Gemeente Binnenmaas

Toespraak burgemeester Borgdorff Hof van Eeden Festival

Lees hier de toespraak van burgemeester Borgdorff, die hij bij de opening van het Hof van Eeden Festival 2008 heeft gehouden op donderdag 29 mei 2008, 17.00-17.30 uur.

Het Hof van Eeden Festival 2008 bestaat uit dans, muziek, theater, kunst en literaire activiteiten. Het festival vindt plaats op 29, 30, 31 mei en 1 juni op Het Hof van Moerkerken in Mijnsheerenland. Voor meer informatie over het programma etc., kijkt u op www.hethofvaneedenfestival.nl.

De toespraak van burgemeester Borgdorff:

"Dames en heren, goedemiddag,

Op het Hof van Moerkerken gaat het de komende dagen over schoonheid. Daar hoef je geen moeite voor te doen, want hier struikel je bijna over de schoonheid, met al je zintuigen.

Toen ik daarnet de oprijlaan op kwam en om me heen keek, moest ik denken aan een verschijnsel dat het Stendhal-syndroom wordt genoemd, de psychische aandoening die optreedt als iemand volledig overrompeld wordt door de schoonheid van kunst. Lichamelijke verschijnselen zijn een versnelde hartslag, duizeligheid, verwarring en flauwvallen.

Die aandoening is genoemd naar de 19e-eeuwse Franse schrijver Stendhal, die beschreef hoe hij tijdens een bezoek aan Florence emotioneel werd aangegrepen door het artistieke karakter van de stad. Door de jaren heen zijn meer gevallen bekend van toeristen die duizelig worden of flauwvallen bij het aanschouwen van kunst in Florence, vooral als zij de David van Michelangelo zien.

Nu zijn we hier niet in Florence en gelukkig ben ik niet flauw gevallen - dat zou meteen een probleem hebben opgeleverd - maar ik ben wel onder de indruk. Als lid van het comité van aanbeveling ben ik ontzettend trots op wat hier tot stand is gebracht.

De meeste Hoeksche Waarders zullen net als ik het Hof van Moerkerken kennen omdat ze er wel eens langs komen. Zij zullen ook wel eens hebben gedacht: hoe zou het er van dichtbij uitzien en hoe zou het zijn om in dat park te lopen?

De mensen die het Hof van Eeden Festival hebben georganiseerd maken het mogelijk om dat te ervaren. En hoe! U kunt zich voor even eigenaar van een landgoed wanen, over het Perenlaantje naar de Rozentuin wandelen en thee drinken in het prieel. U heeft alleen maar de lusten van dat tijdelijke eigenaarschap.

Dames en heren,

Nog geen jaar geleden werd ik burgemeester van Binnenmaas. Ik was blij met mijn benoeming, want Binnenmaas is een mooie gemeente en de Hoeksche Waard is een prachtig gebied, met recht een Nationaal Landschap. Bestuurlijk gezien ligt hier ook voldoende uitdaging.

Maar wat ik als een enorm extra ervaar is dat Binnenmaas en de Hoeksche Waard zo rijk zijn aan cultuur en aan mensen die zich willen inzetten voor het behoud van het cultureel erfgoed. Een fantastisch voorbeeld is uiteraard de molen van Goidschalxoord. Die is gered is van de ondergang met een miljoen euro van de PostBankGiro Loterij. Maar dat dit geld bij die molen terechtkwam, is te danken aan het enorm enthousiaste meeleven van de Hoeksche Waarders.

Hetzelfde enthousiasme zie ik terug bij de organisatoren van het Hof van Eeden Festival 2008. Hun gevoel voor cultuur en hun gedrevenheid om die te koesteren liggen ten grondslag aan wat nu tot stand is gebracht. Het mooie daarvan is dat zij dit graag met ons delen.

Als burgemeester van Binnenmaas, waartoe het dorp Mijnsheerenland ook behoort, voel ik me, in historische zin, natuurlijk ook een beetje verwant met de vroegere ambachtsheren van Mijnsheerenland van Moerkerken. Die heren hadden op het grondgebied van de ambachtsheerlijkheid het recht om het overheidsgezag uit te oefenen, veelal vergezeld door tal van andere heerlijke rechten.

