Aanbod supermarkt stimuleert alcoholmisbruik

Onderzoek: veel zoete dranken en veel reclame voor goedkoop bier

Supermarkten beschikten in 2007 over een groter assortiment zoete alcoholhoudende mixdranken en likeuren dan in 2001. Veel van de nieuwe mixdranken, ook wel "superbreezers" genoemd, kennen een hoog alcoholpercentage. Daardoor zijn deze drankjes extra gevaarlijk voor jongeren. Ook gaan supermarkten en fabrikanten al jaren ongehinderd door met het stunten met de prijzen van bier. Nieuwe verpakkingen stimuleren bovendien het alcoholgebruik op straat.
STAP roept vanwege deze nieuwe onderzoeksgegevens lokale bestuurders op hun zorgen hierover kenbaar te maken bij kamerleden. Op donderdag 22 mei a.s. praat de Tweede Kamer opnieuw over het alcoholbeleid van de ministers Klink, Rouvoet en Ter Horst.

Groter aanbod van zoete alcoholhoudende dranken
Uit nieuw onderzoek van STAP (1, 2) blijkt dat er in 2007 in de Nederlandse supermarkten 98 soorten zoete alcoholhoudende dranken werden aangeboden. Gemiddeld bieden de supermarkten 24 verschillende zoete alcoholdrankjes aan. In 2001 bestond het aanbod gemiddeld nog uit 21 soorten zoete dranken. Naast de bekende breezers in kleine en grote flessen (vooral de Bacardi Breezer en Smirnoff Ice met 5,0 % alcohol) zijn er kant-en-klare sterkere mixdranken (van 7 tot 14,9 % alcohol) en likorettes (zoete likeur met 10- 14,9% alcohol).

Sterke drank zoals wodka, rum en jenever worden steeds vaker sterk gezoet en verdund (tot minder dan 15%) en kunnen dan in de supermarkt worden verkocht. Daarmee worden dit soort 'superbreezers' aantrekkelijker en beter bereikbaar voor jongeren. Van Dalen, directeur van STAP: "Zowel de fabrikanten als de supermarkten lijken zich niet veel aan te trekken van de grote zorgen die er zijn over het alcoholgebruik onder jongeren. Ze stimuleren met hun aanbod het drinken van sterk gezoete dranken die het, soms hoge, alcoholgehalte maskeren. Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is het meer dan noodzakelijk dat het kabinet snel maatregelen neemt".

Drinken op straat wordt door fabrikanten gestimuleerd
Uit een ander nieuw rapport van STAP (3) blijkt dat het drinken van alcohol op straat door fabrikanten wordt gestimuleerd. In dit rapport worden trends en innovaties van het alcoholaanbod in 2007 beschreven.
De bierfabrikanten Heineken en Grolsch bieden via supermarken steeds vaker gekoeld bier aan hetgeen direct gebruik stimuleert. De inhoud van meeneem-verpakkingen is de afgelopen jaren toegenomen, draaidoppen voor bier en wijn maken directe consumptie gemakkelijker en sommige flessen mixdrank zijn voorzien van een handig drinkbekertje. Heineken adviseert in advertenties haar consumenten de biertap overal mee naar toe te nemen. Volgende week introduceert Grolsch een kleine mobiele biertap.

Veel drank voor weinig geld in de supermarkt
Uit tal van studies blijkt dat een lage prijs van alcohol leidt tot een hogere consumptie (4, 5). Een hogere prijs verlaagt de consumptie. Nederlandse supermarkten stunten al jaren met goedkoop bier. Bier wordt niet zelden onder de kostprijs verkocht. Uit onderzoek van STAP over 2007 en uit eerder onderzoek blijkt dat de kortingen op bier structureel zijn en variëren van 10 tot 50%. Gemiddeld is de prijskorting 25%.
De actieprijs van bier is, tegen de inflatie in, de afgelopen jaren zelfs licht gedaald (van 1,35 euro per liter in 2003 naar 1,31 euro in 2007). De normale consumentenprijs is gelijk gebleven (voor A-merken ongeveer 40 cent per liter).

In 2007 liep de prijs van een krat van 24 flesjes uiteen van 3,45 euro (Holger bier) tot 10,99 euro (Grolsch). Met kwantumkortingen in de winkel (3 halen 2 betalen) worden klanten gestimuleerd grotere hoeveelheden bier in te kopen dan ze van plan waren.
In 2007 was 20% van de aangetroffen prijsacties een kwantumkorting. Op basis van de onderzoekcijfers wordt geschat dat er jaarlijks in de 24 onderzochte supermarktketen 1700 prijsacties plaatsvinden. In de maanden waarin het meest wordt gedronken vinden de meeste kortingsacties plaats.

