"Turkije heeft een Obama nodig"
Turkije 30 mei 2008
De diepe kloof in de Turkse politiek en maatschappij was een belangrijk
gespreksonderwerp tijdens het bezoek van Turkse parlementariërs aan het
Europees Parlement. Voorzitter Joost Lagendijk van de Europese
Turkije-delegatie hoopt op een overbrugging van deze kloof.
De rechtszaak tegen de regeringspartij AKP, die er van beschuldigd
wordt de seculiere republiek aan te tasten, is een volgende fase in de
politieke en maatschappelijke onrust die al jaren duurt. Terwijl de
AKP veruit de meeste stemmen haalt, is een deel van de Turken bang dat
de AKP Turkije in een theocratie verandert. Hiervoor zijn weinig
concrete aanwijzingen: de AKP heeft sinds haar aantreden niet de
sharia ingevoerd, maar de wetten van de EU. Desondanks is de angst
groot.
Obama
"Turkije heeft een Obama nodig," hield Lagendijk zijn Turkse collega's
voor, "iemand die de beide delen van de samenleving kan samenbinden.
Turkije heeft geen probleem met moslimextremisme, maar met een extreem
wantrouwen. Wantrouwen dat de samenleving verscheurt en de democratie
belemmert. Een Turkse Obama zou in staat moeten zijn om dit wantrouwen
te overwinnen en Turkije te leiden naar een democratische en Europese
toekomst."
joost-obama © Turkish Daily News
Coupplegers in toga
Ook tijdens de vergadering van Europese en Turkse parlementariërs kwam
de kloof duidelijk naar voren. Terwijl de leden van de AKP stelden dat
er geen probleem is met de seculiere staat, zagen leden van de
oppositiepartij CHP dit anders. CHP-lid Onur Öymen verklaarde dat hij
het weliswaar jammer vond, dat er een partijverbod dreigde, maar dat
ze nu eenmaal een onafhankelijke rechtspraak hebben in Turkije en dat
ook een partij die bijna de helft van de stemmen had gekregen niet
boven de grondwet staat. Lagendijk en andere europarlementariërs,
zoals de Britse grondwetexpert Andrew Duff, bestreden deze visie: zij
menen dat de betrokken aanklagers en rechters via de rechtspraak hun
eigen - politieke - belangen behartigen. Een verbod van de AKP zou
neerkomen op een juridische coup.
Secularisten onder elkaar
Lagendijk betreurde in zijn toespraak ook het onbegrip tussen de EU en
Turkije, over de rechtzaak tegen de AKP, over het tumult over het
opheffen van het hoofddoekverbod op de universiteit, over het
secularisme. "Voor mij is secularisme iets vanzelfsprekends. Elke
lidstaat binnen de EU is seculier, hoe religieus de bevolking ook is.
In het hypothetische geval dat Turkije een islamitische staat wordt,
zal het natuurlijk nooit lid kunnen worden van de EU. Maar in Turkije
ligt deze kwestie veel gevoeliger. Wij, als vertegenwoordigers van de
EU, moeten duidelijker maken dat wij secularisme belangrijk vinden.
Ook de AKP zou zich de gevoeligheid van een deel van de Turken meer
moeten aantrekken. Ze had bijvoorbeeld meer moeten debatteren over het
opheffen van het hoofddoekverbod. Bovendien had het deel moeten
uitmaken van een breder hervormingspakket."
"Maar," vervolgt Lagendijk, "wijzen op het belang van een duidelijke
scheiding tussen kerk en staat mag nooit een argument zijn tegen
noodzakelijke hervormingen. Dat is helaas de fout die veel dogmatische
secularisten maken."
Ontslag?
Lagendijk, in Turkije één van de meest besproken vertegenwoordigers
van de EU, lag de afgelopen weken onder vuur. Vooral vanwege de
kritiek die hij eerder had geuit op de anti-Europese houding van de
CHP, die zich voortdurend tegen noodzakelijke hervormingen keert.
Uiteindelijk vroeg parlementariër Öymen zelfs publiekelijk om het
'ontslag' van Lagendijk als voorzitter. Deze vraag werd niet meer
herhaald tijdens de vergadering. Een ander CHP-lid verklaarde nog wel
gekwetst te zijn door de kritiek. Maar zijn collega's van andere
politieke partijen vonden dat onzin.
AKP-parlementariër Lütfi Elvan: "Wie lid wil worden van de EU, moet
wel tegen opbouwende kritiek kunnen. Dat geldt voor het land, maar ook
voor politieke partijen. De reacties die Lagendijk op zijn kritiek
krijgt, gaan soms veel te ver."
Zie ook:
* NRC-artikel:
Turkse oppositie vraagt om ontslag Lagendijk
* Turkish Daily News-artikel:
Turkey needs an Obama, says controversial MEP
* dossier Turkije en EU-lidmaatschap
GroenLinks