Rijksuniversiteit Groningen

Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen. Over opzet, schuld, schulduitsluitingsgronden en straf

Datum: 08 mei 2008

Promotie: A.A. van Dijk, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5

Titel: Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen. Over opzet, schuld, schulduitsluitingsgronden en straf

Promotor: prof.mr. M. Otte

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

Interpretatie van opzet en schuld tegen het licht gehouden

Wanneer is iemand strafrechtelijk aansprakelijk voor een delict? Volgens de wet is dat meestal afhankelijk van opzet of schuld. Naar de uitleg van deze begrippen heeft promovendus Alwin van Dijk onderzoek gedaan. In zijn proefschrift brengt Van Dijk de interpretatie van opzet, schuld en schulduitsluitingsgronden in verband met doelen die ten grondslag liggen aan straf. Leidend beginsel daarbij is het controleprincipe: opzet, schuld en schulduitsluitingsgronden moeten burgers controle geven over het in aanraking komen met het strafrecht. Dat wil zeggen dat burgers alleen gestraft mogen worden als ze het strafbare feit goed hadden kunnen vermijden.

Van Dijk betoogt dat te snel veroordeeld wordt voor het misdrijf dood door schuld in het verkeer, hetgeen vaak wordt toegepast na verkeersongevallen. Psychologische mechanismen leiden ertoe dat rechters die geconfronteerd worden met een ernstig gevolg te snel aannemen dat dit de schuld van de automobilist is. De interpretatie van opzet vormt een heet hangijzer sinds het Porsche-arrest (geen opzet op dood tegenligger) en de Hiv-arresten (onbeschermde seks vormt geen opzet op de dood). Van Dijk stelt dat wegpiraten doorgaans niet veroordeeld moeten worden voor het opzetdelict doodslag. Bovendien meent hij dat een verdachte alleen opzet heeft als hij zich gerealiseerd heeft dat de kans op het gevolg groter is dan tien procent. Ten slotte betoogt hij dat het bij opzet alleen gaat om het `weten' dat het gevolg kan intreden, en niet - zoals vaak gesteld wordt - om het `willen' van het gevolg.

Alwin van Dijk (Winsum, 1973) studeerde cum laude af in rechten en psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek, verricht bij de vakgroep Strafrecht en Criminologie, werd gefinancierd door Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie. Van het proefschrift verschijnt een handelseditie bij Maklu-uitgevers. /ES