7-7-2008
Terreurlings jaagt kilometerheffing door de Kamer
Op de laatste dag voor het reces heeft het kabinet - onder regie van
minister Eurlings - de kilometerheffing nog effetjes snel door de
Kamer weten te jassen.
Voor Hare Majesteit's Loyale Oppositie was in het theater van
Terreurlings niet meer dan een rol als ongewenste toeschouwer
weggelegd. De Kamer maakt dezelfde fout waar de commissie Duivestein
- die onderzocht waarom grote miljardenprojecten zo vaak van de rails
lopen - indertijd voor waarschuwde: op basis van onvolledige
informatie overhaast en te snel in een miljardenproject stappen.
Hieronder vindt u de bijdrage van VVD woordvoerder Paul de Krom in het
debat. Alleen het gesproken woord geldt.
-----------------------------------------
Op basis van de stukken komt de VVD fractie tot de volgende
conclusies:
1. de kosten zijn hoog, de opbrengsten zeer onzeker, de "business
case" dun
2. automobilisten gaan meer betalen voor langer in de file staan.
3. de door het kabinet verstrekte informatie is onvolledig
4. de VVD fractie gaat niet akkoord met de basisrapportage en het
partieel uitvoeringsbesluit. Te veel gegevens ontbreken, de Wet op de
Kilometerprijs is nog niet behandeld. De VVD fractie weigert in het
diepe te duiken als we niet eens weten of er stenen liggen.
Ik licht dit toe. Ik vraag mij af wat er zou gebeuren bij een normaal
bedrijf als een ambitieuze, jonge dertiger de Raad van Bestuur komt
vragen om 3,5 miljard te investeren terwijl de opbrengsten zeer
onzeker zijn. Geen twijfel dat zo iemand op basis van deze
flinterdunne business case achteruit de trap af wordt geknikkerd.
Zo niet in Den Haag. Terwijl het slot stevig op de bouw van
infrastructuur zit en door een kamermeerderheid nog eens drie keer
wordt omgedraaid, tientallen infraprojecten in het slop zitten, de
files langer worden, automobilisten het vertrouwen in dit kabinet door
alle lastenverhogingen al lang zijn kwijtgeraakt, alle ICT projecten
bij de overheid op een puinhoop uitlopen en het kabinet geen cent
extra voor wegen over heeft, stort het kabinet zich blind in de
grootste ICT operatie door de overheid ooit. Miljarden worden
uitgegeven die ook in wegen hadden kunnen worden geïnvesteerd. 8 a 9
miljard aan belastingen worden omgebouwd, nieuwe belastingen
geïntroduceerd, de lasten voor de automobilist en het vrachtverkeer
verhoogd, en 8 miljoen kastjes ingebouwd. De BPM wordt afgebouwd, maar
intussen vervangen door een CO2 heffing terwijl de MRB omhoog gaat.
Tijdens de verbouwing wordt de fundering dus niet 1, maar 2 keer
vervangen.
De bananenschillen voor de volgende minister van Verkeer en Waterstaat
worden kwistig uitgestrooid. Apres nous le deluge. Wie dan leeft, die
dan zorgt.
De onzekerheid over wat het allemaal oplevert lijkt overdreven. Maar
wat schrijft de minister zelf in de basisrapportage? `De scope van
ABvM is uniek in de wereld. Er zijn geen voorbeelden van
gedragseffecten bij een systeem op deze schaal. De verwachte
gedragseffecten zijn gebaseerd op modelsimulaties en daarom per
definitie onzeker'. `Vooral de onzekerheidsmarge wat betreft
gedragseffecten is groot'. En tenslotte: `bij expertsessies is er op
gewezen dat de mobiliteitseffecten mogelijk aanzienlijk minder kunnen
zijn dan de modeluitkomsten'. In gewone mensentaal: de hele case is
gebaseerd op drijfzand. Op modellen. Waarvan de uitkomsten worden
bepaald door wat je erin stopt. Op de droom dat mensen hun gedrag
veranderen. Dat zij opeens de auto niet meer nodig hebben. Of dat zij
opeens alternatieven hebben gevonden. Huub huub huub Barbatruc: en weg
zijn de files!
Aan deze droom is de jas van de hele ABvM operatie kabinet opgehangen.
Het kabinet geeft 3,5 miljard uit aan een project waarvan het niet
weet wat het oplevert. Meer dan dat we in 1 jaar in totaal aan wegen
uitgeven.
