Toespraak minister-president in Madrid
Toespraak | 09-07-2008
Minister-president Balkenende heeft een toespraak gehouden tijdens een
lunchbijeenkomst met het Nueva Economía Fórum in Madrid. Hij sprak
over de bijzondere rol van Spanje en Nederland in Europa.
A New Garden Of Earthly Delights
Dames en heren,
Het doet me veel plezier vandaag in uw midden te zijn. Met de Expo
Zaragoza èn het winnen van het Europees Kampioenschap Voetbal zijn de
ogen van de wereld op Spanje gericht. Dat is niets nieuws. Uw land is
de afgelopen 25 jaar tot grote bloei gekomen, zowel economisch als
cultureel. En dat trekt de aandacht, ook van landen ten noorden van de
Pyreneeën.
Zojuist was ik in het Prado, een van de mooiste musea ter wereld. Als
Nederlander ben ik natuurlijk trots op de vele meesterwerken uit mijn
land die daar te zien zijn. Een van de topstukken is The Garden of
Earthly Delights van Hieronymus Bosch. U kent het misschien. Een
fascinerend werk, iets meer dan 500 jaar geleden geschilderd in de
Nederlandse stad Den Bosch.
The Garden of Earthly Delights bestaat uit drie panelen.
Links het paradijs, met de schepping van Adam en Eva.
Rechts de hel.
En in het midden een prachtig landschap vol gelukkige mensen. Ze eten
vruchten, plukken bloemen, omarmen elkaar, en genieten van al het
goede dat het leven te bieden heeft.
Natuurlijk weten we dat Bosch - zoals vrijwel alle schilders van zijn
tijd - een religieuze boodschap verkondigde. Zijn werk is een oproep
aan de mens de blik steeds gericht te houden op het hiernamaals.
En toch ziet zijn verbeelding van het aardse leven er vreedzaam en
idyllisch uit. Het ziet eruit alsof er nog hoop is voor de menselijke
samenleving.
Even helemaal los van de diepere betekenislagen van het schilderij,
bekruipt je de vraag: is een 'garden of earthly delights' ook voor ons
bereikbaar?
Er zijn landen die een eind in de richting komen.
Een aantal maanden geleden publiceerde het tijdschrift International
Living zijn 'Quality of Life Index 2008'. De redactie beoordeelde 192
landen op de vraag 'waar is het leven het prettigst?'. Daarbij keek
men niet alleen naar de economie. Maar ook naar het cultuuraanbod, de
gezondheidszorg, de veiligheid, de democratische vrijheden, de
infrastructuur en het milieu.
In de top tien staan zes lidstaten van de Europese Unie. Spanje en
Nederland horen daarbij.
Spanje op nummer negen.
Nederland op nummer tien.
Volgens de mensen van International Living is het hier dus net ietsje
fijner dan in Nederland, maar het verschil is héél klein.
En voor degenen onder u die willen weten welk land bovenaan staat: dat
is Frankrijk. Maar het onderzoek dateert natuurlijk wel van vóór het
Europees Kampioenschap Voetbal!
Dames en heren, een goede 'quality of life' is het doel waarnaar we
samen streven. Niet alleen voor onszelf, maar ook voor onze kinderen
en voor de generaties daarna. En niet alleen in eigen land, maar ook
elders in de wereld.
We weten allemaal dat een hoge kwaliteit van leven niet zomaar
ontstaat. Een 'new garden of earthly delights' vereist hard werken en
voortdurend onderhoud.
Ik wil graag drie gebieden noemen waarop inspanningen nodig zijn.
* De Europese samenwerking
* Duurzame economische dynamiek
* Respect en tolerantie
Europa
Eerst Europa.
Naar welke mondiale ranglijstjes je ook kijkt: welvaart, vrijheid,
levensgeluk, gezondheid, steeds staan lidstaten van de Europese Unie
hoog genoteerd. Jaar na jaar na jaar.
Bij alle kritiek die er op de Europese Unie mogelijk is, iets moet zij
toch goed doen...
Misschien mag ik beginnen met het wegnemen van een misverstand.
Na het Nederlandse 'nee' tegen het grondwettelijk Verdrag - bij een
referendum in juni 2005, staat ons land bij sommigen te boek als
eurosceptisch.
Dat beeld is niet terecht. De steun onder de bevolking voor het
lidmaatschap is groot.
