NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 30-05-2008
NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
PRESENTATOR MINGELEN
Het kabinet heeft een lastige vergadering achter de rug, want er lag
een politieke hobbel: de embryoselectie. Daarover was een toestand
ontstaan. Staatssecretaris Bussemaker wilde dat mogelijk maken voor
borstkanker. De Christenunie ging daar dwars voor liggen. Hoe is dat
in het kabinet opgelost?
BALKENENDE
Het is een gevoelig onderwerp. Deze week heeft staatssecretaris
Bussemaker een brief naar de Kamer gestuurd. En toen bleek wel dat ook
in de coalitie zelf daar verschillende opvattingen over naar voren
kwamen en toen heb ik ook halverwege deze week gezegd: hier gaan we
uiteraard eerst in het kabinet over spreken.
PRESENTATOR
Had u dat kunnen voorzien dat het zo gevoelig lag?
BALKENENDE
Wat vandaag gebeurde in de ministerraad... Als we even terugblikken op
deze week. De staatssecretaris zelf heeft ook gezegd dat ze het
betreurde dat het op deze manier is gegaan. En dan is het ook een
kwestie van de zaak goed onder ogen zien, elkaar in de ogen kijken en
toen is duidelijk gezegd: wij willen eerst een debat binnen de
ministerraad voeren. En daar zullen we komen tot compromissen.
PRESENTATOR
Dat besluit is uitgesteld. Maar mijn vraag is: had u dat nou niet
kunnen voorzien?
BALKENENDE
De staatssecretaris heeft natuurlijk gemeend - op basis van haar
expertise en informatie - om deze zaken naar de Kamer te schrijven.
Het is ook een gevoelig onderwerp. Dat begrijp ik ook. En ze is er ook
zeer bij betrokken. Maar aan de andere kant. Het is een onderwerp waar
tal van aspecten in het geding zijn. Menselijke aspecten,
medisch-ethische aspecten, maar ook medisch-ethische zaken. En dan
veronderstelt het toch wel dat ook deze zaak eens te meer een
uitzondering... (wordt onderbroken, red.)
PRESENTATOR
Dan kom ik terug op mijn vraag. Had ze dat niet kunnen voorzien?
BALKENENDE
Achteraf betreurt ze dat het zo gegaan is, maar ik moet ook zeggen dat
ik het op prijs stel dat de staatssecretaris vandaag een brief heeft
geschreven aan de Kamer. Heeft gezegd dat ze de brief herneemt om
juist eerst de ruimte te geven aan het debat binnen de ministerraad en
als dat debat is afgerond, als de besluiten zijn genomen, dan zal ze
de Kamer informeren.
PRESENTATOR
Dus is mijn vraag: had ze dat nu allemaal kunnen voorzien?
BALKENENDE
Dat is terugkijken.
PRESENTATOR
De staatssecretaris is aangetrokken, mede omdat zij zo deskundig is op
medisch-ethische zaken en tot nu toe heeft ze dat allemaal keurig
gedaan. Nu komt er opeens een brief en de Christenunie ligt dwars. Dat
had zij toch moeten voorzien vanuit haar functie.
BALKENENDE
Het was natuurlijk beter geweest als deze brief eerst langs de
ministerraad was gegaan. Dat heb ik ook tegen haar gezegd. Een
algemene regel is dat wanneer er sprake is van onderwerpen die
politiek gevoelig zijn, dan hoor je je natuurlijk te vergewissen van
de opvattingen binnen het kabinet voordat je zaken naar buiten brengt.
PRESENTATOR
Heeft ze het er stiekem doorheen proberen... Of het kabinet voor een
voldongen feit willen stellen?
BALKENENDE
Nee, dan zouden we praten over ter kwade trouw.
PRESENTATOR
Dus is het toch naïviteit geweest? Of ondeskundigheid?
BALKENENDE
Nee, het is meer de betrokkenheid bij het onderwerp die haar heeft
gebracht om deze brief te versturen. Maar ze heeft zelf ook gezegd dat
zij het betreurt dat het gegaan is zoals het gegaan is. En ik moet ook
zeggen dat ze vandaag heeft aangegeven: ik herneem de brief, ook om te
zorgen dat nu binnen het kabinet het debat kan worden gevoerd over
deze thematiek. Dat geeft ook aan dat ze het achteraf ook liever
anders had gezien. En ik stel het op prijs dat ze dat op deze manier
heeft gedaan.
PRESENTATOR
Het zou dus kunnen dat het kabinet de zaak bespreekt en zegt: Wij
willen dat toch niet.
BALKENENDE
Ik ga daar niet op vooruit lopen.