Dus wat doe je in zo'n geval? Je gaat alles naar je toe schrijven.
o Bijvoorbeeld door te stellen dat `de kosten gaan meevallen omdat
technologieontwikkelingen sneller gaan en de kosten meer dan evenredig
dalen'. Waarbij je onvermeld laat dat vrijwel ieder groot IT project,
in het bijzonder bij de overheid, altijd op kostenoverschrijdingen
uitloopt.
o Je schrijft om iedereen gerust te stellen dat je heus niet de enige
bent in Europa maar dat `waar mogelijk aansluiting wordt gezocht bij
de landen in de EU'. Zonder te vermelden dat er geen EU land is dat
ook maar in de verste verte overweegt om te gaan doen wat het kabinet
gaat doen (commentaar London, Stockholm, Berlijn)
o Je laat de feitelijke realisatie van de beoogde
effecten/beleidsdoelstellingen buiten de scope van het project om te
voorkomen dat je op dat resultaat wordt afgerekend. Daarom doe je ook
geen jaarlijkse effectmeting.
o Je schuift een nieuwe provinciale belasting voor je uit tot 2010,
want iemand zou eens op de idee kunnen komen wat dat voor de beloofde
lastenneutraliteit en de koopkracht van de burger zou betekenen. Meer
betalen staat vast.
o Je legt er geen nadruk op dat de BPM weliswaar tot nul wordt
afgebouwd, maar dat de wegenbelasting tot 2016 evenredig omhoog gaat.
Opnieuw meer betalen dus
o Je verhoogt de accijnzen en BTW en zegt vervolgens dat dit niets
met ABvM te maken heeft. Je benadrukt in je propaganda wat voor
eerlijk systeem het is. De werkelijkheid is natuurlijk meer betalen.
o Je hoopt dat niemand door heeft dat de kosten van het systeem als
een OPSLAG gaan gelden op de km heffing. Opnieuw meer betalen.
o Je zegt dat je vertrouwen hebt dat de 5% norm wordt gehaald,
terwijl geen enkel particulier bedrijf die financiële garantie afgeeft
of dat risico neemt. De kans dat de 5% - als die al wordt gehaald - in
de km heffing verdwijnt is nul, omdat het bedrijfsleven aangeeft dat
een basisvergoeding van de Staat nodig blijft en kruissubsidiëring
geen reële optie is.
o Je geeft geen oplossing voor het probleem van het `dubbel betalen'.
o Je hoopt dat de mensen over het hoofd zien dat de eerste
aanschafkosten van het Kastje van Camiel weliswaar door de Staat
worden betaald, maar de vervanging ervan en onderhoud niet. Je
verzwijgt dus dat 7 jaar na invoering waarschijnlijk opnieuw 2,8
miljard moet worden uitgegeven om nieuwe kastjes te kopen. Te betalen
- direct of indirect - door de automobilist.
o Je spreekt stoere taal over het uitzonderen van motorrijders,
schrijft dat dat voorlopig is, en herstelt dat dan weer razendsnel.
Zonder te vermelden dat ook motorrijders meer wegenbelasting gaan
betalen.
o Je zegt dat de waardedaling van het bestaande autopark geen
probleem is terwijl belanghebbenden iets heel anders zeggen.
o Je geeft toe dat de kostenraming nog vele onzekerheden kent, maar
verlaagt de bandbreedte voor de kostenraming razendsnel van +/- 35%
naar +/- 20%. Onvoorziene tekorten moeten door een volgend kabinet
worden ingepast.
o Je zegt dat ABvM niet in de plaats komt van bouwen, maar intussen
zijn de gedroomde effecten alvast in de capaciteitsscenario's
ingebouwd zodat vandaag al minder asfalt wordt aangelegd dan zonder
ABvM.
o Je benadrukt natuurlijk niet dat er een hele nieuwe moloch met dito
werkgelegenheid wordt opgebouwd waarin zo'n kleine 2000 mensen
werkzaam zullen zijn, publiek en privaat, nog afgezien van alle
administratieve rompslomp die het project met zich meebrengt.
o Je haalt Stockholm als voorbeeld aan dat het systeem kan werken,
zonder te vermelden dat het daar gaat om slechts 18 invalswegen en
zonder te vermelden dat zowel in London als Stockholm de effecten
tijdelijk zijn of het doel en de situatie totaal onvergelijkbaar.
o Je voert de LKW Maut op zonder te vermelden dat enig doel en effect
daarvan is buitenlandse vrachtwagens te laten betalen voor het gebruik
van de Duitse wegen. Je laat onvermeld dat Duitse vrachtwagens door de
overheid worden gecompenseerd, en dat het systeem behalve miljarden
voor de Duitse Staatskas niets oplevert. Ook geen extra investeringen
in wegen.
o Net zoals trouwens het km heffingsysteem in Nederland, dat ook geen
cent extra voor de wegen oplevert. Zo schrijft de Staatssecretaris van
Financiën.