Laat me u enkele uitkomsten geven van de laatste Eurobarometer - het
periodieke onderzoek naar de stemming onder de Europeanen. Het zijn
verse cijfers, van vorige maand.
Op de vraag "Do you think that your country's membership of the
European Union is a good thing?" antwoordt 70% van de Nederlanders
'ja'. Dat is het hoogste percentage van alle landen. Zelfs hoger dan
Spanje.
Op de vraag "Would you say that your country has benefited from being
a member?" zegt óók 70% ja. En ook dat is hoger dan elders.
Zes van de tien Nederlanders menen dat de Unie burgers helpt tegen de
negatieve aspecten van de globalisering. Daarmee zitten we bij de
hoogste drie.
Zijn dit cijfers van een eurosceptisch land?
De les die wij in Nederland getrokken hebben uit het referendum is
vandaag nog steeds actueel. Mensen zijn niet tegen de Europese Unie.
Maar ze willen wèl hun eigen identiteit behouden.
Mensen willen maximale controle houden over hun eigen toekomst. Ze
begrijpen best dat we in Europa samen moeten werken om te kunnen
concurreren met de Chinezen en de Amerikanen. Ze vinden het wenselijk
dat we bindende afspraken maken over de uitstoot van broeikasgassen.
Ze willen dat we één lijn trekken bij de bestrijding van terroristen
en de verdediging van onze waarden. Maar ze willen niet een Europese
staat. Mensen identificeren zich in de eerste plaats met hun eigen
natie.
Juist deze zorgen van mensen stonden centraal tijdens het proces dat
uitmondde in het Verdrag van Lissabon. Daarin zijn belangrijke
democratische verbeteringen ten opzichte van de huidige situatie
opgenomen. Nationale parlementen krijgen een sterkere rol.
Bevoegdheden zijn duidelijker afgebakend. De Unie krijgt meer
slagkracht op het gebied van milieu en veiligheid.
Dáárom hecht de Nederlandse regering aan het Verdrag van Lissabon. En
het Ierse 'nee' heeft aan die overtuiging niets veranderd.
Het is vreemd dat zoveel commentatoren zich blindstaren op Ierland, en
zich haast verlekkerd overgeven aan pessimisme. Tegen die mensen zou
ik willen zeggen: kom naar Spanje.
Kom naar Spanje.
Een land dat in 1986 lid van de EU werd en de geboden kansen met beide
handen heeft gegrepen.
Een land dat bloeit en de aandacht van de wereld op zich weet te
vestigen.
Een land waarvan de bevolking in 2005 wèl overtuigend 'ja' zei in een
referendum, en waarin nu het Huis van Afgevaardigden in overgrote
meerderheid achter het Verdrag van Lissabon staat.
Is Spanje niet net zo goed 'Europa' als Ierland?
In het Europese orkest moet aandacht zijn voor de klanken van de Ierse
fiddle, maar óók voor de muziek van de Spaanse gitaar.
Daarom ben ik het van harte eens met minister-president Zapatero die
ervoor heeft gepleit dat Europa in beweging moet blijven. Laten we als
lidstaten van de Europese Unie niet uitsluitend met institutionele
zaken bezig zijn. De wereld draait door. Burgers maken zich zorgen
over de stijgende prijzen voor voedsel en energie, de minder gunstige
economische vooruitzichten, migratieproblemen, etcetera. Het samen
werken aan oplossingen mag niet stilvallen.
En tegelijkertijd blijft het de taak van elke politicus, elke
ondernemer, elke NGO die de voordelen van de Europese Unie ervaart, om
die met passie uit te dragen. Ik ben het volstrekt eens met José
Manuel Barroso die heeft gezegd dat de Europese Unie 'het juiste
antwoord op de globalisering' is. Het is nodig dat steeds over het
voetlicht te blijven brengen, ook in Ierland.
Ik weet zeker dat Spanje en Nederland samen in Europa een goede rol
kunnen spelen. Het klikt tussen ons. Dat heb ik onlangs weer ervaren
in een ontmoeting met Felipe González en Ruud Lubbers. We zijn landen
die een zekere ervaring hebben in het overbruggen van tegenstellingen
en het vinden van soms onverwachte vormen van samenwerking. Tussen
mensen en groepen, maar ook tussen politieke stromingen.
Dames en heren, het feit dat schilderijen van Bosch in het Prado
hangen, herinnert aan de vorige periode dat de Nederlanden en Spanje
in Europees verband verenigd waren. Aan het Rijk dat samen was
gebracht door uw Carlos Primero - onze Karel V. In het eerste couplet
van ons volkslied staat niet voor niets 'Den koning van Hispanje heb
ik altijd geëerd'.