Breezers worden goedkoper
Breezers zijn de afgelopen jaren goedkoper geworden. De Bacardi Breezer kost nu per flesje van 250 cc 1.37 euro (was in 2004 nog 1.65 euro ) en Smirnoff Ice 1.36 euro (was 1.45 euro in 2004).
De omzet van de klassieke breezers is de afgelopen jaren gedaald maar deze drankjes zijn vermoedelijk nog steeds populaire instapdrankjes, vooral voor meisjes.
Grote flessen premixen van 750 cc kosten ruim 5,5 euro. De zoete likorettes met alcoholpercentages tot 14,9% (in flessen van 0,5 tot 0,7 liter) kosten gemiddeld slechts 7 euro. De consumptie van de likorettes is in 2006 met 15% gestegen (6). Het belang van de omzet van alle gezoete gedistilleerde dranken is voor de producenten van sterke drank is inmiddels onmiskenbaar. Van alle sterke dranken staat de consumptie van premixen (gebaseerd op sterke drank) op de tweede plaats. Alleen de omzet van jenever is nog groter (6).

Lokaal bestuur machteloos tegenover agressief alcoholaanbod supermarkten.
Gemeenten die willen dat de supermarkten hun alcoholpromoties beperken staan juridisch met lege handen. Supermarkten hebben, anders dan de horeca en de slijter, geen gemeentelijke vergunning nodig voor de alcoholverkoop. Ook kunnen gemeenten nu niets ondernemen tegen het feit dat jongeren onder de 16 jaar in 9 van de 10 supermarkten gemakkelijk alcohol kunnen kopen (7).
Effectieve landelijke maatregelen zoals een substantiële accijnsverhoging (8, 9), invoering van een vergunningstelsel, verbod op de verkoop van zoete mixdranken in de supermarkt, een verbod op verkoop beneden de kostprijs (10) en invoering van een leeftijdsgrens van 18 jaar, worden om uiteenlopende redenen niet genomen.
Supermarkten zijn vanuit beleidsoogpunt zo goed als ongrijpbare verkooppunten van alcohol.
STAP roept lokale bestuurders op om voor 22 mei a.s. hun zorgen kenbaar te maken bij de Kamerleden. Op 22 mei praat de Kamer opnieuw over het alcoholbeleid van de Ministers Klink, Rouvoet en Ter Horst.

Voor meer informatie:
STAP (Stichting Alcoholpreventie)
Dhr. ir. W.E. van Dalen, directeur
Mw. dr. E. van den Wildenberg, coördinator Monitoring Alcoholmarketing
T 030-6565041
E info@stap.nl
Iwww.stap.nl

Bronnen en noten:
1.STAP (2008). Lage prijzen voor bier en zoete dranken in supermarkt en slijterij in 2007. STAP: Utrecht.
2.Vanaf juli tot eind 2007 is iedere drie weken van 24 supermarktketens en 3 landelijke ketens van slijterijen onderzocht welke prijsacties voor alcohol er werden gehouden. Ook is in een willekeurige week van 11 supermarktketens het assortiment onderzocht.
3.STAP (2008). Trendrapport 2007. Monitoring van trends en innovaties op het gebied van alcoholmarketing in 2007. STAP: Utrecht.
4.WHO. (2004). What are the most effective and cost-effective interventions in alcohol control? Copenhagen. http://www.euro.who.int/document/E82969.pdf.
5.Babor, T. et al. (2003). Alcohol: no ordinary commodity. Research and public policy. Oxford University Press: New York.
6.Kerncijfers Commissie Gedistilleerd 2006.
7.Gosselt, J.F. Drank kopen kent geen leeftijd. Faculteit Communicatie Wetenschap. Universiteit Twente. Uitgave: Stichting Alcoholpreventie Utrecht, 2006.
8.De voorgestelde accijnsverhoging voor bier van het kabinet gaat op 1 januari 2009 in en bedraagt 0,65 euro per krat van 24 flesjes. Voor A-merken is dit een prijsverhoging van ongeveer 6,5%. De structureel voorkomende kortingsacties kunnen deze verhoging gemakkelijk teniet doen.
9.Onderzoek uit Duitsland heeft laten zien dat een accijnsverhoging op mixdranken van 80 eurocent per flesje leidde tot een consumptiedaling van 12%.
10.Op 6 november 2001 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen (onder andere ondertekend door kamerlid Rouvoet) voor een wettelijk verbod op stuntaanbiedingen en dumpprijzen in supermarkten. In de Hoofdlijnenbrief Alcoholbeleid van 20 november 2007 (onder anderen van Minister Rouvoet) wordt aangekondigd dat in het nieuwe wetsvoorstel Drank- en Horecawet wordt opgenomen dat lokale overheden prijsacties kunnen gaan verbieden!