(Immuun)Communicatie in de hersenen: doctrine en verrassingen
Datum: 20 mei 2008
Oratie: prof.dr. K.P.H. Biber, hoogleraar Medische Fysiologie, 16.15
uur, Academiegebouw, Broerstraat 5
Titel: (Immuun)Communicatie in de hersenen: doctrine en verrassingen
Faculteit: Medische Wetenschappen
Volgens de "neurodoctrine" communiceren zenuwcellen uitsluitend met
zenuwcellen. Zenuwcellen zijn in de hersenen sterk in de minderheid en
worden omringd door een veel groter aantal gliacellen. Tot 20 jaar
geleden is nauwelijks naar deze gliacellen gekeken. In tegenstelling
tot de neurodoctrine is tegenwoordig duidelijk dat gliacellen
essentieel zijn voor het functioneren van ons brein. Er is geen
functie in het brein waarbij gliacellen niet betrokken zijn. Het is
dus duidelijk dat we de fysiologie van het brein niet kunnen
beschrijven zonder de gliacellen als gelijkwaardige partners naast de
zenuwcellen te zien. Een voorbeeld hiervan is het immuunsysteem in het
brein.
De cellen die tot het perifeer immuunsysteem behoren zijn bij gezonde
mensen in het brein niet te vinden. Hierdoor ontstond ongeveer 50
jaren geleden de mening dat er geen immuunsysteem in het brein
aanwezig is. Dit is niet juist, want we weten tegenwoordig dat
gliacellen in het brein bij veel hersenaandoeningen immunologische
activiteit ontwikkelen. Een grote verassing van de laatste jaren is
het feit dat zenuwcellen klassieke immunologische signalen gebruiken
om de immuunfunctie van gliacellen te controleren. Deze immunologische
signaaltransductie heeft talloze functies in het centrale
zenuwstelsel. Ze is belangrijk voor ontwikkeling, onderhoud en functie
van het brein en lijkt zelfs invloed te hebben op de partnerkeuze. Een
van onze hypotheses voor toekomstig neuro-glia onderzoek is, dat er
een verstoorde immuuncommunicatie tussen zenuwcellen en gliacellen een
zeer belangrijke factor vormt bij de veroudering van het brein. Deze
verstoorde neuro-glia communicatie zou een belangrijke rol kunnen
spelen bij het ontstaan van neurodegeneratieve andoeningen zoals de
ziekte van Alzheimer.
Rijksuniversiteit Groningen