Misschien is het ook dat gedeelde verleden dat ons oog geeft voor de
waarde van de Europese Unie. In de zestiende eeuw waren we verenigd op
een gedwongen manier. Religieuze verschillen weren niet getolereerd.
Dat leidde tot een tachtigjarige oorlog, inclusief een twaalfjarig
bestand. Nu zijn we verenigd uit vrije wil en streven we naar eenheid
in verscheidenheid. Toen waren het de heersende elites die het lot van
Europa bepaalden. Nu hebben alle inwoners een stem. Toen werd het
pleit beslecht met strijd en geweld. De dialoog en samenwerking van nu
geven naar mijn overtuiging een meer duurzame basis.
De gedeelde geschiedenis van Spanje en Nederland kan ons van pas komen
bij het samen werken aan het Europa van de toekomst.
Duurzame economische dynamiek
Dames en heren, ik kom hiermee automatisch op het tweede thema dat ik
aan de orde wil stellen: duurzame economische dynamiek.
De econoom Harald Badinger heeft becijferd dat zonder 50 jaar Europese
integratie, het BBP in de EU-landen 20 procent lager zou hebben
gelegen.
De EU zet steeds meer internationaal de standaard. Dan heb ik het niet
alleen over de sterke positie van onze munteenheid de euro. Maar ook
over onze normen op het gebied van voedselveiligheid, veiligheid van
tankervervoer op zee, en de milieuprestaties van auto's. Op al die
terreinen is Europa leading.
We hoeven ons ook zeker niet te schamen voor de prestaties die sinds
het jaar 2000 onder de vlag van de Lissabon-agenda zijn geboekt.
Misschien mag ik u enkele woorden meegeven van een kritische,
onafhankelijke bron: de Britse denktank Centre for European Reform. Ik
citeer.
"The Lisbon agenda has made a noticeable contribution to Europe's
recovery. It has done so by helping to foster a consensus among
Europeans that change is necessary if Europeans want to stay wealthy
and secure in a globalizing world."
De Europese economie groeide de afgelopen jaren sneller dan de
Amerikaanse. Miljoenen werkloze Europeanen hebben dankzij die groei
een baan gevonden.
Maar resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de
toekomst. Dat ervaart u in Spanje op dit moment aan den lijve. De
economische vooruitzichten zijn in korte tijd verslechterd als gevolg
van de teruggang van de internationale conjunctuur. De kredietcrisis
laat zijn sporen na. Grondstoffen worden duurder.
In heel Europa moeten we ons voorbereiden op een periode van
afzwakkende groei, stijgende prijzen en groeiende tekorten aan goed
geschoold personeel. Dat vraagt om een moedig, toekomstgericht beleid.
In Nederland hebben we gevoeld hoe hard een slechte conjunctuur kan
toeslaan in een land dat zijn structurele basis onvoldoende aandacht
heeft gegeven.
Rond het jaar 2000 prijsde Nederland zich uit de markt. De lonen
stegen snel, terwijl de productiviteit daalde. Het gevolg: dalende
winsten voor ondernemers, stijgende inflatie, een slechtere
concurrentiepositie. Nederland was daardoor een gemakkelijke prooi in
de internationale crisis die losbrak na het uiteenspatten van de
internet bubble. We stonden al gauw te boek als 'the sick man of
Europe'.
De situatie leek op dat wat Spanje nu overkomt. We kwamen uit een
periode van extreem hoge groei. Dan kan de terugval hard aankomen. Er
zijn dan geen gemakkelijke oplossingen. Waar het op aankomt is het
zorg dragen voor gezonde fundamenten van de economie.
Het heeft ons sinds 2002 jaren van hard werken en hervormen gekost om
er weer bovenop te komen. Jaren waarin we de administratieve lasten
met een kwart hebben verminderd. Waarin we vroegpensioen hebben
ontmoedigd. Waarin we werklozen met stevige begeleiding weer aan het
werk hebben geholpen. Waarin we een nieuw betaalbaar en eerlijk
zorgstelsel hebben geïntroduceerd. Waarin de overheidsfinanciën op
orde werden gebracht. Waarin we innovatie tot speerpunt van beleid
hebben gemaakt.
