Cobra-kunstenaar Eugène Brands en de primitieven
Onbelichte fascinatie van Cobra-kunstenaar voor etnografica
AMSTERDAM, 20080412 -- "Wij, Westerlingen, zijn eigenlijk de primitieven, want wij vernietigen alles. De zogenaamde `primitieven' leven veel dichter bij de natuur". De fascinatie van de Cobra-schilder Eugène Brands voor de etnografica was duidelijk aanwezig zijn werk. Maar de oorsprong van deze ongetemde voorliefde is nagenoeg onbelicht gebleven. Met de tentoonstelling `Eugène Brands en de Primitieven' bundelen Feel Gallery en Galerie Lemaire de talrijke gouaches, foto's en etnografische objecten in een visueel boeiend overzicht vanaf 18 mei.
"Met deze expositie is een langgekoesterde wens in vervulling gegaan", zegt galeriehouder en mede-initiator Finette Lemaire. "De fascinatie voor etnografica loopt als een rode lijn door onze drie generaties heen; mijn opa, mijn vader, en ook ik ben uiteindelijk bezweken voor deze tribale kunstvormen. Ik wilde altijd al graag hedendaagse kunst met etnografica combineren in één expositie".
Eugène Brands's fascinatie voor tribale kunst ontstond tijdens zijn vriendschap met fotograaf Frits Lemaire. De vader van Lemaire was specialist in kunst van Oceanië, Indonesië en Afrika. Brands maakte tekeningen van maskers voor een maskerboek dat Lemaire destijds documenteerde. De maskers die zich niet lieten fotograferen, werden door Brands getekend, om ze zo toch vast te kunnen leggen. De kunstenaar was zo onder de indruk van deze gezichtsobjecten, dat hij zelf ook enkele maskers maakte.
Lemaire fotografeerde Brands met deze maskers op een vaak ludieke wijze.
ETNOGRAFICA
Dat etnografica de hedendaagse kunst heeft beïnvloed, zien we al bij werken van Picasso, Matisse en Giacometti. Ook Brands liet zich inspireren door objecten afkomstig van tribale culturen uit Afrika, Azië, Amerika en Oceanië. De objecten, zoals beelden en maskers, dienen veelal als symboliek in de voorouderverering en religie. Maar ook dagelijkse voorwerpen als vishaken, sieraden, stoelen en schalen vallen onder etnografica. Belangrijk criterium is dat de voorwerpen binnen de cultuur gebruikt zijn en niet gemaakt zijn voor de westerse markt.
De uitgave `Eugène Brands, 80 jaar', dat in 1993 verschijnt ter gelegenheid van de overzichtstentoonstelling in Amstelveen, beschrijft dat Brands al vroeg grote interesse stelde in de zogenaamde primitieve culturen. `Vergelijkbaar met de wijze waarop primitieven hun rituelen en gebruiken toepassen en zijn aangeleerd door overlevering, zo bouwde Eugène Brands als westerling vanuit zijn intuïtie een eigen magisch heelal'.
Die inspiratie is herkenbaar in de serie gouaches uit de periode 1980 tot 1990. Brands, die in 2002 op zijn 89ste verjaardag overleed, wordt meestal in één adem met de CoBrA-groep genoemd. Toch nam hij al afscheid van de beweging in 1949 onmiddellijk na de roemruchte gezamenlijke tentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum.
De gouaches van Eugène Brands, de foto's en de etnografische objecten uit de collectie van Galerie Lemaire zijn vanaf 18 mei tot en met 8 juni 2008 te zien in Feel Gallery in Amsterdam.
Vanaf 1 juni 2008 toont Galerie Lemaire nieuwe aanwinsten van etnografische objecten.
Ernst-Daniel Nijboer