Onderdeel: Wageningen Universiteit
Nummer: N
Eén procent van de bevolking lijdt aan coeliakie of glutenallergie, een intolerantie voor eiwitten uit tarwe die zo ernstig is dat het eten van tarweproducten de darmen beschadigt. Een promovendus van Wageningen Universiteit ontdekte dat het mogelijk is een graanplant te maken die minder problemen geeft bij mensen met een glutenallergie. Maar misschien moeten we daarvoor de graanplant helemaal opnieuw in elkaar zetten. Â
âEr zitten nogal wat verschillende soorten gluteneiwiten in tarweâ, zegt ing. Teun van Herpen, verbonden aan de leerstoelgroep Plantenfysiologie en Plant Research International (PRI) van Wageningen UR. âMensen met coeliakie zijn maar voor een beperkt aantal van die eiwitten allergisch. Leidse onderzoekers hebben immuuncellen uit de darmen van mensen met coeliakie gehaald, en vervolgens gekeken op wat voor gluteneiwitten die reageerden. Dat bleken vooral de alfa-gliadines te zijn.âÂ
Bij het bakken van brood zorgen gluteneiwitten voor een elastisch netwerk dat het mogelijk maakt dat het brood kan rijzen. âDe gliadines houden binnen dat netwerk vocht vast en maken het elastischâ, zegt Van Herpen. âBrood zonder gliadines is hard en droog.âÂ
In zijn promotieonderzoek bestudeerde Van Herpen of het mogelijk is een tarwesoort te maken die de gliadines waarvoor mensen allergisch kunnen zijn niet meer heeft, maar de andere gliadines nog wel. âDe ziekmakende gliadines zijn al in de tarweplant gekomen toen mensen achtduizend jaren geleden in het gebied rond Irak de eerste tarweplant veredeldenâ, zegt Van Herpen. De tarwesoorten die nu op de akkers staan zijn nakomelingen van die eerste Irakese graanplant. Veredelaars zouden dus een hypo-allergene graanplant kunnen maken door het werk van hun vroege voorgangers over te doen. Â
Een alternatieve manier is om de lastige genen via RNA-interferentie het zwijgen opleggen. âDat is ons niet geluktâ, zegt Van Herpen. âDe technieken waarmee biotechnologen genen platleggen bij muizen, zijn niet erg doeltreffend in graan.â Gewapend met die kennis werkt een aio binnen PRI nu aan een technologie waarmee het wel mogelijk is de lastige genen uit te schakelen. Â
âEen derde mogelijkheid is dat je een hypo-allergene graanplant maakt via de Chinese Spring-deletielijnenâ, vertelt Van Herpen. âDie graanvariëteiten zijn ontstaan door het gebruik van straling. Ze missen stukken van het DNA maar groeien nog prima. We vonden een variëteit waarbij het chromosoom 6D ontbrak. Van het meel kon je een prima elastisch deeg maken, maar de allergene werking was sterk afgenomen.â
Die ontdekking laat zien dat hypo-allergeen brood helemaal niet onmogelijk is. Misschien is het zelfs mogelijk om al het graan op deze planeet coeliakie-vriendelijk te maken. âDat zou veel voordelen hebbenâ, zegt Van Herpen. âAlleen als je al het graan zou aanpassen zorg je ervoor dat mensen met coeliakie zonder problemen door het leven kunnen, want graaneiwitten kom je overal tegen. En een ander voordeel is dat je zo voorkomt dat mensen coeliakie krijgen. Je krijgt pas een glutenallergie als je aan allergene eiwitten wordt blootgesteld.â
De hypo-allergene graanplant is er overigens nog niet, benadrukt Van Herpen. âVoordat die op de akkers staat, zijn we op zân minst tien jaar verder.â Teun van Herpen promoveert op 23 mei bij prof. Rob Hamer, hoogleraar in de Technologie van graaneiwitten. / Willem Koert
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail: resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op http://www.resource-online.nl