VVD


7-7-2008

Terreurlings jaagt kilometerheffing door de Kamer

Op de laatste dag voor het reces heeft het kabinet - onder regie van minister Eurlings - de kilometerheffing nog effetjes snel door de Kamer weten te jassen.

Voor Hare Majesteit's Loyale Oppositie was in het theater van Terreurlings niet meer dan een rol als ongewenste toeschouwer weggelegd. De Kamer maakt dezelfde fout waar de commissie Duivestein
- die onderzocht waarom grote miljardenprojecten zo vaak van de rails lopen - indertijd voor waarschuwde: op basis van onvolledige informatie overhaast en te snel in een miljardenproject stappen.

Hieronder vindt u de bijdrage van VVD woordvoerder Paul de Krom in het debat. Alleen het gesproken woord geldt.

-----------------------------------------

Op basis van de stukken komt de VVD fractie tot de volgende conclusies:

1. de kosten zijn hoog, de opbrengsten zeer onzeker, de "business case" dun

2. automobilisten gaan meer betalen voor langer in de file staan.
3. de door het kabinet verstrekte informatie is onvolledig
4. de VVD fractie gaat niet akkoord met de basisrapportage en het partieel uitvoeringsbesluit. Te veel gegevens ontbreken, de Wet op de Kilometerprijs is nog niet behandeld. De VVD fractie weigert in het diepe te duiken als we niet eens weten of er stenen liggen.

Ik licht dit toe. Ik vraag mij af wat er zou gebeuren bij een normaal bedrijf als een ambitieuze, jonge dertiger de Raad van Bestuur komt vragen om 3,5 miljard te investeren terwijl de opbrengsten zeer onzeker zijn. Geen twijfel dat zo iemand op basis van deze flinterdunne business case achteruit de trap af wordt geknikkerd.

Zo niet in Den Haag. Terwijl het slot stevig op de bouw van infrastructuur zit en door een kamermeerderheid nog eens drie keer wordt omgedraaid, tientallen infraprojecten in het slop zitten, de files langer worden, automobilisten het vertrouwen in dit kabinet door alle lastenverhogingen al lang zijn kwijtgeraakt, alle ICT projecten bij de overheid op een puinhoop uitlopen en het kabinet geen cent extra voor wegen over heeft, stort het kabinet zich blind in de grootste ICT operatie door de overheid ooit. Miljarden worden uitgegeven die ook in wegen hadden kunnen worden geïnvesteerd. 8 a 9 miljard aan belastingen worden omgebouwd, nieuwe belastingen geïntroduceerd, de lasten voor de automobilist en het vrachtverkeer verhoogd, en 8 miljoen kastjes ingebouwd. De BPM wordt afgebouwd, maar intussen vervangen door een CO2 heffing terwijl de MRB omhoog gaat. Tijdens de verbouwing wordt de fundering dus niet 1, maar 2 keer vervangen.
De bananenschillen voor de volgende minister van Verkeer en Waterstaat worden kwistig uitgestrooid. Apres nous le deluge. Wie dan leeft, die dan zorgt.

De onzekerheid over wat het allemaal oplevert lijkt overdreven. Maar wat schrijft de minister zelf in de basisrapportage? `De scope van ABvM is uniek in de wereld. Er zijn geen voorbeelden van gedragseffecten bij een systeem op deze schaal. De verwachte gedragseffecten zijn gebaseerd op modelsimulaties en daarom per definitie onzeker'. `Vooral de onzekerheidsmarge wat betreft gedragseffecten is groot'. En tenslotte: `bij expertsessies is er op gewezen dat de mobiliteitseffecten mogelijk aanzienlijk minder kunnen zijn dan de modeluitkomsten'. In gewone mensentaal: de hele case is gebaseerd op drijfzand. Op modellen. Waarvan de uitkomsten worden bepaald door wat je erin stopt. Op de droom dat mensen hun gedrag veranderen. Dat zij opeens de auto niet meer nodig hebben. Of dat zij opeens alternatieven hebben gevonden. Huub huub huub Barbatruc: en weg zijn de files!

Aan deze droom is de jas van de hele ABvM operatie kabinet opgehangen. Het kabinet geeft 3,5 miljard uit aan een project waarvan het niet weet wat het oplevert. Meer dan dat we in 1 jaar in totaal aan wegen uitgeven.