Het Hof van Moerkerken is een buitenplaats, zoals dat heet. Het is eeuwenoud, het oorspronkelijke gebouw dateert van 1438. Ruim tweehonderd jaar later werd het door brand verwoest, maar in 1663 is het in een gewijzigde vorm herbouwd. Het Hof heeft veel mensen tot schrijven geïnspireerd en het aardige is dat die literaire getuigenissen bewaard zijn gebleven.

Het Hof is in feite de enige echte historische buitenplaats in de Hoeksche Waard. Dit jaar is door de provincie Zuid-Holland uitgeroepen als het themajaar van de landgoederen en buitenplaatsen. Wij moeten er, met elkaar, alles aan doen om het Hof zoals het nu is ook voor de toekomst te bewaren.

Dames en heren,

Het zijn de pennenvruchten van schrijvers als Frederik van Eeden en Albert Verwey, die tot de beweging van de Tachtigers behoren. Zij waren getrouwd met de zusjes Martha en Kitty van Vloten en dat waren de nichtjes van de toenmalige eigenaar van Het Hof, mr. Jan van Gennep en zijn echtgenote Henriette. De familie Van Gennep was erg gastvrij, het was er een komen en gaan van familieleden en vrienden die er s zomers langdurig logeerden.

Ik lees u een strofe voor uit een gedicht van Albert Verwey. Hij beschrijft op een perfecte manier de sfeer van de vroege zomer op het Hof. Kijk om u heen en u bent er als het ware bij:

De koele dauw lag op de bloemperken
waarlangs wij schreden tot daar t water blonk;
de reiger wiekte er, kraaigekras weerklonk,
en t ruischte in t riet van karrekietenvlerken.

Dames en heren,

Ik had het net over de Tachtigers. De beweging van de Tachtigers was vooral een esthetische revolutie, een verheerlijking van de schoonheid met een hoofdletter. De kunst mag geen ander doel hebben dan kunst te zijn, zoals de Fransen zeggen: lart pour lart. Willem Kloos, de aanvoerder van de beweging, formuleerde dat zo:

Kunst is naïeve, bedoelingloze uitbeelding, van t zij het leven in de ziel, t zij het leven in de omringende buitenwereld, een uitbeelding die alleen bestuurd wordt door de waarheid en schoonheid en preciesheid, altijd door.

Dat klinkt heel verheven, maar om het niet al te zwaar te maken geef ik u ook een andere uitspraak van hem: Ik houd erg van een mooi uitzicht buiten, maar ik moet er wat te drinken bij hebben.

Hier, op het Hof van Moerkerken, kunnen we de andere Tachtiger die ik daarnet noemde, niet vergeten: Frederik van Eeden. Hij speelt deze dagen de hoofdrol.

Van Eeden was de meest veelzijdige en productiefste van de Tachtigers. Hij was zijn leven lang een zoeker. Van zijn proza behoort de in 1900 geschreven psychologische roman Van de koele meren des doods tot het beste wat hij heeft geschreven. De inspiratie voor dit verhaal deed Van Eeden op in het tuinhuisje op dit Hof. Het was de eerste psychologische roman die in de Nederlandse literatuur verscheen.

Het verhaal gaat over het leven van Hedwig Marga de Fontayne. Dat leven heeft een dramatisch verloop. Hedwig doet twee keer een poging tot zelfmoord en maakt drie mannen ongelukkig, van wie de eerste de hand aan zichzelf slaat. Zij bezwijkt op haar 33^e aan een longontsteking na haar terugkeer naar het buitenhuis Merwestee, waarvoor het Hof van Moerkerken model stond. Het zal duidelijk zijn dat het koele meer van de dood de Binnenmaas is. Van Eeden omschrijft de roman als het verhaal van een vrouw: Hoe zij zocht de koele meren des doods, waar verlossing is en hoe zij die vond.

In 1982 verfilmde regisseur Nouchka van Brakel de roman Van de koele meren des doods en gaf de actrice Renée Soutendijk Hedwig een gezicht.