PRESENTATOR
Anders hoeft u daar niet over te praten...
BALKENENDE
Als en zou kunnen. Juist bij een onderwerp als dit - dat toch nogal
gevoelig ligt, waar verschillend over wordt gedacht in de Nederlandse
samenleving maar ook binnen de coalitie - dat betekent dat je ook heel
goed bij alle argumenten stil moet staan. Elkaar in de ogen kijkt en
respectvol over en weer met argumenten omgaat. Nou dat is vandaag
tegen elkaar gezegd.
PRESENTATOR
Maar respectvol. Uiteindelijk moet je toch tegen elkaar zeggen: het
mag wel of het mag niet. Dan kan je nog zo diep in iemands ogen
kijken. De keuze is toch uiteindelijk. Je staat het toe of je staat
het niet toe.
BALKENENDE
Dat is aan de uitkomst van het debat. En het lijkt me ook dat de
zorgvuldigheid mij gebiedt dat ik nu niet op in ga op die uitkomst.
Dat heb ik u eerder gezegd dat we eerst de zaak onder ogen nemen.
PRESENTATOR
Waarom ik een beetje zit te drammen op: had ze dit niet eerder kunnen
voorzien. Dit is natuurlijk niet iets met de benzineaccijns of een
ander politiek compromis. Dit is voor mensen vaak een kwestie van
leven of dood. En vrouwen die zich buitengewoon opgelucht toonden deze
week dat dit nu zou kunnen deze selectie. En nu wordt dat opeens weer
onzeker. Het feit dat ze dat niet heeft voorzien is niet alleen voor
het kabinet vervelend, maar is ook voor slachtoffers vervelend.
BALKENENDE
Ik begrijp natuurlijk heel goed dat dit onderwerp tal van reacties
oproept. U geeft een voorbeeld van mensen die zeggen: dit is iets wat
mij geweldig aanspreekt. Daar staat ook weer tegenover dat er vanuit
andere hoek wordt gezegd: dit is misschien toch wel een weg die we
niet moeten gaan. Kortom, ook in de samenleving zelf komen de
verschillende opvattingen boven. En juist omdat er verschillend over
wordt gedacht, ben je echt gebaat bij zorgvuldigheid. En in die zin is
het ook gewoon goed dat we vandaag dit gesprek hebben gehad in de
ministerraad en we gaan er mee aan de slag.
PRESENTATOR
Gezien de gevoeligheid en gezien het feit dat er verwachtingen zijn.
Heeft het kabinet zichzelf de opdracht gegeven om dit versneld te
bespreken? Staat het volgende week op de agenda of wordt dit eindeloos
gerekt?
BALKENENDE
We hebben vandaag wel gezegd dat dit natuurlijk een aantal weken zal
vergen. Dit soort onderwerpen vergen goede bestudering. Nog even goed
kijken wat we in het verleden hebben afgesproken. Wat heeft de vorige
staatssecretaris hierover gezegd? Welke aspecten zijn allemaal in het
geding? Dat zullen we zorgvuldig voorbereiden. Ik hoop dat het een
zaak van weken zal zijn.
PRESENTATOR
Zou het zou kunnen zijn dat er een besluit komt nadat de partijen die
nu zo tegenover elkaar staan: de PvdA en de Christenunie, hun
congressen achter de rug hebben? Want die zijn over 14 dagen.
BALKENENDE
Daar is helemaal niet over gesproken vandaag. U denkt ver door.
PRESENTATOR
Misschien is het een reden om er toch nog naar te kijken.
BALKENENDE
Vandaag ging het echt over de inhoud en niet over deze afweging.
PRESENTATOR
Komt er binnen een maand een besluit? Of binnen twee maanden?
BALKENENDE
Ik hoop dat het een zaak van weken kan zijn.
PRESENTATOR
We gaan naar iets wat wel opgelost is, maar toch ook wel weer op
termijn: de kilometerheffing. Vanaf 2012 gaan automobilisten per
gereden kilometer betalen en niet meer met de vaste BPM-belasting. Dat
besluit ligt eigenlijk net na deze kabinetsperiode. Kan een volgend
kabinet daarvan zeggen: we doen het toch maar niet.