Dus wat doe je in zo'n geval? Je gaat alles naar je toe schrijven. o Bijvoorbeeld door te stellen dat `de kosten gaan meevallen omdat technologieontwikkelingen sneller gaan en de kosten meer dan evenredig dalen'. Waarbij je onvermeld laat dat vrijwel ieder groot IT project, in het bijzonder bij de overheid, altijd op kostenoverschrijdingen uitloopt.
o Je schrijft om iedereen gerust te stellen dat je heus niet de enige bent in Europa maar dat `waar mogelijk aansluiting wordt gezocht bij de landen in de EU'. Zonder te vermelden dat er geen EU land is dat ook maar in de verste verte overweegt om te gaan doen wat het kabinet gaat doen (commentaar London, Stockholm, Berlijn) o Je laat de feitelijke realisatie van de beoogde effecten/beleidsdoelstellingen buiten de scope van het project om te voorkomen dat je op dat resultaat wordt afgerekend. Daarom doe je ook geen jaarlijkse effectmeting.
o Je schuift een nieuwe provinciale belasting voor je uit tot 2010, want iemand zou eens op de idee kunnen komen wat dat voor de beloofde lastenneutraliteit en de koopkracht van de burger zou betekenen. Meer betalen staat vast.
o Je legt er geen nadruk op dat de BPM weliswaar tot nul wordt afgebouwd, maar dat de wegenbelasting tot 2016 evenredig omhoog gaat. Opnieuw meer betalen dus
o Je verhoogt de accijnzen en BTW en zegt vervolgens dat dit niets met ABvM te maken heeft. Je benadrukt in je propaganda wat voor eerlijk systeem het is. De werkelijkheid is natuurlijk meer betalen. o Je hoopt dat niemand door heeft dat de kosten van het systeem als een OPSLAG gaan gelden op de km heffing. Opnieuw meer betalen. o Je zegt dat je vertrouwen hebt dat de 5% norm wordt gehaald, terwijl geen enkel particulier bedrijf die financiële garantie afgeeft of dat risico neemt. De kans dat de 5% - als die al wordt gehaald - in de km heffing verdwijnt is nul, omdat het bedrijfsleven aangeeft dat een basisvergoeding van de Staat nodig blijft en kruissubsidiëring geen reële optie is.
o Je geeft geen oplossing voor het probleem van het `dubbel betalen'.

o Je hoopt dat de mensen over het hoofd zien dat de eerste aanschafkosten van het Kastje van Camiel weliswaar door de Staat worden betaald, maar de vervanging ervan en onderhoud niet. Je verzwijgt dus dat 7 jaar na invoering waarschijnlijk opnieuw 2,8 miljard moet worden uitgegeven om nieuwe kastjes te kopen. Te betalen
- direct of indirect - door de automobilist. o Je spreekt stoere taal over het uitzonderen van motorrijders, schrijft dat dat voorlopig is, en herstelt dat dan weer razendsnel. Zonder te vermelden dat ook motorrijders meer wegenbelasting gaan betalen.
o Je zegt dat de waardedaling van het bestaande autopark geen probleem is terwijl belanghebbenden iets heel anders zeggen. o Je geeft toe dat de kostenraming nog vele onzekerheden kent, maar verlaagt de bandbreedte voor de kostenraming razendsnel van +/- 35% naar +/- 20%. Onvoorziene tekorten moeten door een volgend kabinet worden ingepast.
o Je zegt dat ABvM niet in de plaats komt van bouwen, maar intussen zijn de gedroomde effecten alvast in de capaciteitsscenario's ingebouwd zodat vandaag al minder asfalt wordt aangelegd dan zonder ABvM.
o Je benadrukt natuurlijk niet dat er een hele nieuwe moloch met dito werkgelegenheid wordt opgebouwd waarin zo'n kleine 2000 mensen werkzaam zullen zijn, publiek en privaat, nog afgezien van alle administratieve rompslomp die het project met zich meebrengt. o Je haalt Stockholm als voorbeeld aan dat het systeem kan werken, zonder te vermelden dat het daar gaat om slechts 18 invalswegen en zonder te vermelden dat zowel in London als Stockholm de effecten tijdelijk zijn of het doel en de situatie totaal onvergelijkbaar. o Je voert de LKW Maut op zonder te vermelden dat enig doel en effect daarvan is buitenlandse vrachtwagens te laten betalen voor het gebruik van de Duitse wegen. Je laat onvermeld dat Duitse vrachtwagens door de overheid worden gecompenseerd, en dat het systeem behalve miljarden voor de Duitse Staatskas niets oplevert. Ook geen extra investeringen in wegen.
o Net zoals trouwens het km heffingsysteem in Nederland, dat ook geen cent extra voor de wegen oplevert. Zo schrijft de Staatssecretaris van Financiën.

