Rijksuniversiteit Groningen

(Immuun)Communicatie in de hersenen: doctrine en verrassingen

Datum: 20 mei 2008

Oratie: prof.dr. K.P.H. Biber, hoogleraar Medische Fysiologie, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5

Titel: (Immuun)Communicatie in de hersenen: doctrine en verrassingen

Faculteit: Medische Wetenschappen

Volgens de "neurodoctrine" communiceren zenuwcellen uitsluitend met zenuwcellen. Zenuwcellen zijn in de hersenen sterk in de minderheid en worden omringd door een veel groter aantal gliacellen. Tot 20 jaar geleden is nauwelijks naar deze gliacellen gekeken. In tegenstelling tot de neurodoctrine is tegenwoordig duidelijk dat gliacellen essentieel zijn voor het functioneren van ons brein. Er is geen functie in het brein waarbij gliacellen niet betrokken zijn. Het is dus duidelijk dat we de fysiologie van het brein niet kunnen beschrijven zonder de gliacellen als gelijkwaardige partners naast de zenuwcellen te zien. Een voorbeeld hiervan is het immuunsysteem in het brein.

De cellen die tot het perifeer immuunsysteem behoren zijn bij gezonde mensen in het brein niet te vinden. Hierdoor ontstond ongeveer 50 jaren geleden de mening dat er geen immuunsysteem in het brein aanwezig is. Dit is niet juist, want we weten tegenwoordig dat gliacellen in het brein bij veel hersenaandoeningen immunologische activiteit ontwikkelen. Een grote verassing van de laatste jaren is het feit dat zenuwcellen klassieke immunologische signalen gebruiken om de immuunfunctie van gliacellen te controleren. Deze immunologische signaaltransductie heeft talloze functies in het centrale zenuwstelsel. Ze is belangrijk voor ontwikkeling, onderhoud en functie van het brein en lijkt zelfs invloed te hebben op de partnerkeuze. Een van onze hypotheses voor toekomstig neuro-glia onderzoek is, dat er een verstoorde immuuncommunicatie tussen zenuwcellen en gliacellen een zeer belangrijke factor vormt bij de veroudering van het brein. Deze verstoorde neuro-glia communicatie zou een belangrijke rol kunnen spelen bij het ontstaan van neurodegeneratieve andoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.