Van Eeden was psychiater. Hedwig is als het ware samengesteld uit drie vrouwelijke patiënten die hij in zijn praktijk als psychiater had leren kennen. Dat hij Hedwig zo levend maakte heeft daar mee te maken, maar vooral doordat hij een groot schrijver was. Aan het eind van het boek beschrijft Van Eeden de begrafenis van Hedwig. Dat doet hij op een simpele maar aangrijpende manier:

De boeren die van haar hielden kwamen zwaarstappend van alle kanten, met zwarte dracht en vers-gewitte klompen, en zaten met plechtige gezichten koffie te drinken in Harmsens huis en te horen naar t loftuiten der praatzieke vrouw. Toen begroeven zij haar, in een groten stoet, op t kale kerkhofje waar ook t lijk van haar moeder lag en van haar vrindje Johan.

Van Eeden is geen vrolijke schrijver, al valt er nu en dan ook wel wat te lachen. In één van zijn brieven die hij vanuit het Hof schreef, staat:

Ik speel s middags om 3 uur, als niemand in de zaal is, het Mozartje. Het is mooi. Maar de lorre, die bij de piano staat, begint altijd te praten als er gespeeld wordt en zegt dan heel malle dingen door de serieuze Mozart heen.

Zoals ik daarnet memoreerde was het op het Hof van Oom Jan en Tante Jet van Gennep s zomers een komen en gaan van logerende nichtjes en neefjes. Dat dit werd gewaardeerd bleek uit de opvoering van het door Frederik van Eeden geschreven blijspel Hoe Jan haar kreeg ter gelegenheid van hun zilveren bruiloft in 1882. Daar werd intensief voor gerepeteerd.

In een brief schrijft Van Eeden hoe het Hof hem bij zijn werk inspireert:

Ik kan me niet voorstellen dat het leven me hier ooit zal vervelen: zwemmen, roeien, schrijven, theedrinken onder de kastanjebomen. Het spijt me alleen dat dit leven zo gauw uit moet zijn, dat maakt me droevig en onrustig. Ik moet er niet aan denken dat ik hier nooit meer zal komen, per rijtuig of met de stoomboot, vanuit Rotterdam of Dordrecht. Elke keer als ik de inrijpoort passeer, voel ik de inspiratie door mijn aderen stromen.

Je zou er jaloers op worden, om te mogen werken op zon lustoord!

Dames en heren, ik ga afronden,

als je je verdiept in de geschiedenis van het Hof van Moerkerken, zijn bewoners en zijn logés en je komt vervolgens terecht bij de beweging van de Tachtigers, dan kom je niet uitgelezen. Wat een schatkamer aan informatie!

Een klein stukje van die geschiedenis heb ik zojuist met u gedeeld. Het zou best kunnen dat u er wat aan heeft als u meedoet aan het Groot Dictee Hoeksche Waard in de stijl van dit festival, dat voor morgenavond op het programma staat.

Ik richt mij nu speciaal tot de organisatoren. Het programma van Het Hof van Eeden Festival 2008 is omvangrijk en enorm gevarieerd. Ik heb grote bewondering voor u, voor uw werkkracht en uw creativiteit. U doet daarmee niet onder voor de Tachtigers.

De gastvrijheid van de eigenaren van het Hof van Moerkerken ervaar ik als een fantastisch cadeau voor de inwoners van de Hoeksche Waard.

Ik wens u onvergetelijke dagen in de positieve zin van het woord.

En tot slot de bezoekers. Het kan niet anders dan dat ook u iets onvergetelijks beleeft. Of u nu een sonnet leert schrijven, een lezing volgt, een film bekijkt, naar muziek luistert of met uw kinderen meedoet aan de oud-Hollandse spelen, dat maakt niet uit. Geniet ervan!

Ik verklaar het Hof van Eeden Festival voor geopend."

gemeentehuis
Sportlaan 22
3299 XG Maasdam

postadres
Postbus 5455
3299 ZH Maasdam

telefoon
078 - 676 44 33

fax
078 - 676 19 58

e-mail
gemeente@binnenmaas.nl