En omdat je nu eenmaal haast hebt om 2011 te halen vraag je - ondanks
alle onzekerheden en onduidelijkheden - het parlement om honderden
miljoenen aan uitgaven te accorderen terwijl het wetsvoorstel
kilometerheffing nog niet eens bij het parlement is ingediend. Daar
kan wat de VVD betreft geen sprake van zijn. Misschien wordt het
wetsvoorstel wel afgestemd. De VVD wil eerst het wetsvoorstel
behandeld zien, in zowel de Tweede als de Eerste Kamer, voordat
aanbestedingen worden gedaan en überhaupt financiële commitments
worden aangegaan. Niks parallelle aanpak. Ook de departementale
auditdienst is daar kritisch over. Voordat de VVD überhaupt bereid zou
zijn over welk uitvoeringsbesluit dan ook te praten, willen wij eerst
volledig en gedetailleerd inzicht hebben in de kosten +
financieringsplanning per jaar, op welke wijze dit in de begrotingen
wordt verwerkt, volledig inzicht in de functionele eisen, in de
uitzonderingsgroepen, de tarieven, de lokaties, de nieuwe provinciale
belasting, keiharde garanties over de 5% norm. Wij willen beoordeling
van de plannen door een onafhankelijke deskundige partij op de
risico's, de planning, de raming en de effecten etc. Wij willen
overigens ook inzicht waar de 100 miljoen voor mobiliteitsprojecten
precies naartoe gaat. Wij willen advies van de Raad van State, het
College Bescherming Persoonsgegevens en de regeltjeswaakhond Actal.
Kortom: eerst fatsoenlijk de wetgeving behandelen, daarna mag de
minister - uiteraard afhankelijk van goedkeuring - pas financiële
committments aangaan. Het kan niet zo zijn dat de Kamer in het diepe
duikt, zonder te weten waar de stenen liggen. Het kabinet schrijft
zelf dat `het project op dit moment nog vele onzekerheden kent. De
kosten van het project kunnen binnen het voorlopige programma van
eisen nog belangrijk wijzigen, zowel als gevolg van externe invloeden
als ook t.g.v. uitwerkingen'. Het is uitgesloten dat je intussen
alvast gaat aanbesteden.
Hoe gaat het nu werken in de praktijk? Buurman Anton valt op grond van
zijn kenteken vanaf 2012 onder de km heffing, maar buurman Bertje
niet. Buurman Anton krijgt een heffingskorting omdat de km prijs is
gebaseerd op die in 2016, maar de BPM nog niet voor 75% is afgebouwd.
Buurman Bertje betaalt intussen meer wegenbelasting. Allebei hebben ze
de volledige mep aan BPM al lang betaalt, terwijl buurman A de kosten
voor afschaffing van de BPM terugziet in zijn heffing en buurman B in
zijn hogere wegenbelasting. Bij het koffieapparaat op het werk
proberen ze de kosten te vergelijken waarom de een nu x betaalt en de
ander y. Ze komen er natuurlijk niet uit. Logisch, want het
belastingrookgordijn dat wordt opgetrokken door het kabinet is
kolossaal.
Ik heb de volgende vragen aan de Minister.
o Hoeveel km asfalt zouden we aan kunnen leggen voor 3,5 miljard op de
belangrijkste knelpunten in Nederland en welke effecten zou dit hebben
op de doorstroming?
o Kunt u garanderen dat, als de gedragseffecten van invoering van de
km heffing nul of gering zijn, de kilometerprijs niet verder wordt
verhoogd zoals in London en Duitsland gebeurt?
o Kunt u tegelijk met de aanbieding van het wetsvoorstel een
uitgewerkt voorstel neerleggen voor de nieuwe provinciale belasting?
o Kunt u aangeven, aangezien uw hele model is gebaseerd op de aanname
dat mensen hun gedrag gaan veranderen, tot welke gedragsveranderingen,
behalve acties, stakingen, en ontwijkgedrag de torenhoge
brandstofprijzen hebben geleid? Hoeveel km wordt er nu minder gereden
dan 2 jaar geleden?
o U bouwt een ontsnappingsclausule in om de BPM niet tot nul af te
bouwen, door te stellen `dat het kabinet de vinger aan de pols houdt'.
Kunt u daar concrete invulling aan geven? Wanneer ziet het kabinet
reden om alsnog van volledige afbouw tot nul af te zien?
o U schrijft dat de kastjes van Camiel zullen worden ingevoerd voordat
de herziening van de interoperabiliteitsrichtlijn zal zijn afgerond.
Wie gaat die risico's opvangen? De belastingbetaler?
o Hoe weet u dat de plannen van het kabinet passen binnen de Derde
Eurovignet richtlijn? Moet het hele plan niet worden genotificeerd in
Brussel? Gaat de MRB verhoging voor het vrachtverkeer nu wel of niet
door?
o Gaat u behalve aan het College Bescherming Persoonsgegevens het
wetsvoorstel ook voorleggen aan Actal?
o Waarom heeft u vooruitlopend op de behandeling van het wetsvoorstel
km heffing alleen een uitzondering aangekondigd voor motoren, en komt
u bij het wetsvoorstel pas terug op andere uitzonderingen? Ik denk
bijvoorbeeld aan gehandicapten die hun auto nodig hebben voor hun
werk.
o Kunt u de investeringsuitgaven per jaar aangeven, hoe die precies
worden gedekt, waaruit en ten koste waarvan?
o Vrachtwagens worden `betrokken' bij de invoering in 2011. Hoe? En
personenauto's?
o Volgen de DAD zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten van 400 miljoen
ten onrechte niet in de exploitatiekosten meegeteld. Als dat wel zou
gebeuren zouden de exploitatiekosten niet op 9, maar 15% uitkomen.
Graag uw reactie.
VVD