Ingezonden persbericht

Echte archeoloog heet niet Indiana Jones

Ename Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting vzw voert debat in Washington Post

Ename- Gehuld in bruine parka en de eeuwig herkenbare hoed op het hoofd, loopt hij wederom mysterieuze artefacten achterna met in zijn zog gevaarlijke natives die daar anders over denken. En de cinemazalen lopen ook...storm. Hij doet het - 17 jaar later- nog met evenveel flegmatiek en charisma. Indiana Jones is terug. Auteur Neil Silberman, voormalig directeur en huidig coördinator buitenlandse projecten van het Ename Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting vzw, heeft het niet zo hoog op met deze man. "Hij geeft een totaal verkeerd beeld van wat archeologie echt is," aldus Silberman. En hij schreef er een opiniestuk over in de Amerikaanse Washington Post: Real Archeologists don't wear Fedoras.

Als je ze ziet zitten wroeten, de archeologen van vandaag, in T-shirt en jeans en met een stevig paar caterpillars aan de voeten, resten van de Romeinse Tijd en van de Middeleeuwen blootleggend op pakweg het toekomstig terrein van de Gentse Ikea, ziet het er het al veel minder spannend uit. Geen gevaarlijke spelonken waar je levend kan worden begraven, geen boze geesten die je mee willen nemen naar het dodenrijk, geen woeste natives (in dit geval Gentenaars) die je zwaaiend met bijlen en knotsen van hun erf willen jagen en het gestolen goed terug eisen.

Hoe het wel moet

Figuren als lord Carnavon en Howard Carter die het graf van Toetanchamon hebben leeggeplunderd, of Heinrich Schliemann die de gouden schatten van Troje heeft weggeroofd, doen het imago van de archeoloog geen eer aan.

De tijden zijn veranderd en archeologie gaat veel verder dan dat.

"Vandaag heeft de typische archeologische site meer weg van een laboratorium en een openluchtschool bevolkt met professionele archeologen, hun studenten en vrijwilligers van over de hele wereld. Het stof waait nog steeds op, de plaatsen zijn nog even exotisch maar de echte obstakels zijn niet de dreigende natives maar de moeilijkheden van het onderzoek zelf", zo schrijft Silberman.

Daar waar vroeger de nadruk werd gelegd op het vinden van objecten of exotische en mysterieuze artefacten, willen wetenschappers nu de stukjes van de puzzel in elkaar passen en de context begrijpen, nieuwe ideeën van en vooral een helder zicht krijgen op de geschiedenis in zijn geheel. Materieel (alles wat "grijpbaar is" zoals monumenten en objecten) en immaterieel erfgoed (alles wat "niet grijpbaar is" zoals tradities, muziek, verhalen,...) vertellen het verhaal van de mensen van vroeger en nu.

Een brug tussen wetenschap en publiek

Dat is precies waar het Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting vzw in Ename mee bezig is. Het EEC brengt mensen samen om rond erfgoedthema's kennis en expertise uit te wisselen en die om te zetten in de praktijk en dit zowel op lokaal als op internationaal niveau. Cultureel erfgoed dichter bij de mensen brengen is hun missie.

Daarvoor steunen zij op het ICOMOS Charter voor de Interpretatie en Presentatie van Culturele Erfgoedsites, dat wereldwijd gekend is als het ICOMOS Ename Charter.
Dit charter werd door het EEC opgesteld en legt een aantal principes vast om erfgoed te interpreteren en te presenteren. In september 2008 wordt het in Quebec voorgelegd aan de algemene vergadering van ICOMOS (het Internationaal Comité voor Monumenten en Sites).

Veel aandacht gaat uit naar het behoud en de restauratie van erfgoedsites. Maar lokale betrokkenheid, toegankelijkheid en authenticiteit zijn minstens even belangrijk voor het duurzaam beheer, behoud en ontsluiting van erfgoedsites.

Het Ename Charter is het eerste officiële document binnen ICOMOS dat al deze principes bundelt tot een handleiding over hoe we met erfgoed moeten omgaan.

Door ook aandacht te besteden aan de verhalen, de mensen of de specifieke culturele setting achter sites en monumenten, overstijgen zij de grens tussen materieel en immaterieel erfgoed en streven zij naar een integrale benadering.

En dan nu praktijk

Erfgoedprinicpes omzetten in de praktijk doet het EEC via projecten, activiteiten en cursussen en door een internationaal forum te creëren. Op de landschapscontactdag en de archeologiedag kunnen amateurs, academici maar ook geïnteresseerden en leergierigen terecht voor kennis over landschapserfgoed en archeologie. Jaarlijks organiseert de vzw een internationaal colloquium waar deskundigen van over de hele wereld en uit verschillende disciplines uitgebreid van gedachten kunnen wisselen over bepaalde aspecten van erfgoed via lezingen en workshops. Momenteel loopt in Oudenaarde het prestigieuze project Oudenaarde 1708 waar het EEC aan meewerkt. Dit jaar is het immers 300 jaar geleden dat de Europese grootmachten met hun enorme legers tegenover elkaar stonden op de slag bij Oudenaarde en Lodewijk XIV er smadelijk ten onder ging. Begin mei werd een tentoonstelling geopend met de 300-jaar oude maquette van Oudenaarde, en in het weekend van 11 juli wordt de slag van Oudenaarde nog eens dunnetjes overgedaan met een heuse historische evocatie.

De wereld van Indiana Jones lijkt ineens heel ver weg. Silberman waarschuwt ook voor de karikaturisering van de archeoloog. In een tijd waar onderhandelen met verschillende culturen van levensbelang is om de vrede te bewaren, is het opvoeren van een dergelijk figuur en daarbij het opdringen van een bepaalde cultuur absoluut uit den boze.

Dat neemt niet weg dat de film "Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull" een leuke film is om eens lekker onderuit te zakken en te ontspannen. Alleen, vraagt Silberman, verwissel deze avonturier niet met een echte archeoloog.

Wanneer je elkaars cultuur leert kennen en begrijpen, groeit ook het respect voor die andere cultuur. En dit nobel doel kan geen enkele schattenjager overtreffen.

Wie het artikel van Neil Silberman, "Real Archeologists don't wear Fedoras" in de Washington Post van 25 mei 2008 wil nalezen, kan dit op:

http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/05/23/AR2008052302453.html

Meer info over het Ename Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting vzw op:
http://www.enamecenter.org

Meer info over het Ename Charter op: http://www.enamecharter.org

KDM