaire regimes en extreme ideologieën.

Vrijheid en solidariteit: huiswerk voor iedereen Die solidariteit van toen hebben we ook nu heel hard nodig. Vrijheid en solidariteit scheppen verplichtingen. Zo is er de verplichting om alert te zijn bij aantasting van vrijheid en solidariteit. Anders gezegd: de bescherming ervan vraagt inspanningen, vergt energie en betrokkenheid; soms concrete actie.
Dat kan vanuit diverse invalshoeken plaatsvinden. Ik noem er enkele en dan nog vragenderwijs.
Hoe komen we op voor de rechten van onderdrukten? Hoe betonen we onze solidariteit met vluchtelingen en ontheemden, dat wil zeggen vluchtelingen in hun eigen land?
Tot hoever zijn we bereid persoonlijke vrijheid en veiligheid in te zetten voor de vrijheid en veiligheid van anderen door onder andere militaire vredesmissies?
Hoe geven we onze solidariteit concreet vorm bij wederopbouw in gebieden waar oorlogen en conflicten beëindigd zijn? Zijn we bereid te investeren in de verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van betrokken burgers. Zijn we bereid ons in te zetten voor de naleving van sociale rechten elders in de wereld?
Op welke manier kunnen we mensen die fysiek en geestelijk onder het voorbije oorlogsgeweld blijven lijden helpen om hun ervaringen te boven te komen?
Wat doen wij om af te komen van beelden over `goed`en `fout`, waar medeburgers ook jarenlang onder geleden hebben?

Ik heb op bovengenoemde vragen geen pasklare antwoorden. Er ligt volgens mij meer dan voldoende stof tot nadenken over deze vragen. Met andere woorden: er ligt voldoende huiswerk voor iedereen persoonlijk en voor de samenleving als geheel. Vrijheid en solidariteit vereisen persoonlijk en maatschappelijk onderhoud. En wellicht ook offers, hoe bescheiden ook.

Besluit
Tot slot nog iets persoonlijks. Vandaag is het zondag. In de christelijke traditie is dit een bijzondere dag. Het een dag van bezinning en samenkomen in kerkelijke gemeenten. Bovenal is de zondag echter een herinnering aan de opstandingsdag van Jezus Christus uit de doden. In die zin is iedere zondag gedenkdag. We hoeven echter niet stil te blijven staan bij lijden, offer en dood. In geloof mogen we uitzien naar verlossing, naar nieuw en eeuwig leven. Er is een machtig perspectief op een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Ik wens u dat perspectief toe!