Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen. Over opzet, schuld,
schulduitsluitingsgronden en straf
Datum: 08 mei 2008
Promotie: A.A. van Dijk, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5
Titel: Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen. Over opzet,
schuld, schulduitsluitingsgronden en straf
Promotor: prof.mr. M. Otte
Faculteit: Rechtsgeleerdheid
Interpretatie van opzet en schuld tegen het licht gehouden
Wanneer is iemand strafrechtelijk aansprakelijk voor een delict?
Volgens de wet is dat meestal afhankelijk van opzet of schuld. Naar de
uitleg van deze begrippen heeft promovendus Alwin van Dijk onderzoek
gedaan. In zijn proefschrift brengt Van Dijk de interpretatie van
opzet, schuld en schulduitsluitingsgronden in verband met doelen die
ten grondslag liggen aan straf. Leidend beginsel daarbij is het
controleprincipe: opzet, schuld en schulduitsluitingsgronden moeten
burgers controle geven over het in aanraking komen met het strafrecht.
Dat wil zeggen dat burgers alleen gestraft mogen worden als ze het
strafbare feit goed hadden kunnen vermijden.
Van Dijk betoogt dat te snel veroordeeld wordt voor het misdrijf dood
door schuld in het verkeer, hetgeen vaak wordt toegepast na
verkeersongevallen. Psychologische mechanismen leiden ertoe dat
rechters die geconfronteerd worden met een ernstig gevolg te snel
aannemen dat dit de schuld van de automobilist is. De interpretatie
van opzet vormt een heet hangijzer sinds het Porsche-arrest (geen
opzet op dood tegenligger) en de Hiv-arresten (onbeschermde seks vormt
geen opzet op de dood). Van Dijk stelt dat wegpiraten doorgaans niet
veroordeeld moeten worden voor het opzetdelict doodslag. Bovendien
meent hij dat een verdachte alleen opzet heeft als hij zich
gerealiseerd heeft dat de kans op het gevolg groter is dan tien
procent. Ten slotte betoogt hij dat het bij opzet alleen gaat om het
`weten' dat het gevolg kan intreden, en niet - zoals vaak gesteld
wordt - om het `willen' van het gevolg.
Alwin van Dijk (Winsum, 1973) studeerde cum laude af in rechten en
psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek,
verricht bij de vakgroep Strafrecht en Criminologie, werd gefinancierd
door Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie. Van het
proefschrift verschijnt een handelseditie bij Maklu-uitgevers. /ES
Rijksuniversiteit Groningen