Radboud Universiteit Nijmegen
Publieksonderzoek Nederlanders tussen luxe en decadentie
Nederlanders terughoudend qua luxe, topinkomens meest aanstootgevend
Datum bericht: 23 mei 2008
Het aantal Nederlanders dat zich terughoudend opstelt tegenover luxe
gedragingen in de samenleving (45 procent) is aanzienlijk groter dan
de groep die luxe gewoon vindt en luxe gedrag goedkeurt (28 procent).
Een zekere moralistische instelling voert de boventoon. Met name de
hoge topinkomens voor bestuurders roepen veel weerstand op: vier van
de vijf Nederlanders keuren dit af.
Dit blijkt uit onderzoek van het Nijmeegs onderzoeksinstituut ITS naar
opvattingen en houdingen van Nederlanders over luxe en decadentie. De
resultaten worden gepresenteerd op het congres Tussen Luxe en
decadentie(, vrijdag 23 mei op de Radboud Universiteit Nijmegen.
Congres en onderzoek maken deel uit van het lustrumprogrammabij de
viering van het 85-jarig bestaan van de Radboud Universiteit.
Nederlanders kritisch over consumptie en lichaamscorrectie, maar
`bourgondische' reizigers
Nederlanders zijn zeer terughoudend op het gebied van
lichaamscorrecties zonder medische noodzaak en overvloedige
consumptie: 60 procent staat daar afwijzend tegenover. Meerdere malen
per jaar op vakantie gaan en verre reizen maken, past wel bij onze
levensstijl: 40 procent maakt luxe reizen en accepteert dat ook van
anderen. Vooral jongeren onder de 35 jaar zijn `bourgondische
reizigers'. Een kwart wijst luxe reisgedrag van anderen af, maar is
hier zelf wel toe bereid.
Opportunistisch zijn Nederlanders als het gaat om geldelijk gewin: 60
procent staat afwijzend tegenover exorbitant hoge salarissen en hoog
prijzengeld bij loterijen, maar zou zelf niet voor zo'n hoog salaris
terugschrikken of doet wel mee aan de loterij uit angst de jackpot te
missen.
Vroegtijdig stoppen met werken verdeelt de Nederlanders het meest: er
zijn even veel voorstanders als tegenstanders van het beleid om het
aantal Nederlanders dat vroeg met werken stopt ( voor het 65ste jaar)
terug te dringen. Ook als het gaat om de eigen wens is men verdeeld:
een derde wil stoppen met werken zo snel als het kan, terwijl een even
grote groep tot aan het pensioen wil doorwerken. Mannen, hoger
opgeleiden en mensen met een bovenmodaal inkomen willen liever langer
doorwerken.
Van bourgondisch tot calvinistisch
Onderzoeksbureau ITS ondervroeg een panel van 800 Nederlanders van 18
jaar en ouder naar wat zij als luxe of decadent ervaren op zes
gebieden: consumptie, lichaamscorrecties, luxueuze reizen,
topinkomens, hoog prijzengeld in loterijen en het vroegtijdig stoppen
met werken. Uit de resultaten komen vier profieltypen naar voren: de
bourgondiër, die vindt dat luxe bij deze maatschappij hoort en die
zelf ook van luxe houdt; de opportunist, die luxe gedrag van anderen
verwerpelijk vindt, maar daar zelf niet afkerig van is; de tolerante,
die luxe gedrag van anderen accepteert, maar zelf terughoudend is qua
luxe; de calvinist, die luxe gedrag zowel bij zichzelf als bij anderen
verwerpelijk vindt.
De resultaten illustreren dat er niet één basisinstelling bestaat op
het gebied van luxe. Afhankelijk van het onderwerp kiest de
Nederlander voor meer of minder luxe. Calvinistisch zijn Nederlanders
als het gaat om overdadige consumptie en lichaamsverbouwing, maar op
het gebied van reizen is bijna de helft van de Nederlanders
bourgondisch. En ruim 60 procent is opportunistisch als het om geld
gaat.
Jongeren meest bourgondische reizigers
Jongeren onder de 35 jaar zijn bourgondische reizigers. Reizen is voor
hen een fenomeen dat luxueus mag zijn en zij gedragen zich ernaar.
Afwijzende argumenten als `reizen is belastend voor het milieu' of
`reizen is geldverspilling' of `reizen is onnodig luxe' worden door
hen het minst genoemd. Een Middellandse Zee-cruise of een drieweekse
kerstvakantie in Thailand vindt de gemiddelde Nederlander niet
extreem. Ook all-inclusive hotelvakanties vindt bijna iedereen
normaal. Drie keer per week naar Londen vliegen of een weekend op en
neer naar bijvoorbeeld Milaan om te winkelen, vindt iets meer dan de
helft verwerpelijk.
Kwart van de jongeren verwacht vroeg te stoppen met werken
De gemiddelde leeftijd waarop de Nederlander stopt met werken ligt
rond zijn 61^e. Ruim eenderde van de ondervraagden rekent erop dat hij
of zij tot z'n 65^e doorwerkt. Een even grote groep houdt rekening met
eerder stoppen. Jongeren denken hierover heel anders dan ouderen.
Slechts een kwart verwacht te stoppen met werken voor hun 65e jaar.
Bij de leeftijdsgroepen tussen de 35 en 54 jaar is dat circa 40
procent en bij 55-plussers ruim de helft.
Ruim 60 procent van de 153 ondervraagde 65-plussers wil betaald
doorwerken, zolang hun gezondheid dat toestaat. Dat zou bemoedigend
kunnen zijn voor een recent plan van de minister van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid om een 'uitstelbonus' op de aow in het vooruitzicht te
stellen voor wie doorwerkt. Het standpunt dat het aantal
niet-werkenden teruggedrongen zou moeten worden, roept daarentegen
onder burgers meer verdeeldheid op.
Limiet aan topsalarissen
Kritisch zijn de Nederlanders over topsalarissen. Een maandsalaris van
20.000 euro vindt een meerderheid verwerpelijk, vooral in de publieke
sector. Van slechts 2 procent mogen topmanagers onbeperkt verdienen.
Als hun inkomen afhankelijk wordt gemaakt van geleverde prestaties, is
de tolerantie een stuk groter. Maar ook dán vinden velen dat er een
plafond moet zijn.
Vrouwen zijn stelliger in hun afwijzing dan mannen.
Hoog prijzengeld bij loterijen verwerpen, maar toch meedoen
Iets minder dan de helft vindt hoofdprijzen van 10 miljoen euro
verwerpelijk. 1 miljoen vinden zij meer dan genoeg. Ondanks hun
bezwaren doet 22 procent mee. En wie zijn de deelnemers? Of men nu in
het noorden of het zuiden, in de stad of op het platteland woont, dat
maakt niet uit. Wat wel uitmaakt is de leeftijd: vanaf 45 jaar is
deelname intensiever.
Summum van luxe
Een op de vijf ondervraagden weet niet onmiddellijk te benoemen wat ze
het meest luxe vinden. Van de overige ruim 600 noemt 40 procent een
manier van vakantie houden. Andere onderwerpen die genoemd zijn zijn
het overnachten in hotels, al dan niet met bubbelbad, het eerder
vervangen van de auto dan nodig is, uit eten gaan, een tweede huis, en
de aanschaf van gebruiksartikelen, zoals consumentenelektronica.
O tempora! O mores! Nederlanders tussen luxe en decadentie. Onderzoek
ITS Nijmegen in opdracht van de Radboud Universiteit.