Opera ATTIMA een javaanse liefdestragedie


Koninklijke Schouwburg Den Haag 23 mei - 28 mei 2008

DEN HAAG, 20080401 -- In de Koninklijke Schouwburg zal de opvoering plaatsvinden van ATTIMA, een Javaanse liefdestragedie van de Nederlands Indische componist Constant van de Wall. Het manuscript is afkomstig uit het Nederlands Muziek Instituut. Het unieke, uit 1903 daterende werk, beleefde in 1917 zijn eerste opvoering door de destijds zeer bekende Fransche Opera in Den Haag. Bijna 100 jaar later keert ATTIMA terug. Regisseur David Prins aan het woord over deze unieke productie.

- Wat is de aanleiding geweest voor de heropvoering van ATTIMA?
Als gevolg van een onderzoek dat antropoloog en pianist Henk Mak van Dijk uitvoerde in opdracht van het NMI naar Indische componisten, kwam hij de partituur van ATTIMA tegen. Zijn interesse was direct gewekt en mij werd gevraagd wat ik ervan vond. Het betrof een even uniek als totaal vergeten pak noten. Iets wat wel vaker gebeurd en niet altijd onterecht... Een stuk kan zijn relevantie verliezen door ontwikkelingen in smaak en het tijdsgewricht, maar eenmaal lang vergeten kan een stuk zijn relevantie juist weer terugkrijgen. Ik proefde direct de uniciteit én relevantie van de partituur, zowel musicologisch als dramaturgisch. Tot nu toe heb ik als zelfstandig operaregisseur altijd in opdracht gewerkt. Het is een geweldige uitdaging om voor het eerst een initiatief van begin tot het eind mee uit te dragen.
De eerste vraag was met wie we de productie zouden realiseren. Gekozen is om niet aan te sluiten bij bestaande operahuizen, die toch vooral het standaardrepertoire onderhouden, maar een eigen onderneming rond ATTIMA te starten.
Met de 50ste verjaardag van de Pasar Malam Besar diende zich een relevante uitvoeringsdatum aan. Daar op aansluitend werd ons initiatief geschraagd door bestaande instituten: de Koninklijke Schouwburg, het Nederlands Muziek Instituut, stichting Tong Tong en stichting Opera achter de Duinen. Vorig jaar al stond er een stand op de Pasar Malam Besar waar de vele bezoekers hun interesse om mee te doen aan de opera konden uitspreken. Dat was - een jaar geleden - de eerste actie voor de bezetting van de productie.

- Hoe komt uiteindelijk de samenstelling van de uitgebreide cast tot stand?
De keuze voor een community-project sluit aan bij de componist én de partituur. Naast dragende solorollen die zangtechnisch doorgewinterde, professionele zangers vereisen, is er een groot aantal rollen die goed door gevorderde amateurs te zingen zijn. Ditzelfde geldt voor het kinderkoor en het orkest. Ook sluit de community aanpak aan bij de visie van de componist die samen met zijn vrouw zowel in Nederland als in Indië veel energie stak in grootschalige community-projecten.
Via de netwerken van de ondersteunende instituten en eigen netwerken maar ook via voor mij geheel nieuwe, moderne middelen als hyves, rekruteerden we in de afgelopen maanden de 50 orkest- en koorleden. Voor de professionals was ik in eerste instantie huiverig mijn eigen netwerk aan te spreken omdat ATTIMA compleet onbekend is. Ik was dan ook zeer verrast te ondervinden met hoeveel enthousiasme de solisten hun medewerking willen verlenen aan dit éénmalige project. Voor hen betekent dit namelijk dat ze een geheel nieuwe rol moeten instuderen zonder hiermee hun repertoire uit te breiden.

- Wat kan het publiek verwachten?
Het publiek wacht een verhaal over een meisje wat de voor haar uitgestippelde biografische route niet vanzelfsprekend accepteert en hierdoor de leegte voor zich ziet van een onbekend pad. In een tijd van verheerlijking van het individu, herkent ieder de eenzaamheid die de consequentie is van het je losmaken uit bestaande en vaak opgelegde structuren. Het thema is uitermate herkenbaar.
Het leuke van theater is dat alles nep is, wat de mogelijkheid biedt om een heleboel niet te vertellen en tegelijk in te zoomen op enkele details. De gekunsteldheid van opera geeft de mogelijkheid om hele essentiële, kleine dingen groot te maken zonder dat het resultaat pompeus is, iets wat ik verafschuw. Het mooie is dat je in dit geval het meisje kunt volgen in de wezenlijke momenten van haar besluitvormingsproces. In opera kun je de tijd stil zetten en bijvoorbeeld vier minuten lang één enkel gevoel vormgeven mét inzet van alle beschikbare middelen als orkest, dansers en het decor.

Wat je als publiek niet krijgt is een reconstructie van wat er in 1917 is getoond. De componist verhield zich met ATTIMA tot zijn heden en het huidige heden is ons uitgangspunt voor deze opvoering.
Ik zoek een taal die abstraherend is met daarbinnen aspecten die de tijd en de plaats kunnen bepalen. Het Javaanse is zeker aanwezig, binnen de muziek, de vormgeving en de dans, maar in wezen is het verhaal geen specifiek Javaans thema. Juist omdat het daar bovenuitstijgt, juist door het feit dat het een algemeen menselijk thema behandelt, maakt het tot een tijdloos en immer actueel verhaal.
De associaties met het persoonlijke verhaal, herkend in de biografie van het meisje, is interessant en herkenbaar voor een breed publiek. En dan is het leuke van opera - meer nog dan in films en literatuur - dat fel rood gewoon fel rood mag zijn en compromissen naar allerlei deelgebieden niet nodig is. Dus kun je vol gaan voor de liefde, de moord en de tragiek!

De première van ATTIMA vindt plaats op vrijdag 23 mei.
Kaarten zijn te koop via www.ks.nl of telefonisch 0900.3456789

Bezoek ook de ATTIMA partnerprojecten, onderdeel van het Tong Tong festival, op de Pasar Malam Besar - 21 mei t/m 1 juni 2008 - waaronder de expositie `Werelds - muziekcultuur uit Indië", workshops en lezingen. Voor een programmaoverzicht zie www.pasarmalambesar.nl.

______________________________________________________________________________





publiciteit ATTIMA