NOS, Met het oog op morgen, Radio 1
Radio / TV-interview | 09-05-2008
Vice-minister-president Bos, na afloop van de wekelijkse ministerraad,
over de komende weken en de opiniepeilingen
SLOTBOOM:
Waar verheugt u zich op de komende weken?
BOS:
Ik geniet van dit vak. Ik ga elke dag fluitend naar mijn werk. Je mag
je als minister van Financiën ook met alles bemoeien. Dus er komt elke
dag ook wel wat interessants voorbij. Volgende week heb ik een
discussie in Brussel waar we voor het eerst in de geschiedenis van de
Europese Unie over de topinkomens gaan praten, maar dan in Europees
verband. Omdat Nederland dat belangrijk vindt. Daar ben ik trots op en
daar geniet ik van, dat je zoiets toch voor elkaar krijgt. En ook
gewoon hier in Nederland komen er denk ik de komende weken en maanden
nog talloze belangrijke dingen voorbij. Hoe gaan we met de
kilometerbeprijzing om? Hoe maken we de begrotingen voor volgend jaar
kloppend op een manier dat de mensen zien dat zij én Nederland er
beter van worden. Dat zijn mooie dingen om mee bezig te zijn.
SLOTBOOM:
Wat is het belangrijkste besluit dat nog voor de zomer moet worden
genomen?
BOS:
Ik denk dat de precieze manier waarop we met de kilometerbeprijzing
omgaan, hoe we de motorrijtuigenbelasting afschaffen, wat de toekomst
van de BPM wordt, hoe duur het wordt die kilometerbeprijzing. Al dat
soort zaken, ik denk dat een van de allerbelangrijkste besluiten is.
SLOTBOOM:
Rare vraag. Als je kijkt naar de opiniepeilingen, dan is er toch wat
raars aan de hand. Je ziet dat de grote partijen CDA, PvdA en VVD hun
steun lijken te verliezen. Nieuwe partijen als Verdonk doen het goed.
Je ziet ook dat Pechtold het goed doet. Praat u daar eigenlijk in het
kabinet wel eens over?
BOS:
Niet tijdens de Ministerraad. Maar als we samen zitten te lunchen of
koffiedrinken dan praten we er wel over.
SLOTBOOM:
Maar wat is de analyse? Hoe kan dat nou?
BOS:
We maken ons wel zorgen omdat het erop lijkt alsof een heleboel
kiezers zich van teleurstelling naar teleurstelling aan het bewegen
zijn. Ze zijn teleurgesteld in wat ze van de politiek meemaken, gaan
dan kiezen voor iemand die nog nooit iet heeft moeten laten zien,
worden vervolgens ook die persoon teleurgesteld en gaan weer op zoek
naar iemand anders. Zo hebben we in 2002 gezien dat een heleboel
kiezers bij Pim Fortuyn terecht kwamen. In 2003 kwamen een heleboel
kiezers bij Wouter Bos, in 2006 een heleboel bij Jan Marijnissen, en
als je de peilingen nu bekijkt bij Rita Verdonk. Dus eerst voor iemand
die nog onbevlekt was, die nog in zekere zin een illusie hoog kon
houden dat onder hem of haar alles anders zou zijn, vervolgens is er
de teleurstelling en gaan ze weer naar iemand anders toe. Terwijl de
partijen die dus van jaar op jaar verantwoordelijkheid nemen, laten
zien - hoe moeizaam het soms ook is - toch dingen voor elkaar te
krijgen, dat die daarin gewantrouwd worden en ieder geval niet beloond
worden. Dat vind ik best zorgelijk omdat het soms er ook op lijkt
alsof juist de partijen die niet de makkelijke keuze maken om in de
oppositie te blijven zitten - want dan hoef je nooit iets uit te
leggen aan je achterban, dan hoef je nooit een compromis te sluiten -
daarvoor niet beloond worden.
SLOTBOOM:
Hoe kan dat nou? In een onderzoek van Maurice de Hond zie je dat de
LPF-aanhangers van 2002 nu bij Verdonk en PVV zitten, die zitten niet
of nauwelijks bij de bestaande partijen. Ik zie zelfs de PvdA op nul
procent staan. Hebben de bestaande partijen niet geleerd dan van wat
er gebeurd is?
