Geen 50 miljoen bezuiniging op rechtsbijstand of veelvoud op termijn

20/05/2008 14:38

Vereniging Sociale Advocatuur Nederland

VSAN Standpunt over het Project "Duurzame en Toegankelijke Rechtsbijstand"

Een aantal advocaten, vertegenwoordigers van de Orde van Advocaten, flink wat Rechtsbijstandsverzekeraars, Mediationinstellingen, de Raden voor Rechtsbijstand, Consumentenorganisaties en vele anderen hebben deelgenomen aan het interactieve onderdeel van het project "Duurzame en toegankelijke rechtsbijstand". Een intiatief van het Ministerie van Justitie. Op 20 mei 2008 vindt de slotconferentie plaats en zullen de voorlopige resultaten worden gepresenteerd. De opdracht was tweeledig: brainstorm over verbetering van het rechtsbestel en wil ook zo vriendelijk zijn om aan te geven hoe daarin structureel 50 miljoen bezuinigd kan worden. Het eerste is deels gelukt, het tweede niet, althans niet helemaal.

Laat duidelijk zijn dat de VSAN mordicus tegen elke bezuiniging op de gefinancierde rechtshulp is als dat inhoudt dat de rechtzoekende meer moet betalen of de beloning voor advocaten onder druk komt te staan. In de eerste plaats is rechtshulp in het huidige stelsel al onaanvaardbaar duur voor rechtzoekenden. In de tweede plaats heeft de toegevoegde advocatenpraktijk een slechte naam. Hoewel ongeveer 50% van de Nederlandse advocaten cliënten op basis van gefinancierde rechtshulp bijstaat dreigt een groot deel daarvan af te haken als het minder beloond wordt, of vooral, als het nog bureaucratischer wordt. Iets meer dan de helft van de particulieren komt voor gefinancierde rechtshulp in aanmerking. Er is veel werk in de rechtshulp en de overblijvende advocaten zouden het drukker krijgen dan nu al het geval is.

De toename van dat werk valt rechtstreeks te relateren aan het overheidsbeleid; de stijging van de aantallen toevoegingen in strafzaken valt rechtstreeks te verbinden aan de keuze van de overheid voor een repressiever, harder strafrechtelijk optreden. De "Jeugd van Tegenwoordig" is niet crimineler dan 25 of 100 jaar geleden, maar als je voor het schoppen tegen een lege doos nu al voor de Kinderrechter moet verschijnen heb je daar wel degelijk een advocaat voor nodig. De jeugd is niet ondeugender, de staat is minder verdraagzaam.

Er zijn ook voorbeelden waaruit blijkt dat wijzigend overheidsbeleid positief kan uitpakken; door de wijziging van de werkloosheidswet (de versoepeling van de verwijtbaarheidstoets) zijn er in de afgelopen twee jaren beduidend minder toevoegingen afgegeven in WW-zaken en ontbindingsprocedures arbeidsovereenkomst. Uit deze voorbeelden blijkt dat de rechtshulp reactief is; advocaten staan aan het einde van de pijplijn. Uit hun functie binnen het rechtsbestel en opdracht vloeit voort dat zij opkomen voor de rechten van hun opdrachtgevers. Dat kan betekenen dat ze tegen een flinke stroom moeten opzwemmen. Tegen 2 jaar werk van een bovenregionaal rechercheteam (30 man, 60 manjaren werk, een dossier met een omvang van 20 dozen kopieerpapier) kan een raadsman zich niet in 24 uren (á raison van 33 euro per uur) op voldoende peil verweren. Daar heeft hij meer uren voor nodig. En die moeten betaald worden; anders komt de kwaliteit van de verdediging maar ook van de rechtspleging onder druk te staan. Het recht op een eerlijk proces en een behoorlijke verdediging is in internationale verdragen vastgelegd.

We hebben een systeem van gefinancierde rechtshulp waar we zo trots op zijn dat we het in het buitenland aanbevelen. Maar daar moeten we dan wel prudent mee omgaan. Het is de advocaten in het interactieve traject opgevallen dat de eigenaardigheden van de rechtshulppraktijk bij de overige deelnemers volstrekt onbekend zijn. Het beeld van de sociale advocatuur is vertroebeld met generaliserende meningen die men over advocaten heeft. Absurde uurtarieven, "dealmakers van de maand" en raadsmannen als vaste gast in televisieprogramma's. De werkelijkheid is anders; de advocaat van de gewone man/ vrouw is zelf ook maar een gewone man/ vrouw. Dat we dat beeld tot nog toe niet hebben kunnen wijzigen neemt de VSAN zichzelf wel kwalijk. Tot onze schrik moesten we bemerken dat het rechtsstatelijk belang van een onafhankelijke advocatuur soms wel heel makkelijk op de helling wordt gezet; "moeten die criminele veelplegers wel een advocaat hebben?"

Op de Wiki (http://toegangtothetrecht.uvt.nl) zijn een paar voorstellen te vinden die geld zouden kunnen opleveren. Andere voorstellen zijn van de methode kaasschaaf en zouden een tweedeling (toegevoegde en niet toegevoegde rechtzoekenden) kunnen bewerkstelligen. Waardevoller zijn de positieve aanbevelingen die meer dynamiek in het rechtsbestel kunnen brengen. Een regierechter in scheidingsprocedures, verbetering van het zelflerend systeem binnen overheidsorganen, het beter kenbaar maken van het materiële recht in richtlijnen vergelijkbaar met de Kantonrechtersformule; ze kunnen een grote weerslag hebben op de nu soms overbelaste rechtspraak. We hebben die 50 miljoen aan gewenste bezuinigingen op korte termijn te realiseren niet gevonden. Wel meerdere manieren om daarop uit te komen, wellicht bij een veelvoud daarvan. Verbetering van het rechtsbestel zal zeker rendement opleveren en dat zal de kosten verlagen. In die zin kan de sociale advocatuur alleen maar reageren zoals van haar verlangd mag worden; we houden de opdrachtgever een spiegel voor.

Wat bescheidenheid op het Binnenhof zou de politici sieren; de rechtsprekende macht neemt nu eenmaal een eigen positie in. Het recente jaarverslag van de Nationale Ombudsman (de "hufterige overheid "), de opmerkingen van Tjeenk Willink ("gedetailleerde regeeerakkoorden maken een vrij debat onmogelijk") , de "checklist voor beleid" van de Commissie Dijsselbloem; ze wijzen in dezelfde richting. Overheidsbeleid mag niet aan de waan van de dag onderhevig zijn en wetsvoorstellen moeten zijn voorzien van een inschatting van de gevolgen in de rest van de maatschappij. Beoordeel beleidswijzigingen ook door een rechtseconomische bril. Wordt desondanks doorgezet: wees dan ook bereid om de prijs voor dat beleid te betalen. Leidt dat beleid tot een groter beroep op Rechtsbijstand? Wees een staatsman en betaal dat.

In de werkgroepen is steekhoudend gebrainstormd en individuele vertegenwoordigers van de ketenpartners hebben aangetoond ook over de belangen van hun eigen organisatie heen te kunnen kijken. En daar ligt de werkelijke winst; de voorgestelde verbeteringen zijn alleen haalbaar als de ketenpartners binnen het rechtsbestel daarover structureel overleggen. Met oog voor meer dan enkel de financiële aspecten van de gefinancierde rechtshulp. Als dat verzilverd wordt zou men kunnen spreken van structurele bezuinigingen als neveneffect. Dit project vormde daarvoor een goede springplank. Het verdient een volwaardig vervolg.

VSAN Bestuur, 20 mei 2008.





http://www.vsanadvocaten.nl