Time : 12:31:17
Date : 05 June 2008
Sender Name: Unie Vrijzinnige Verenigingen
De wet betreffende de euthanasie is zes jaar in voege!
Met het einde van het opgelegde veto door de katholieke partijen in
de regeringsverklaringen en met de teruggevonden vrijheid van het
Parlement om zich te buigen over ethische vraagstukken zoals het
levenseinde, kende ons land sedert 1999 een verademing op ethisch
vlak. In 2002 vond de historische stemming van de wet betreffende de
euthanasie plaats die de vrijheid voor elke ondraaglijk lijdende
patiënt bevestigde om de bijstand van een arts te bekomen om waardig
het leven te verlaten dat voor hem zinloos geworden is.
Wanneer een grens de context van een overlijden kan veranderen
De dood van Chantal Sebire op 19 maart in Frankrijk en deze van Hugo
Claus in België heeft ons doen inzien hoeveel een grens, die zelfs
symbolisch is in de Europese ruimte, de context van een overlijden
kan veranderen. Hugo Claus kon de datum, de modaliteiten en de plaats
van zijn overlijden kiezen nadat hij zijn vrienden in de voorafgaande
weken ontvangen had om afscheid te nemen. Chantal Sebire moest zich
verbergen om zelf uit het leven te stappen.
In België hebben we vandaag binnenkort een tijdspanne van zes jaar om
de belangrijke stap te waarderen die deze wet betekent voor het
respect van de autonomie van de persoon. Zoals elk menselijk
handelen, wordt de waarde van deze wet bepaald door de toepassing
ervan door de mensen. Ongetwijfeld botsen we
vandaag op een aantal impasses.
Hugo Claus wist dat hij niet langer kon wachten. Enkele weken of
enkele maanden later zou het misschien te laat zijn geweest. Zijn
prachtige door hem opgestelde voorafgaande wilsverklaring zou een
vodje papier geworden zijn of een document beladen met een emotionele
impact en voorzien van een beroemde handtekening. Maar geen enkele
arts zou het risico genomen hebben, met of zonder voorafgaande
wilsverklaring, om euthanasie toe te passen wanneer Hugo Claus zich
niet meer bewust was van zijn eigen persoonlijkheid.
Uitbreiding van het toepassingsgebied van de wet
Men moet het nadenken over de uitbreiding van het toepassingsgebied
van de voorafgaande wilsverklaring, die vandaag beperkt is tot een
onomkeerbare coma, verder zetten. Anders worden we morgen meer en
meer geconfronteerd met vragen naar euthanasie van mensen die
getroffen zijn door seniele degeneratie, zoals de ziekte van
Alzheimer, tijdens de eerste stadia van hun ziekte. De vraag
betreffende de minderjarigen blijft eveneens. Het is maar door de wet
te overtreden dat een arts kan ingaan op de vraag van een adolescent,
die getroffen wordt door een ongeneeslijke kanker die hem niet te
lenigen lijden bezorgt.
In Nederland voorziet de wet de mogelijkheid om euthanasie te vragen
voor kinderen vanaf 12 jaar. Dit heeft toegelaten om in dramatische
situaties een open discussie te voeren tussen artsen, de
minderjarigen en hun ouders. Euthanasie was niet noodzakelijk de
uiteindelijke keuze maar deze uitweg bestond op zijn minst. Onze wet
betreffende de rechten van de patiënt die eveneens in 2002
goedgekeurd werd, voorziet dat een kind, in functie van zijn
oordeelsvermogen, een medische behandeling kan weigeren zelfs als dit
zijn leven zou verkorten. Waarom het dan elke mogelijkheid weigeren
om te vragen een einde te stellen aan zijn lijden binnen het kader
van de wet betreffende de euthanasie? Het gaat ook hier over het
respect voor de autonomie van de persoon, wat een fundament is van de
wet betreffende de euthanasie.
Knelpunten bij de toepassing van de wet
Maar voor de vraag betreffende de uitbreiding van de wet stelt zich
de vraag betreffende de toepassing ervan. Een recent onderzoek in
Vlaanderen toonde aan dat 75% van de ziekenhuizen bijkomende
voorwaarden opleggen: de terminale fase, de palliatieve filter,
veelvuldige consultaties. Wat gebeurt er in de Franstalige
ziekenhuizen wanneer men weet dat minder dan 20% van de aangiften van
euthanasie in het Frans opgesteld zijn? Wat gebeurt er achter de
muren van de rusthuizen? Het is onaanvaardbaar dat bijkomende
voorwaarden bovenop deze die de
wet voorziet het fundament van deze wet aantasten, namelijk het
respect voor de autonomie van de persoon. Uiteraard kan geen enkele
arts gedwongen worden om tegen zijn geweten of overtuiging euthanasie
toe te passen. Maar deze clausule van gewetensvrijheid is het
voorrecht van individuen en niet van instellingen. Het is de plicht
van de arts die weigert om in te gaan op een vraag naar euthanasie,
om dit tijdig te melden en het dossier over te maken aan een
confrater die door de patiënt gekozen wordt. Het is onaanvaardbaar
dat de arts deze vraag ontkent, zich er tegen verzet en dat de
patiënt uiteindelijk alle kracht verliest om zijn wil te laten
respecteren. Elke patiënt heeft het recht een behandeling te
weigeren, zelfs
palliatief. Het is onaanvaardbaar om een 'palliatieve filter' op te
leggen.
De wet heeft voorzien dat een onafhankelijk arts moet geconsulteerd
worden en zelfs een tweede als het overlijden niet binnen afzienbare
tijd voorzien wordt. Het zijn garanties die de wetgever noodzakelijk
geacht heeft om te verzekeren dat er wel degelijk sprake is van een
vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek van een patiënt getroffen
door een ernstige en ongeneeslijke aandoening waarvan het fysiek of
psychisch lijden niet kan gelenigd worden. Men moet evenwel de
patiënt geen groot aantal van consultaties opleggen die niet door de
wet voorzien zijn. Welke ruimte van vrijheid zou er nog voor de
patiënt overblijven onder dergelijke voorwaarden?
Hugo Claus, zelfs beperkt door zijn ziekte, wist hoe hij zijn woord
moest laten respecteren. Maar hoeveel mensen hebben niet de kracht
van deze man en worden niet gehoord?
Sonja Eggerickx, voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen
Pierre Galand, voorzitter Centre d'Action Laïque
Jacqueline Herremans, ondervoorzitter Centre d'Action Laïque
verantwoordelijk voor ethische vraagstukken
CVR is de officiële vertegenwoordiger van de georganiseerde
niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen van België.
Zij bestaat langs Nederlandstalige kant uit de Unie Vrijzinnige
Verenigingen en langs Franstalige zijde uit de Centre d'Action
Laïque.
Unie Vrijzinnige Verenigingen
Brand Whitlocklaan 87
1200 Sint-Lambrechts-Woluwe
T 02/735 81 92
F 02/735 81 66