Persbericht
19-05-2008
Nieuw licht op geschiedenis Grote Kerk van Elst (Gld)
Geen christianisering, maar praktische overwegingen
Archeologen ontdekten in 1947 dat de Grote Kerk van Elst (Gld) gebouwd is op de fundamenten van twee oudere kerken uit de Middeleeuwen en twee tempels uit de Romeinse tijd. Vanaf dat moment werd algemeen aangenomen dat de plek van de huidige kerk ruim 2000 jaar ononderbroken een religieuze betekenis zou hebben gehad. Nieuw archeologisch onderzoek, uitgevoerd door archeologen van de Vrije Universiteit, maakt echter aannemelijk dat van een religieuze continuïteit geen sprake kan zijn.
Ruim een halve eeuw geleden stond de Grote Kerk van Elst (Gld), gemeente Overbetuwe, er troosteloos bij: tijdens een beschieting in september 1944 was zij zwaar getroffen en nagenoeg volledig uitgebrand. Archeologisch onderzoek dat in 1947 binnen de muren van de kerk werd uitgevoerd, verlengde in één klap haar geschiedenis met bijna 1500 jaar en plaatste haar daarmee op de kaart als een van de oudste heilige plaatsen van ons land. Onder de huidige kerk, zelf al een monument uit de 15de eeuw, werden namelijk fundamenten van twee oudere kerken uit de Middeleeuwen en twee tempels uit de Romeinse tijd blootgelegd. De oudste tempel werd omstreeks 50 na Chr. gebouwd en een halve eeuw later door een grotere en monumentalere tempel vervangen. De eerste christelijke kerk stamt uit de 8e eeuw.
Bij het onderzoek van de VU werden echter geen vondsten gedaan uit de periode tussen het midden van de 3de eeuw en de 7de eeuw na Chr.. De onderzoekers vermoeden daarom dat de bouw van de christelijke kerken bovenop de ruïnes van de Romeinse tempels niet gemotiveerd is door de wens bestaande heidense praktijken te christianiseren. De locatiekeuze voor de kerk werd eerder ingegeven door de beschikbaarheid van geschikt steenmateriaal dat in de vorm van de tempelruïnes ruimschoots aanwezig was. Misschien wensten de kerkelijke autoriteiten bovendien aansluiting te zoeken bij een roemrijk Romeins verleden. Een schriftelijke bron uit de 8e eeuw laat echter zien dat voor de meest betrokken tijdgenoten de plek in de eeuwen voorafgaand aan de bouw van de kerk geen religieuze betekenis had. Zoals met veel andere indrukwekkende gebouwresten uit de Romeinse tijd gebeurde, werd ook de ruïne van het heiligdom van Elst beschouwd als een overblijfsel van een oude Romeinse legerplaats.
Vrije Universiteit Amsterdam