Persbericht
14-05-2008
'Luis in de rijke Amsterdamse pels in de Gouden Eeuw'
Jan Zoet: een tegendraads schrijver
De dichter Jan Zoet (1609-1674) was een luis in de rijke pels van de Amsterdamse magistraat in de Gouden Eeuw. Dat stelt Rudolf Cordes in zijn proefschrift over de tot nu toe ondergewaardeerde zeventiende-eeuwse schrijver. Cordes promoveerde dinsdag 13 mei aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
De Amsterdamse Jan Zoet was toneelspeler, drukker, wijnkoper en herbergier. Hij was een wereldverbeteraar met scherpe pen. Zijn literaire productie loopt uiteen van vertaald proza, lyrische lofzangen en toneelstukken vol hartstocht tot erotische kluchten en felle hekeldichten. Kerkelijke starheid en aanmatiging kraakte hij af, de Oranjes prees hij de hemel in, het staatsgezinde regentendom verguisde hij.
Zo schreef Zoet tegen de zelfverrijking van de Bikkers - de burgemeesters van Amsterdam tijdens de aanval van Willem II op die stad -: "Het is een volkomen natuurlijke menselijke eigenschap zijn eigen familie te bevoordelen. Deze eigenschap ziet men ook onder beesten!" Over het geloof in duivels schreef Zoet: "Al het onderaards gespook agt ik rook en de booze geesten, veesten (windjes)."
Zijn snedige kritiek op sociale, politieke en kerkelijke misstanden kwam deels voort uit zijn doperse, pacifistische levensovertuiging. Met zijn tegendraadse opvattingen heeft Zoet zich in de zeventiende-eeuwse cultuurgeschiedenis een unieke plek toegeëigend, die de historicus Cordes nu voor het eerst belicht.
Over de reconstructie van zijn leven en uitvoerige analyse van Zoets werk zegt Rudolf Cordes: "De opvallende veelzijdigheid en het verrassende taalgebruik van deze zeventiende-eeuwse toneelspeler, dichter, chiliast, orangist en herbergier zorgden voor een weliswaar langdurige, maar vooral boeiende speurtocht door de zeventiende eeuw. Het geringe aantal archiefstukken en werken dat bekend was, kon met nieuwe vondsten worden aangevuld." Het gevolg is een algemene herwaardering van het werk van Jan Zoet.
Bestellen:
Jan Zoet, Amsterdammer 1609-1674 / druk 1
Cordes, R.
Vrije Universiteit Amsterdam