BALKENENDE
Een nieuw kabinet kan anders besluiten, alleen er is dan natuurlijk
wel iets aan vooraf gegaan. Want we spreken nu over een ontzettend
belangrijk punt en dat is: Nederland loopt te vaak vast. Het gaat om
de vraag hoe rijden we met elkaar in dit land. Hoe kunnen we zorgen
dat we op een betere manier met de auto omgaan. Hoe kun je het gebruik
duurder maken en juist het bezit goedkoper. Dat is ook de reden waarom
we de BPM helemaal afschaffen. Dat de motorrijtuigenbelasting wordt
afgeschaft. En in ruil daarvoor ga je betalen per kilometer. Dat is
dus een nieuw systeem. Dat is nodig voor het milieu. Dat is ook nodig
voor de infrastructuur. We zijn er van overtuigd dat dit de beste
methode is. En dan krijg je natuurlijk het proces dat als we dit gaan
introduceren, dan veronderstelt dat de techniek. We hebben de kastjes
nodig. We hebben de infrastructuur nodig. Je hebt wetgevingverandering
nodig. Kortom, wanneer het 2011, 2012 is, dan heb je al een flink deel
gehad van alle voorbereidingen.
PRESENTATOR
Dan kan een volgend kabinet niet zeggen: we willen er van af.
BALKENENDE
Moet u voorstellen dat een kabinet straks aan de gang is met
bijvoorbeeld de regel dat in elke auto een kastje is ingebouwd. En je
zou daar de investering over hebben gedaan. En je hebt de zaak in
beweging gezet. Dat je dan opeens zegt: we stoppen ermee. Dat helpt
niet. En ik denk ook eerlijk gezegd dat de automobilist daar totaal
niet mee is gediend. Wat wel belangrijk is, is dat er draagvlak is
voor deze benadering. Gelukkig is het steeds zo geweest dat
bijvoorbeeld de ANWB en anderen hebben gezegd: we hebben dit wel
nodig. En daar ben ik zelf ook van overtuigd.
PRESENTATOR
Maar die hebben bijvoorbeeld ook gezegd: we willen dat wel die
kilometerbeprijzing maar dan moet het ook vaststaan dat die BPM, de
vaste belasting bij de aankoop, dat die wordt afgeschaft. Nu wordt die
geleidelijk afgeschaft en pas in 2018 is die helemaal weg. Dat is nog
veel onzekerder. Want een volgend kabinet kan natuurlijk nog steeds
zeggen: we houden dat voor de helft in.
BALKENENDE
Nee, want in 2016 is al 75% afgeschaft van de BPM...
PRESENTATOR
Maar dan zit u er niet meer. Of is dat Balkenende 6?
BALKENENDE
Dat zullen we dan wel zien, maar dan is de bedoeling dat dan ook de
laatste stapjes worden genomen om dan de zaak helemaal af te schaffen.
Waarom is het van belang dat je het in stapjes doet? We hebben dan ook
te maken met een auto en die is dan 2018 een stuk goedkoper dan de
jaren daarvoor. En dat betekent dat je wel rekening hebt te houden met
de mensen die bijvoorbeeld nu, volgend jaar, het jaar daarop een
nieuwe auto kopen. Dat is ook de reden waarom dat stapsgewijs gedaan
moet worden. Maar - en dat is het belang van de besluitvorming van
vandaag - we hebben niet gezegd: we gaan tot 75% in 2016. Nee, het
perspectief is: in 2018 is de BPM weg.
PRESENTATOR
Nu was er in de discussie daarover een argument. Als je de
aanschafbelasting helemaal afschaft en de andere belasting op het
gebruik legt, de kilometerheffing, dan moet die auto zo duur worden
dat het voor mensen met een kleine beurs het wel buitengewoon duur
wordt om te gaan rijden. Dus: opa en oma worden door die mensen niet
meer op zondag bezocht. Waarom is dat argument inmiddels niet meer aan
de orde?
BALKENENDE
We moeten wel oppassen dat we de zaak niet in het goede perspectief
plaatsen. Het is steeds zo gezegd - minister Eurlings heeft dat gezegd
en staatssecretaris De Jager - dat wanneer je minder rijdt dan ben je
in dit systeem beter af. Rij je veel, dan ben je slechter af. En dat
is ook terecht want je draagt dan ook minder bij aan de
milieuproblematiek en ook aan de verkeersdruk. Kortom, rij je wat
minder dan ben je in dit systeem beter af. En maak je veel kilometers,
dan betaal je meer. Dat is eigenlijk een. Het tweede is dat juist door
het op deze wijze te doen met nieuwe technologie. Dan kun je
natuurlijk ook zeggen: je gaat het differentiëren naar tijd en plaats.
Met andere woorden, wanneer je de weg opgaat en je doet dat buiten de
spitstijd om wat te noemen, dat kan ook goedkoper zijn.
PRESENTATOR
Zondag naar opa en oma kan nog steeds.
BALKENENDE
Dat is een heel ander verhaal. Rij je minder en ga je ook op bepaalde
tijden rijden, dan ben je beter af.
Ministerie van Algemene Zaken