Breng bin laden voor het strafhof
Het Internationaal Strafhof zou ook internationale terroristen moeten
kunnen berechten.
Maxime Verhagen minister van Buitenlandse Zaken
In de tien jaar dat het Internationaal Strafhof bestaat is al veel bereikt.
De zestig ratificaties die nodig waren om het Statuut van Rome te bekrachtigen,
volgden binnen vier jaar verrassend snel. Sindsdien heeft het Intternationaal
Strafhof zich ontpopt tot een volledig functionerend gerechtshof: er zijn
onderzoeken gaande, drie verdachten staan terecht in Den Haag, een vierde zal
naar verwachting spoedig arriveren.
Staten hebben het systeem geschapen, staten moeten nu ook zorgen dat het
werkt. Zij zijn verplicht om internationale misdrijven te onderzoeken en te
vervolgen. Daarnaast moeten ze medewerking verlenen aan het Internationaal
Strafhof, door verdachten over te dragen en bewijs te verzamelen. De
Democratische Republiek Congo en België hebben hun steun aan het Hof betuigd
door verdachten te arresteren en over te dragen aan Den Haag. Die medewerking
verdient alle lof. Veel andere landen hebben hun nationale wetgeving aangepast
of zijn daar mee bezig, zodat juridische obstakels samenwerking met het Hof niet
langer in de weg staan. Een positieve ontwikkeling.
Tegelijkertijd moeten we echter constateren dat staten de zwakste schakel
zijn in het strafrechtsysteem. Hoe jong het Hof ook is, we hebben al gezien hoe
gebrek aan medewerking het systeem lam legt. De regering van Soedan weigert
pertinent arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof uit te voeren. Ik
vind dit onaanvaardbaar: de Soedanese regering zou geen bescherming mogen bieden
aan twee van haar onderdanen die worden verdacht van de meest gruwelijke
misdaden in Darfur. Zo'n gebrek aan respect is een klap in het gezicht van het
Strafhof, van de Veiligheidsraad, van de internationale gemeenschap en niet in
de laatste plaats van de Soedanese bevolking. Toen ik in februari in Soedan was,
heb ik er persoonlijk bij president al-Bashir op aangedrongen mee te werken met
het Strafhof tevergeefs. De internationale gemeenschap moet nu dee druk op
Soedan effectief opvoeren. De Europese Raad sprak twee weken geleden nog zijn
grote zorg uit over het gebrek aan medewerking met het Strafhof. De EU zal extra
maatregelen tegen Soedan overwegen, als de regering volhardt in zijn
weerbarstige houding. Ik ben voorstander van scherpere sancties tegen de
Soedanese regering.
Het is duidelijk dat verdachten niet onder omstandigheden zoals in Guantanamo
Bay mogen worden vastgehouden. Ik heb tegenover de Amerikaanse regering altijd
de sluiting bepleit, vanwege het juridisch vacuüm waarin verdachten worden
vastgehouden, vanwege de verkeerde interpretatie die de Amerikanen hanteren van
het internationaal humanitair recht en de mensenrechtenschendingen die daar
worden begaan. Protest aantekenen tegen Guantanamo Bay ontslaat de
internationale gemeenschap echter niet van zijn verplichting een systeem te
ontwerpen dat wèl op effectieve wijze omgaat met verdachten van terroristische
misdrijven.
Verdachten van terreur zouden voor het Internationaal Strafhof kunnen worden
gebracht, als hun daden zo ernstig zijn dat ze kwalificeren als misdaden tegen
de menselijkheid. Het Statuut van Rome kan zo worden geïnterpreteerd dat het
Strafhof over dit soort misdaden jurisdictie heeft. Ik zou graag zien dat de
breinen achter het internationaal terrorisme, mensen als Osama bin Laden, voor
het gerecht worden gebracht. Als de nationale rechtsgang tekort schiet, zouden
we de potentie van het Internationaal Strafhof moeten benutten. Ik wil iedereen
oproepen creatief na te denken over de vragen die nog niet zijn beantwoord:
politici, juridische experts, maatschappelijke organisaties. Nederland zal een
Antiterrorisme Instituut oprichten, mede om aan dit denkproces richting te
geven.
Behalve het internationaal strafrechtsysteem van binnenuit versterken, moeten
we het ook blijven verbreden, door er naar te streven dat alle staten het
Statuut van Rome ondertekenen. Mensen die de meest verschrikkelijke misdaden
hebben begaan, mogen geen veilig toevluchtsoord vinden. Het Statuut telt nu 106
statenpartijen, maar we blijven er op aandringen dat meer landen partij worden.
Dat geldt ook voor de Verenigde Staten en andere machtige landen die tot nog toe
buiten het Statuut zijn gebleven. Er is de afgelopen tijd sprake van een
verandering van toon bij de VS. De Amerikanen lijken het Strafhof in toenemende
mate te aanvaarden als een realiteit. Het Hof heeft sterke spelers zoals de VS
nodig, om effectief te kunnen zijn. Nederland blijft de VS er dan ook op wijzen
dat zijn bondgenoten het Hof wel steunen. De VS hebben zich grote inspanningen
getroost om een eind te maken aan straffeloosheid door de instelling van andere
internationale strafhoven en tribunalen helemaal in lijn met de Ammerikaanse
waarden en tradities. We vragen de VS hetzelfde te doen voor het Internationaal
Strafhof.
Dit is een verkorte versie van de toespraak die Verhagen gisteren uitsprak in
het Vredespaleis ter gelegenheid van de viering van tien jaar Statuut van Rome.