Radboud Universiteit Nijmegen


Publieksonderzoek Nederlanders tussen luxe en decadentie

Nederlanders terughoudend qua luxe, topinkomens meest aanstootgevend

Datum bericht: 23 mei 2008

Het aantal Nederlanders dat zich terughoudend opstelt tegenover luxe gedragingen in de samenleving (45 procent) is aanzienlijk groter dan de groep die luxe gewoon vindt en luxe gedrag goedkeurt (28 procent). Een zekere moralistische instelling voert de boventoon. Met name de hoge topinkomens voor bestuurders roepen veel weerstand op: vier van de vijf Nederlanders keuren dit af.

Dit blijkt uit onderzoek van het Nijmeegs onderzoeksinstituut ITS naar opvattingen en houdingen van Nederlanders over luxe en decadentie. De resultaten worden gepresenteerd op het congres Tussen Luxe en decadentie(, vrijdag 23 mei op de Radboud Universiteit Nijmegen. Congres en onderzoek maken deel uit van het lustrumprogrammabij de viering van het 85-jarig bestaan van de Radboud Universiteit.

Nederlanders kritisch over consumptie en lichaamscorrectie, maar `bourgondische' reizigers
Nederlanders zijn zeer terughoudend op het gebied van lichaamscorrecties zonder medische noodzaak en overvloedige consumptie: 60 procent staat daar afwijzend tegenover. Meerdere malen per jaar op vakantie gaan en verre reizen maken, past wel bij onze levensstijl: 40 procent maakt luxe reizen en accepteert dat ook van anderen. Vooral jongeren onder de 35 jaar zijn `bourgondische reizigers'. Een kwart wijst luxe reisgedrag van anderen af, maar is hier zelf wel toe bereid.

Opportunistisch zijn Nederlanders als het gaat om geldelijk gewin: 60 procent staat afwijzend tegenover exorbitant hoge salarissen en hoog prijzengeld bij loterijen, maar zou zelf niet voor zo'n hoog salaris terugschrikken of doet wel mee aan de loterij uit angst de jackpot te missen.

Vroegtijdig stoppen met werken verdeelt de Nederlanders het meest: er zijn even veel voorstanders als tegenstanders van het beleid om het aantal Nederlanders dat vroeg met werken stopt ( voor het 65ste jaar) terug te dringen. Ook als het gaat om de eigen wens is men verdeeld: een derde wil stoppen met werken zo snel als het kan, terwijl een even grote groep tot aan het pensioen wil doorwerken. Mannen, hoger opgeleiden en mensen met een bovenmodaal inkomen willen liever langer doorwerken.

Van bourgondisch tot calvinistisch
Onderzoeksbureau ITS ondervroeg een panel van 800 Nederlanders van 18 jaar en ouder naar wat zij als luxe of decadent ervaren op zes gebieden: consumptie, lichaamscorrecties, luxueuze reizen, topinkomens, hoog prijzengeld in loterijen en het vroegtijdig stoppen met werken. Uit de resultaten komen vier profieltypen naar voren: de bourgondiër, die vindt dat luxe bij deze maatschappij hoort en die zelf ook van luxe houdt; de opportunist, die luxe gedrag van anderen verwerpelijk vindt, maar daar zelf niet afkerig van is; de tolerante, die luxe gedrag van anderen accepteert, maar zelf terughoudend is qua luxe; de calvinist, die luxe gedrag zowel bij zichzelf als bij anderen verwerpelijk vindt.

De resultaten illustreren dat er niet één basisinstelling bestaat op het gebied van luxe. Afhankelijk van het onderwerp kiest de Nederlander voor meer of minder luxe. Calvinistisch zijn Nederlanders als het gaat om overdadige consumptie en lichaamsverbouwing, maar op het gebied van reizen is bijna de helft van de Nederlanders bourgondisch. En ruim 60 procent is opportunistisch als het om geld gaat.

Jongeren meest bourgondische reizigers
Jongeren onder de 35 jaar zijn bourgondische reizigers. Reizen is voor hen een fenomeen dat luxueus mag zijn en zij gedragen zich ernaar. Afwijzende argumenten als `reizen is belastend voor het milieu' of `reizen is geldverspilling' of `reizen is onnodig luxe' worden door hen het minst genoemd. Een Middellandse Zee-cruise of een drieweekse kerstvakantie in Thailand vindt de gemiddelde Nederlander niet extreem. Ook all-inclusive hotelvakanties vindt bijna iedereen normaal. Drie keer per week naar Londen vliegen of een weekend op en neer naar bijvoorbeeld Milaan om te winkelen, vindt iets meer dan de helft verwerpelijk.

Kwart van de jongeren verwacht vroeg te stoppen met werken De gemiddelde leeftijd waarop de Nederlander stopt met werken ligt rond zijn 61^e. Ruim eenderde van de ondervraagden rekent erop dat hij of zij tot z'n 65^e doorwerkt. Een even grote groep houdt rekening met eerder stoppen. Jongeren denken hierover heel anders dan ouderen. Slechts een kwart verwacht te stoppen met werken voor hun 65e jaar. Bij de leeftijdsgroepen tussen de 35 en 54 jaar is dat circa 40 procent en bij 55-plussers ruim de helft.
Ruim 60 procent van de 153 ondervraagde 65-plussers wil betaald doorwerken, zolang hun gezondheid dat toestaat. Dat zou bemoedigend kunnen zijn voor een recent plan van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om een 'uitstelbonus' op de aow in het vooruitzicht te stellen voor wie doorwerkt. Het standpunt dat het aantal niet-werkenden teruggedrongen zou moeten worden, roept daarentegen onder burgers meer verdeeldheid op.

Limiet aan topsalarissen
Kritisch zijn de Nederlanders over topsalarissen. Een maandsalaris van 20.000 euro vindt een meerderheid verwerpelijk, vooral in de publieke sector. Van slechts 2 procent mogen topmanagers onbeperkt verdienen. Als hun inkomen afhankelijk wordt gemaakt van geleverde prestaties, is de tolerantie een stuk groter. Maar ook dán vinden velen dat er een plafond moet zijn.
Vrouwen zijn stelliger in hun afwijzing dan mannen.

Hoog prijzengeld bij loterijen verwerpen, maar toch meedoen Iets minder dan de helft vindt hoofdprijzen van 10 miljoen euro verwerpelijk. 1 miljoen vinden zij meer dan genoeg. Ondanks hun bezwaren doet 22 procent mee. En wie zijn de deelnemers? Of men nu in het noorden of het zuiden, in de stad of op het platteland woont, dat maakt niet uit. Wat wel uitmaakt is de leeftijd: vanaf 45 jaar is deelname intensiever.

Summum van luxe
Een op de vijf ondervraagden weet niet onmiddellijk te benoemen wat ze het meest luxe vinden. Van de overige ruim 600 noemt 40 procent een manier van vakantie houden. Andere onderwerpen die genoemd zijn zijn het overnachten in hotels, al dan niet met bubbelbad, het eerder vervangen van de auto dan nodig is, uit eten gaan, een tweede huis, en de aanschaf van gebruiksartikelen, zoals consumentenelektronica.

O tempora! O mores! Nederlanders tussen luxe en decadentie. Onderzoek ITS Nijmegen in opdracht van de Radboud Universiteit.