Erasmus Universiteit Rotterdam

Kunnen musea een rol spelen bij inburgering?

NWO financiert 'Community Museums Past & Present'

Kennis van je eigen erfgoed is belangrijk om je ergens thuis te voelen en de waardering daarvan door anderen maakt inburgering in een nieuwe samenleving makkelijker. Gemeenschapsmusea kunnen nieuwkomers op weg helpen in de samenleving. Prof.dr. Marlite Halbertsma en prof.dr. Paul van de Laar (Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen) leiden het nieuwe onderzoek Community Museums Past & Present, naar de relatie tussen musea en hun publieken. Het onderzoek richt zich ook op het gebruik van nieuwe media en ICT door musea, zowel voor fysieke als voor virtuele presentaties van erfgoed. Het VSBfonds financiert het onderzoek, dat onderdeel is van het NWO-onderzoeksprogramma 'Culturele Dynamiek'.

Community museums, oftewel gemeenschapsmusea, richten zich op de mensen uit de omgeving, met een bepaalde band met een stad, streek of land, of op gemeenschappen die cultuur, etniciteit, herkomst of religie delen. Het Historisch Museum Rotterdam, het Nederlands Openluchtmuseum en het Joods Historisch Museum zijn voorbeelden van gemeenschapsmusea. Omdat de samenleving steeds pluriformer wordt, is de vraag of met name de stedelijke en nationale gemeenschapsmusea het erfgoed van nieuwkomers net zo kunnen laten zien als dat van de autochtone bevolking.

Gemeenschapsmusea zijn belangrijke instrumenten om nieuwkomers op weg te helpen in de samenleving, en worden door de politiek ook daarom verzocht. Community Museums Past & Present gaat na hoe het gesprek over erfgoed, materieel en immaterieel, wordt gevoerd en vanuit welke positie de professionals, politici en museummensen, spreken. Wie maken die tentoonstellingen? Zijn dat de nieuwe burgers zelf of laten ze het over aan de museale professionals? Wat is de invloed van nationale en Europese politici, met hun voorkeur voor canons en andere erfgoedlijsten, die de identiteit van Nederland of Europa moeten uitdragen?

Gemeenschapsmusea vertellen graag verhalen met behulp van de voorwerpen uit hun collectie. Ook op internet, op YouTube en Second Life zijn de gemeenschapsmusea aanwezig. Dankzij nieuwe media en ICT kunnen hun verhalen op een zeer spannende wijze in - maar ook buiten - de musea worden vormgegeven, als experience waar weten en beleving hand in hand gaan. Hoe deze nieuwe tentoonstellingen er uitzien en hoe ze werken, wordt onderzocht en toegankelijk gemaakt via een database op internet.
De ontwikkelingen gaan tegenwoordig zo snel, dat sommige gemeenschapsmusea in de toekomst wellicht vooral beheerders van voorwerpen en kennis zullen worden, meer dan plaatsen waar je iets kunt leren en beleven: dat gebeurt elders. De bezoekers van internet of van een tentoonstelling vullen zelf grotendeels in wat ze willen zien, weten en beleven. Hoe kan het gemeenschapsmuseum een goed instrument voor inburgering blijven in de eenentwintigste eeuw?

Het onderzoek Community Museums Past & Present staat onder leiding van prof.dr. Marlite Halbertsma, hoogleraar Historische Aspecten van Kunst en Cultuur, (FHKW) en prof.dr. Paul van de Laar (Jurriaanse leerstoel Geschiedenis van Rotterdam, FHKW/hoofd collecties Historisch Museum Rotterdam). Het project start in de loop van 2008 en wordt afgerond in 2012. Twee onderzoekers (een aio en een post-doc) voeren het onderzoek uit.