'De' Indiaan bestaat niet
24 april 2008
Steeds meer burgemeesters in Guatemala zijn van Indiaanse afkomst.
Onderzoekster Elisabet Rasch ging op zoek naar de betekenis van deze
ontwikkeling en heeft ontdekt dat het opbouwen van multiculturele
democratie veel meer is dan het kiezen van Indiaanse burgemeesters en
presidenten. Dit heeft te maken met de zeer uiteenlopende
interpretaties van identiteit: 'de' Indiaan bestaat niet. Rasch
promoveert op 9 mei aan de Universiteit van Utrecht.
Inheemse bewegingen portretteren de Indiaanse bevolking als
onveranderlijk en authentiek om op basis daarvan bepaalde politieke en
culturele rechten op te kunnen eisen. Zij beroepen zich hierbij op
internationale verdragen en nationale wetgeving die eveneens een
vastomlijnde definitie van 'inheemsheid' handhaven. Maar is het wel
mogelijk om vast te leggen wie een Indiaan is en wie niet? En kan er
op basis hiervan bepaald worden hoe een multiculturele democratie
eruit moet zien?
Rasch onderzocht hoe verschillend inheemse identiteiten en culturen
worden gedefinieerd en geïnterpreteerd op lokaal niveau, wat zich
afspeelt achter verdragen, wetten, mooie speeches en glanzende
folders. Ze laat zien hoe lokale autoriteiten en politici kenmerken
van inheemsheid op verschillende en soms tegenstrijdige manieren
interpreteren, zoals het gebruik van bepaalde kleding, het spreken van
een inheemse taal en het deelnemen aan Indiaanse spirituele
ceremonies. Voor sommigen zijn deze elementen van de inheemse cultuur
bijna heilig, voor anderen representeren zij juist onderontwikkeling
en achtergesteldheid. Toch vinden zij zichzelf allemaal wel inheems en
hebben ze allemaal ideeën over hoe een inheemse multiculturele
democratie eruit zou moeten zien. Dit levert spanningen op tussen
burgemeesters, traditionele Indiaanse autoriteiten (zoals raden van
oude mannen) en gemeenschapsrechters. In een van de dorpen waar Rasch
veldwerk verrichtte, leidde dit zelfs tot het afschaffen van een van
de traditionele autoriteiten.
Multiculturele samenleving
Na 36 jaar burgeroorlog werd er op 29 december 1996 een vredesverdrag
getekend tussen de Guatemalteekse regering en de gewapende oppositie.
Guatemala is sinds deze vredesakkoorden veranderd van een homogene
natiestaat in een samenleving die zich 'multicultureel' noemt. In dit
proces spelen twee actoren een belangrijke rol. Allereerst is er een
groeiend aantal inheemse burgemeesters die ervoor kiezen hun
Maya-identiteit wel of juist niet onderdeel te laten zijn van hun
bestuurlijke praktijk. Tegelijkertijd probeert de inheemse Maya
Beweging een bijdrage te leveren aan de opbouw van een multiculturele
democratie. De Maya Beweging is gericht is op de sociale en politieke
integratie van de inheemse bevolking in de Guatemalteekse samenleving
op basis van de Maya identiteit. Zij focust zich hierbij op actieve
politieke deelname als onderdeel van hun universele en etnische
burgerrechten.
..............................
Meer informatie bij:
* drs. Elisabet Rasch (Universiteit Utrecht)
* t: 030 253 1064 e.d.rasch@uu.nl
* promotie: 9 mei
* promotor: prof. dr. D.A.N.M. Kruijt, co-promotor: dr. C.G.
Koonings
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek