Ingezonden persbericht


T.a.v.
Dagelijks Bestuur Stadsdeel Slotervaart
Jan Tooropstraat 15-B
1062 BK Amsterdam

Betreft:
Bezwaar tegen afwijzing gemeentelijke monumentenstatus en besluit tot sloop van de Pius X, besluit nr.2008-03-18-014.

Aan de leden van het Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Slotervaart, en de leden van de raad.

Hierbij berichten wij u dat de Stichting Task Force Toekomst Kerkgebouwen*) bezwaar maakt tegen het instemmen van het Stadsdeel Slotervaart met de sloop van de Pius X-kerk aan de Jacob Geelstraat 42-44, en tegen het niet toewijzen van de status van gemeentelijk monument voor het stedenbouwkundige complex in zijn totaliteit en het gebouw van de Pius X kerk in het bijzonder. Ondanks het besluit van de voorzieningenrechter van 25 april jl. in verband met het ingediende bezwaar door andere belanghebbenden, tekenen wij op grond van onze doelstelling zelfstandig bezwaar aan tegen het genoemde besluit.

Gezien het belang van het kerkgebouw Pius X in zowel architectonisch, stedenbouwkundig, cultuurhistorisch en sociaal-maatschappelijk opzicht, en de mate van onomkeerbaarheid van een besluit tot sloop achten we het besluit, en de wijze waarop dit besluit tot stand is gekomen niet acceptabel. Ter zake deskundige adviezen over de waarde van het gebouw zijn terzijde geschoven, en weggestreept tegen nog ononderbouwde wensen en plannen voor nieuwbouw. Bovendien is de inhoudelijke argumentatie van het Dagelijks Bestuur van het Stadsdeel om in te stemmen met sloop grotendeels letterlijk overgenomen uit de argumentatie van het Bouwbureau van het Bisdom Haarlem, belanghebbende partij bij sloop.

De argumentatie die het besluit tot sloop onderbouwt is afkomstig uit de 'Second opinion' van de coördinator van de afdeling Bouwzaken van het Bisdom Haarlem, de hr. P.H.G. Houben, van 15 februari 2008. Deze 'Second opinion over de plaatsing van de Pius X kerk op de gemeentelijke monumentenlijst' is op verzoek van wethouder Ketelaar opgesteld, als reactie op het positieve advies tot aanwijzing van de Pius X als gemeentelijk monument door het stedelijke Bureau Monumenten & Archeologie van 17 december 2007. In de reactie van het bisdom worden argumenten aangevoerd die de architectonische waarde van het kerkgebouw in twijfel trekken en wordt het advies van architectuurdeskundigen van Bureau Monumenten & Archeologie betwist. Het feit dat de wethouder een dergelijk niet-neutraal advies m.b.t. het belang van het gebouw een doorslaggevende betekenis toekent is in onze ogen kwalijk te noemen. Voor een dergelijke afweging heeft de gemeente tenslotte juist de beschikking over het onafhankelijke en deskundige BMA. Het positief advies tot toewijzen van de gemeentelijke monumentenstatus door BMA kan niet op een dergelijke wijze door de visie van een belanghebbende eigenaar teniet worden gedaan.

Het argument van het Dagelijks Bestuur van het Stadsdeel dat er sprake is van 'een overschot aan kerkgebouwen' door de verzuiling, en dat daarom 'zorgvuldige selectie noodzakelijk is om te voorkomen dat heel nieuw Nederland uit deze periode gemonumentaliseerd wordt' is eveneens letterlijk overgenomen uit de 'Second Opinion' van het Bisdom Haarlem. Ook deze constatering getuigt nadrukkelijk van de gekleurde visie van het Bouwbureau van het Bisdom. Er is momenteel namelijk zeer veel vraag naar vrijkomende kerkgebouwen, in maatschappelijk opzicht is er op geen enkele wijze sprake van 'een overschot aan kerkgebouwen'. De Pius X kerk werd tot de sluiting ook zeer intensief gebruikt door de Poolse Missie Amsterdam en nieuwe belangstellenden voor het gebruik van het kerkgebouw hebben zich reeds gemeld.

In het besluit van het Dagelijks Bestuur wordt nog benadrukt dat de Pius X volgens het gebouwendossier van het Bisdom Haarlem 'geen bijzondere architectonische, cultuurhistorische of liturgische waarde heeft'. Het feit dat een kerkelijk document van doorslaggevende betekenis wordt bij de afweging m.b.t. het behoud van erfgoed door de gemeentelijke overheid is zorgwekkend en roept vraagtekens op over een heldere afbakening van de bestuurlijke taken.

De Task Force is van mening dat het Pius X kerkgebouw de status van gemeentelijk monument behoort te verkrijgen. Van het architectenbureau van Jan van der Laan is nog maar een handvol kerkengebouwen in Nederland over; het werk van de wederopbouw architect wordt alom geprezen om zijn pure materiaalgebruik en de zuiverheid van de verhoudingen. Het gebouw vormt een bijzonder voorbeeld in de artistieke zoektocht tussen klassieke en moderne vormentaal in de ontwikkeling van de naoorlogse kerkbouw, en van de invloed van de Bossche School-visie hierop, die door de broer van de architect, Dom Hans van der Laan werd ontwikkeld. Het gebouw vormt met het fraaie ruime plein in de omliggende bebouwing tevens een bijzonder stedenbouwkundig geheel, dat essentieel verbonden is met het tot stand komen van het stadsdeel. Het gebouw wordt bovendien gesierd door bijzondere wandkunst, die geïntegreerd is in het gebouw. We verwijzen verder naar het advies van BMA over het belang van het gebouw, naar de top 100 van belangwekkend wederopbouwerfgoed van wethouder monumenten van de centrale stad Herrema, en naar het verzoek van het Cuypersgenootschap tot aanwijzing van de gemeentelijke monumentenstatus.

De wijze waarop de voormalige en huidige eigenaar een contractuele verplichting tot sloop van het kerkgebouw binnen een korte termijn zijn overeengekomen getuigt naar onze mening van een miskenning van het belang van een goede maatschappelijke besluitvorming over de mogelijkheden voor behoud en duurzaam hergebruik van een gebouw met een dergelijke grote maatschappelijke meerwaarde. De taak van het Dagelijks Bestuur van het Stadsdeel is om in een dergelijke situatie voldoende ruimte voor een gedegen besluitvorming te garanderen, en niet een overhaast besluit te nemen om tegemoet te komen aan de wens van de (voormalige) eigenaar.

Met betrekking tot de mogelijkheden voor hergebruik van het kerkgebouw wordt gesteld dat 'de kerk ernstige onderhoudsproblemen vertoont' en dat 'de typologie van het gebouw economisch exploitabel hergebruik niet haalbaar zal maken'. Dit zijn wederom letterlijke citaten van het bouwbureau van het bisdom. Deze constateringen worden duidelijk weerlegd door de onafhankelijke verkenning van architectenbureau v. Stigt , een gerenommeerd bureau met de nodige deskundigheid op het gebied van restauratie en herbestemming van kerkgebouwen. Deze eerste analyse, van 28 januari 2008, bevestigde de haalbaarheid van, en mogelijkheden voor herbestemming van de Pius X kerk voor diverse functies voor de school en wijk, en combinaties daarvan. Ook het handhaven van een religieuze functie, waar de voorkeur van de voormalige eigenaar naar uitgaat, behoort tot de mogelijkheden. In het besluit van het Dagelijks Bestuur wordt echter op geen enkele wijze verwezen naar deze bouwkundige verkenning.

Dat het voor betrokken partijen, zoals de huidige eigenaar De Alliantie, aantrekkelijk is om te bouwen op de locatie van de kerk, en vervolgens de huidige locatie van de Huizingaschool te kunnen benutten voor andere bebouwing, is begrijpelijk, maar verdient niet zondermeer voorrang te krijgen boven de kansen die er liggen voor kwalitatief behoud en hergebruik van het kerkgebouw. We verwijzen hiervoor graag naar andere fraaie voorbeelden van geslaagd maatschappelijk hergebruik van voormalige kerkgebouwen. Duurzaam behoud en hergebruik van de gebouwde omgeving is een streven dat door het huidige beleid van het kabinet wordt onderstreept, waarbij het zorgvuldig behoud van vrijkomende kerkgebouwen in het licht van het Jaar Religieus Erfgoed bovendien een extra stimulans krijgt. De mogelijkheid om het Pius X kerkgebouw te benutten voor de gewenste nieuwe functies voor de school lijkt volop aanwezig, en de wens van de Huizingaschool voor nieuwbouw is niet strijdig met de mogelijkheden tot behoud van het Pius X kerkgebouw.

Naar de mening van de Task Force Toekomst Kerkgebouwen dient er voor het kerkgebouw Pius X zondermeer een aanwijzing plaats te vinden als gemeentelijk monument. M.b.t. de verdere ontwikkelingen in het gebied dient afstemming plaats te vinden met de binnenkort gereed komende cultuurhistorische waardenkaart. Overleg tussen betrokken partijen dient plaats te vinden over de gewenste oplossing voor behoud en herbestemming van het kerkgebouw. Vanuit een doeltreffende en transparante inventarisatie van de gewenste functies voor de school en buurt kan worden bezien hoe deze functies kunnen worden geïntegreerd in de bestaande bebouwing, om zo een duurzaam hergebruik van het bijzondere kerkgebouw Pius X mogelijk te maken, en de breedgedragen maatschappelijke wens tot behoud van religieus erfgoed gestand te doen.

Namens de Task Force Toekomst Kerkgebouwen,

Mevr. Th. Jelsma, bestuurslid.

Hilversum/Tilburg, 10 mei 2008

Een afschrift van deze brief wordt gezonden naar:
-Woningcorporatie De Alliantie
-Het Bisdom Haarlem
-Bureau Monumenten & Archeologie van Amsterdam
-Wethouder monumenten van de centrale stad de hr. Herrema -de media

Secretariaat Stichting Task Force Toekomst Kerkgebouwen Kamerikstraat 11
5045 TW Tilburg
secretariaat.kerkgebouwen@gmail.com
www.toekomstkerkgebouwen.nl

*) De Task Force Toekomst Kerkgebouwen is een landelijk opererend burgerinitiatief dat zich inzet om sloop van kerkgebouwen en kloosters te voorkomen. Zij wil bevorderen dat deze gebouwen weer een levend deel van de samenleving worden. Op 14 juni 2006 werd de Stichtingsakte van de Task Force Toekomst Kerkgebouwen getekend. De uitgangspunten zijn vastgelegd in de 'Verklaring van Woudrichem'. Meer informatie via de website www.toekomstkerkgebouwen.nl.


---- --