BOS:
Dat hebben ze wel maar het heeft kennelijk niet alle kiezers
overtuigd. Toen wij in 2002 heel veel verloren, binnen een jaar waren
er verkiezingen in 2003 en haalden we ook heel veel terug. Het kan dus
ook geweldig heftig op en neer gaan. Ik vind het vooral een teken van
enorme onzekerheid bij heel veel mensen in Nederland. Ik denk dat
mensen door de globalisering van de economie, de vraag van wat dat nou
betekent voor je baan en je inkomen. Maar ook de eenwording van
Europa, wat betekent dat nou voor waar je zelf nog over gaat of waar
straks bij wijze van spreken de Turken over beslissen. Of de opkomst
van het terrorisme. Dat zijn zaken waar mensen zo onzeker van worden
dat ze zoeken naar houvast. En houvast wordt kennelijk niet gevonden
bij partijen die een traditie hebben van genuanceerde en ingewikkelde
verhalen. Maar dat wordt wel gevonden bij partijen die een relatief
simpel verhaal hebben. Verhalen als 'het ligt allemaal aan de islam'
of een verhaal als 'het ligt allemaal aan het grootkapitaal' of een
verhaal als 'het ligt allemaal aan dé regenten'. Dat zijn kennelijk de
verhalen die dan aanspreken. Dat betekent alleen maar dat voor
partijen als de onze - of dat PvdA is, of CDA of andere partijen die
zich meer in het midden bewegen - er een enorme uitdaging ligt om te
laten zien dat in een ingewikkelde wereld je er met een simpel verhaal
niet komt.
SLOTBOOM:
Dat is een taak voor die partijen, maar waarom lukt het dan niet? Het
is niet voor het eerst dat de partijen dat constateren. Ik kan me nog
goed herinneren een paar jaar geleden, toen sprak ik onder andere
minister Zalm en die zei: we leggen het beleid niet goed uit. Dat hoor
je nu ook.
BOS:
Dat hoort u mij niet zeggen. Ik onderschat mensen niet. Ik denk dat
mensen dondersgoed weten wat er gebeurt. Alleen, het is kennelijk niet
genoeg om zeg maar een overtuigend antwoord te zijn op hun
onzekerheden. Daar zullen we dan dus nog harder aan moeten werken
gewoon. Maar we moeten ook wel eerlijk zijn. Waar ik dus niet in
geloof, is mensen sprookjes vertellen. Het idee dat je Nederland kunt
afschermen voor de boze buitenwereld zodat je nooit meer iets te maken
hebt met globaliserende economieën en de opkomst van China en India en
alles kan blijven zoals het is. Dat is een sprookje. En dat geeft op
korte termijn mensen houvast omdat ze denken: ah gelukkig, er hoeft
niks te veranderen, alles kan blijven zoals het is. Een paar jaar
later zullen ze alleen nog gefrustreerder zijn omdat ze het gevoel
hebben door politici te zijn voorgelogen. Dus je moet daarin ook wel
eerlijk durven te zijn.
SLOTBOOM:
Heeft het ook met het woordje 'vertrouwen' te maken? Want zo'n 10 jaar
geleden leek er een soort automatisch vertrouwen te zijn in mensen die
de leiding geven aan het land totdat het tegendeel bewezen was.
Misschien is het tegenwoordig gewoon omgekeerd, dat ze denken van: de
premier, de vice-premier die vertrouwen we niet totdat ze laten zien
dat we hun kunnen vertrouwen?
BOS:
Misschien is dat zo. Dat wordt ook regelmatig gemeten. Dus ik ben ook
benieuwd wat de meer recente onderzoeken op dat punt zullen laten
zien. Maar ik denk wel dat naarmate burgers mondiger worden, naarmate
burgers meer het idee hebben dat het ook wel zelf kunnen, naarmate
burgers vaker zien hoe goede bedoelingen van de politiek vastlopen in
de bureaucratie, naarmate burgers vaker zien dat dingen in
samenlevingen zich voltrekken waarbij ongeacht wat de politiek ervan
vindt dat je dan als politicus steeds meer te bewijzen hebt, wil je
het vertrouwen van mensen kunnen winnen.
SLOTBOOM:
Kunt u ook iets leren van mensen als Marijnissen, Verdonk?
BOS:
Marijnissen staat op dit moment natuurlijk zelf op zwaar verlies. Dus
of hij nou een goed voorbeeld is van iemand die het vertrouwen wel
wint, dat weet ik niet. Verdonk straalt uit dat zij effe alle
problemen van Nederland zal oplossen. Ik geloof er helemaal niks van.
Maar het betekent wel dat ze daar dus kennelijk iets te pakken heeft
waar veel mensen mee zitten. En ik vind dat je dan dus ook als
politicus van een meer gevestigde partij daar wel wat aan gelegen moet
laten liggen.
SLOTBOOM:
U ziet een paar jaar geleden eens: populisme kan je ook leren.
BOS:
Ja, je hoeft geen populist te worden maar de kern van populisme is dat
mensen over wie macht wordt uitgeoefend het gevoel hebben dat de
degenen die die macht uitoefenen zich eigenlijk niks aan hen gelegen
laten liggen. Dat vind ik ook als democraat en als sociaaldemocraat
een onaanvaardbaar sentiment dat nooit groot mag worden in de
samenleving. Mensen moeten het gevoel hebben dat de politiek over hun
gaat, dat we met hun problemen bezig zijn. En ik denk dat als ze dat
begrijpen, van: het gaat misschien allemaal langzaam, het zijn
misschien maar allemaal kleine stapjes, maar er wordt wel oprecht
geprobeerd mijn leven beter te maken, dan denk ik dat je met dat
vertrouwen nog weer een kans maakt.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GB)
Ministerie van Algemene Zaken