Gemeente Dirksland
Dodenherdenking zondag 4 mei 2008: toespraak burgemeester drs. S.
Stoop
Intro
Zojuist zijn we twee minuten stil geweest. We zijn in onze gedachten
geweest bij allen burgers en militairen die in het Koninkrijk der
Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken
van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij
vredesoperaties.
Vooral bij de generatie die de Tweede Wereldoorlog bewust heeft
meegemaakt, komen bij iedere herdenking vele herinneringen naar boven.
Er is onnoemelijk veel geleden, door Nederlanders, door onderdanen van
andere naties, door mensen van het Joodse volk. Laten we hier ook de
tragedie die zich in Nederlands-Indië heeft voltrokken, noemen. Het
leed, de pijn en het verdriet kende vele vormen: honger en
ontberingen, gekrenkte trots en ervaren onrecht, verlies van
dierbaren, lichamelijke verwondingen en psychische beschadiging met
levenslange gevolgen.
Onpeilbaar leed
Het is voor mij, als iemand van een naoorlogse generatie, niet te
bevatten hoe onpeilbaar diep de ellende is geweest. We kunnen het
slechts bij benadering voelen en ervaren als we de feiten laten
spreken. Wereldwijd waren meer dan vijftig miljoen slachtoffers te
betreuren. Het totale aantal Nederlanders dat tussen 1940 en 1945 als
gevolg van oorlog, bezetting en jodenvervolging het leven verloor,
ligt tussen de 225.000 en 250.000. Probeert u het zich voor te stellen
dat in ruim vijf jaar tijd meer dan het totale aantal inwoners van
Goeree-Overflakkee en Voorne-Putten bij elkaar om het leven zou komen.
In vrijheid gedenken
Ook vandaag de dag worden we via woord en beeld met enige regelmaat
geconfronteerd met geweld, onderdrukking en onrecht, zowel dichtbij
als verder weg. Het is daarom goed om als natie, zowel jongeren als
ouderen, stil te staan bij onze doden door oorlogshandelingen, de
slachtoffers van lang geleden, maar ook die van recente datum. Wij
doen dat in het diepe besef dat zij het ultieme offer brachten voor
het herstel van recht en vrijheid. Burgers, militairen en mensen in
het verzet. Mannen en vrouwen. Jongeren en ouderen. Zij toonden zich
solidair met de verdrukten en vertrapten en kwamen voor hen op. Zij
deden dat vaak met gevaar voor eigen leven en lieten uiteindelijk het
leven. Zij vormden toen de ruggengraat van onze vrijheid nu. Dankzij
hun inzet kunnen wij sinds jaar en dag in vrijheid leven.
Solidariteit in verleden en heden
Ruim twee weken geleden was ik op de Amerikaanse militaire
begraafplaats in het Limburgse Margraten. Kort voor de aankomst hoorde
ik het ontstellende bericht dat weer twee Nederlandse militairen in
Afghanistan om het leven waren gekomen en dat enkele anderen ernstig
gewond raakten. Ook Dennis van Uhm en Mark Schouwink en de andere
gesneuvelde Nederlandse militairen brachten hun levensoffer bij het
vervullen van hun opdracht om veiligheid en stabiliteit te bevorderen,
om vrede te stichten en recht te herstellen. Ik vond het pijnlijk te
moeten constateren dat het nog steeds noodzakelijk lijkt dat burgers
en militairen slachtoffer worden tijdens gewapende conflicten.
Het bezoek aan de begraafplaats herinnerde mij er opnieuw aan hoe
groot de solidariteit van de Geallieerde mogendheden tijdens de Tweede
Wereldoorlog was. Zij steunden ons moreel en materieel. Zij steunden
ons met hun bereidheid zelfs hun leven te geven voor onze vrijheid. In
Margraten liggen 8.301 jonge Amerikanen begraven. De aanblik van al
die witte kruisen is overweldigend en aangrijpend. De geschiedenis er
om heen laat indringend zien dat vrijheid allerminst een
vanzelfsprekendheid is en dat deze soms zwaar bevochten moest worden.
