Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Goed onderzoek, weinig kosten

22 mei 2008

Onderzoek naar de beste opzet van een studie met geneste datastructuur

Dr. ir. Mirjam Moerbeek heeft met een Veni-subsidie onderzocht hoe een studie met geneste data het beste opgezet kan worden en niet teveel kosten met zich meebrengt. Als voorbeeld kan gedacht worden aan een interventiestudie die als doel heeft ongezond leefgedrag onder jongeren terug te dringen. De vraag is dan hoeveel scholen er in het onderzoek mee moeten doen en hoeveel leerlingen per school mee moeten doen.

In de ontwerpfase van een interventiestudie moet eerst bepaald worden hoe de personen aan de verschillende experimentele groepen worden toegewezen. In het voorbeeld zijn er twee groepen, namelijk de interventiegroep en de controlegroep. Er kan voor gekozen worden om complete scholen aan de groepen toe te wijzen, zodat elke leerling in dezelfde school dezelfde omstandigheden ontvangt. Een andere mogelijkheid is om per school de leerlingen toe te wijzen aan verschillende groepen, zodat elke groep op elke school aanwezig is.

In de volgende fase dient de steekproefgrootte bepaald te worden. Dit moet zo opgesteld worden dat een verschil tussen de groepen met een zo'n groot mogelijke kans aangetoond kan worden. In het voorbeeld is de vraag of er veel scholen moeten worden opgenomen en per school een kleine steekproef te nemen, of weinig scholen nemen met een grote steekproef. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat een proefopzet met veel kleine scholen te prefereren is, als de kosten op het schoolniveau relatief laag zijn en ook als de mate van onderlinge beïnvloeding tussen leerlingen binnen dezelfde school hoog is.

Dit onderzoek is uitgevoerd omdat er een aantal jaren geleden weinig bekend was over het aantal personen in een onderzoek met geneste data. Een te klein aantal personen betekent meestal dat het effect van een interventie niet aan te tonen is op basis van statistische data-analyses. Een te groot aantal personen brengt onnodig hoge kosten met zich mee. De resultaten van het onderzoek dragen er toe bij om onderzoek met geneste data beter op te zetten. Dit betekent dat een onderzoek goede resultaten kan leveren en niet te veel geld kost.

Geneste populaties
In sociaal wetenschappelijk onderzoek worden vaak experimenten uitgevoerd in geneste populaties. Een geneste populatie betekent dat personen binnen groepen genest zijn. Ook kan het betekenen dat binnen personen herhaalde metingen worden gedaan. Het voorbeeld, een interventie om ongezond gedrag bij jongeren te voorkomen, of terug te dringen, wordt vaak uitgevoerd op scholen. Hier is dan sprake van geneste data structuur; de leerlingen zijn genest binnen scholen. De uitkomsten bij geneste data zijn afhankelijk van de interactie tussen personen binnen dezelfde groep. In het voorbeeld zijn de uitkomsten, zoals rook- en drinkgedrag van leerlingen in dezelfde school afhankelijk van onderlinge beïnvloeding en communicatie, de schoolregels en het gedrag van docenten.

..............................

Meer informatie:

* dr. ir. Mirjam Moerbeek

* 030-2534438 m.moerbeek@uu.nl