En omdat je nu eenmaal haast hebt om 2011 te halen vraag je - ondanks alle onzekerheden en onduidelijkheden - het parlement om honderden miljoenen aan uitgaven te accorderen terwijl het wetsvoorstel kilometerheffing nog niet eens bij het parlement is ingediend. Daar kan wat de VVD betreft geen sprake van zijn. Misschien wordt het wetsvoorstel wel afgestemd. De VVD wil eerst het wetsvoorstel behandeld zien, in zowel de Tweede als de Eerste Kamer, voordat aanbestedingen worden gedaan en überhaupt financiële commitments worden aangegaan. Niks parallelle aanpak. Ook de departementale auditdienst is daar kritisch over. Voordat de VVD überhaupt bereid zou zijn over welk uitvoeringsbesluit dan ook te praten, willen wij eerst volledig en gedetailleerd inzicht hebben in de kosten + financieringsplanning per jaar, op welke wijze dit in de begrotingen wordt verwerkt, volledig inzicht in de functionele eisen, in de uitzonderingsgroepen, de tarieven, de lokaties, de nieuwe provinciale belasting, keiharde garanties over de 5% norm. Wij willen beoordeling van de plannen door een onafhankelijke deskundige partij op de risico's, de planning, de raming en de effecten etc. Wij willen overigens ook inzicht waar de 100 miljoen voor mobiliteitsprojecten precies naartoe gaat. Wij willen advies van de Raad van State, het College Bescherming Persoonsgegevens en de regeltjeswaakhond Actal. Kortom: eerst fatsoenlijk de wetgeving behandelen, daarna mag de minister - uiteraard afhankelijk van goedkeuring - pas financiële committments aangaan. Het kan niet zo zijn dat de Kamer in het diepe duikt, zonder te weten waar de stenen liggen. Het kabinet schrijft zelf dat `het project op dit moment nog vele onzekerheden kent. De kosten van het project kunnen binnen het voorlopige programma van eisen nog belangrijk wijzigen, zowel als gevolg van externe invloeden als ook t.g.v. uitwerkingen'. Het is uitgesloten dat je intussen alvast gaat aanbesteden.

Hoe gaat het nu werken in de praktijk? Buurman Anton valt op grond van zijn kenteken vanaf 2012 onder de km heffing, maar buurman Bertje niet. Buurman Anton krijgt een heffingskorting omdat de km prijs is gebaseerd op die in 2016, maar de BPM nog niet voor 75% is afgebouwd. Buurman Bertje betaalt intussen meer wegenbelasting. Allebei hebben ze de volledige mep aan BPM al lang betaalt, terwijl buurman A de kosten voor afschaffing van de BPM terugziet in zijn heffing en buurman B in zijn hogere wegenbelasting. Bij het koffieapparaat op het werk proberen ze de kosten te vergelijken waarom de een nu x betaalt en de ander y. Ze komen er natuurlijk niet uit. Logisch, want het belastingrookgordijn dat wordt opgetrokken door het kabinet is kolossaal.

Ik heb de volgende vragen aan de Minister.
o Hoeveel km asfalt zouden we aan kunnen leggen voor 3,5 miljard op de belangrijkste knelpunten in Nederland en welke effecten zou dit hebben op de doorstroming?
o Kunt u garanderen dat, als de gedragseffecten van invoering van de km heffing nul of gering zijn, de kilometerprijs niet verder wordt verhoogd zoals in London en Duitsland gebeurt?
o Kunt u tegelijk met de aanbieding van het wetsvoorstel een uitgewerkt voorstel neerleggen voor de nieuwe provinciale belasting? o Kunt u aangeven, aangezien uw hele model is gebaseerd op de aanname dat mensen hun gedrag gaan veranderen, tot welke gedragsveranderingen, behalve acties, stakingen, en ontwijkgedrag de torenhoge brandstofprijzen hebben geleid? Hoeveel km wordt er nu minder gereden dan 2 jaar geleden?
o U bouwt een ontsnappingsclausule in om de BPM niet tot nul af te bouwen, door te stellen `dat het kabinet de vinger aan de pols houdt'. Kunt u daar concrete invulling aan geven? Wanneer ziet het kabinet reden om alsnog van volledige afbouw tot nul af te zien? o U schrijft dat de kastjes van Camiel zullen worden ingevoerd voordat de herziening van de interoperabiliteitsrichtlijn zal zijn afgerond. Wie gaat die risico's opvangen? De belastingbetaler? o Hoe weet u dat de plannen van het kabinet passen binnen de Derde Eurovignet richtlijn? Moet het hele plan niet worden genotificeerd in Brussel? Gaat de MRB verhoging voor het vrachtverkeer nu wel of niet door?
o Gaat u behalve aan het College Bescherming Persoonsgegevens het wetsvoorstel ook voorleggen aan Actal?
o Waarom heeft u vooruitlopend op de behandeling van het wetsvoorstel km heffing alleen een uitzondering aangekondigd voor motoren, en komt u bij het wetsvoorstel pas terug op andere uitzonderingen? Ik denk bijvoorbeeld aan gehandicapten die hun auto nodig hebben voor hun werk.
o Kunt u de investeringsuitgaven per jaar aangeven, hoe die precies worden gedekt, waaruit en ten koste waarvan?
o Vrachtwagens worden `betrokken' bij de invoering in 2011. Hoe? En personenauto's?
o Volgen de DAD zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten van 400 miljoen ten onrechte niet in de exploitatiekosten meegeteld. Als dat wel zou gebeuren zouden de exploitatiekosten niet op 9, maar 15% uitkomen. Graag uw reactie.