Ook nu nog geldt dat het herstel van recht en orde zware inspanningen
vereisen. Het is goed ook stil te staan bij allen die vandaag de dag
opkomen voor de verdrukten en vertrapten en zich, soms met gevaar voor
eigen leven, voor hen inzetten.
Jaarthema 2008
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft voor de herdenking van het jaar
2008 de invalshoek gekozen van vrijheid en solidariteit. Is vrijheid
nog in individuele zin te interpreteren, bij solidariteit kan dit niet
meer. Volgens Van Dale is solidariteit bewustzijn van saamhorigheid en
bereidheid om de consequenties daarvan te dragen. Net zomin als
vrijheid een vrijblijvend begrip is, evenmin geldt dat voor
solidariteit. Het is een zorg en verantwoordelijkheid voor iedere
burger, voor de samenleving als gemeenschap, voor de overheid en ook
voor de internationale gemeenschap.
Het is dit jaar zestig jaar geleden dat de Verenigde Naties de
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opstelden. Zo kort na
de Tweede Wereldoorlog besefte men dat wereldwijde afspraken
noodzakelijk waren om in de toekomst tegenwicht te bieden aan
totalitaire regimes en extreme ideologieën.
Vrijheid en solidariteit: huiswerk voor iedereen
Die solidariteit van toen hebben we ook nu heel hard nodig. Vrijheid
en solidariteit scheppen verplichtingen. Zo is er de verplichting om
alert te zijn bij aantasting van vrijheid en solidariteit. Anders
gezegd: de bescherming ervan vraagt inspanningen, vergt energie en
betrokkenheid; soms concrete actie.
Dat kan vanuit diverse invalshoeken plaatsvinden. Ik noem er enkele en
dan nog vragenderwijs.
Hoe komen we op voor de rechten van onderdrukten?
Hoe betonen we onze solidariteit met vluchtelingen en ontheemden, dat
wil zeggen vluchtelingen in hun eigen land?
Tot hoever zijn we bereid persoonlijke vrijheid en veiligheid in te
zetten voor de vrijheid en veiligheid van anderen door onder andere
militaire vredesmissies?
Hoe geven we onze solidariteit concreet vorm bij wederopbouw in
gebieden waar oorlogen en conflicten beëindigd zijn? Zijn we bereid te
investeren in de verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van betrokken
burgers. Zijn we bereid ons in te zetten voor de naleving van sociale
rechten elders in de wereld?
Op welke manier kunnen we mensen die fysiek en geestelijk onder het
voorbije oorlogsgeweld blijven lijden helpen om hun ervaringen te
boven te komen?
Wat doen wij om af te komen van beelden over `goed`en `fout`, waar
medeburgers ook jarenlang onder geleden hebben?
Ik heb op bovengenoemde vragen geen pasklare antwoorden. Er ligt
volgens mij meer dan voldoende stof tot nadenken over deze vragen. Met
andere woorden: er ligt voldoende huiswerk voor iedereen persoonlijk
en voor de samenleving als geheel. Vrijheid en solidariteit vereisen
persoonlijk en maatschappelijk onderhoud. En wellicht ook offers, hoe
bescheiden ook.
Besluit
Tot slot nog iets persoonlijks. Vandaag is het zondag. In de
christelijke traditie is dit een bijzondere dag. Het een dag van
bezinning en samenkomen in kerkelijke gemeenten. Bovenal is de zondag
echter een herinnering aan de opstandingsdag van Jezus Christus uit de
doden. In die zin is iedere zondag gedenkdag. We hoeven echter niet
stil te blijven staan bij lijden, offer en dood. In geloof mogen we
uitzien naar verlossing, naar nieuw en eeuwig leven. Er is een machtig
perspectief op een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Ik wens u dat
perspectief toe!