Mede dankzij die inspanningen is Nederland nú een van de succesvolste
economieën van Europa. Maar we weten uit eigen ervaring dat hoogmoed
voor de val komt. En dat succesvol blijven evenveel inspanning vereist
als succesvol worden.
Daarom is Nederland een pleitbezorger van doorgaande hervormingen, van
dynamiek en van economische openheid. Niet protectionisme, maar een
internationale oriëntatie maakt een land sterker.
Ook Spanje zoekt, na een lange periode van zeer hoge economische
groei, een nieuwe basis voor zijn economische ontwikkeling. Innovatie
zal daarbij een centrale plaats innemen.
Onze beide landen hebben innovatieve kampioenen binnen hun grenzen.
Maar dat is niet genoeg. De basis moet breder worden. Te veel
bedrijven beschouwen innovatie niet als topprioriteit. Ondernemers en
onderzoekers werken nog veel te weinig samen.
Ik weet zeker dat Spanje en Nederland van elkaar kunnen leren. Uw land
is bijvoorbeeld ver gevorderd op het vlak van e-government. Daarmee
bent u een inspirerend voorbeeld voor anderen.
Omgekeerd heeft Nederland ervaringen opgedaan waar u wellicht iets aan
heeft. Zo hebben we een methode ontwikkeld om de
administratieve-lastendruk voor ondernemers te meten. Daarmee kunnen
we precies bepalen waar de meeste winst gehaald kan worden. Die
methode heeft ons geholpen bij het reduceren van de administratieve
lasten met een kwart. Dat wil zeggen: met 4 miljard euro. Die kennis
delen we graag met anderen.
Ook hebben we een aantal jaren geleden innovatievouchers
geïntroduceerd waarmee ondernemers met een klein of middelgroot
bedrijf kennis en advies kunnen inkopen bij een hogeschool of andere
kennisinstelling. Juist deze ondernemers zonder eigen researchafdeling
hebben grote behoefte aan 'helpende hoofden' om hun producten en
processen te verbeteren. De regeling is dan ook een groot succes. Ik
weet dat er in Spanje ook belangstelling bestaat voor dit idee.
Dames en heren, hoeveel we ook gemeen hebben, er is één groot verschil
tussen Spanje en Nederland dat direct in het oog springt. Wij zijn
'nat'. U bent 'droog'.
Nederland is een waterland. Het water is overal. Rivieren, meren,
sloten en kanalen bepalen het landschap, 's zomers en 's winters. De
helft van het land ligt onder de zeespiegel. Zelf woon ik dicht bij
het laagste punt van Nederland, zeven meter lager dan de zee.
Waarborgen dat de Nederlanders droge voeten houden, is van oudsher een
belangrijke taak van de Nederlandse overheden. Binnen het Nederlandse
bedrijfsleven is de watersector een van de meest dynamische en
innovatieve.
In Spanje is het precies andersom. U kampt met grote watertekorten. En
de kwaliteit van het beschikbare water laat te wensen over. Overheden
en bedrijfsleven werken hard aan noodzakelijke verbeteringen. En ik
weet zeker dat Nederland daarbij een goede rol kan spelen. We weten
veel van waterzuivering en waterbesparing. We kunnen van zout water
zoet water maken. We kunnen energie maken met water. We kunnen van
vuil water schoon water maken. We kunnen gewassen kweken die met
minder water toekunnen. We kunnen systemen ontwikkelen waarin elke
druppel water maximaal wordt benut. Al die kennis delen we graag met
u.
Respect en tolerantie
Dames en heren, tot slot wil ik nog kort iets zeggen over het thema
respect en tolerantie.
Ik wil hier graag mijn grote waardering uiten voor de opstelling van
Spanje in de internationale arena. Spanje is een land dat zich niet
alleen met woorden, maar ook met daden inzet voor de internationale
rechtsorde en de Millennium Development Goals van de Verenigde Naties.
Het was een initiatief van uw minister-president om de gevolgen van de
voedselcrisis voor arme landen onder de aandacht te brengen van de
Europese Raad.
Uw land verkeert in een unieke positie. Van nature vervult u een
brugfunctie tussen Noord en Zuid. Tussen Europa en de landen aan de
zuidkust van de Middellandse Zee. U wilt een brug zijn tussen
culturen. Daarmee kiest u geen gemakkelijke rol. Maar wel een rol die
heel erg nodig is in de huidige tijd.
Spanje heeft ook bewezen pal te staan voor de fundamentele waarden van
vrijheid, democratie, recht en wederzijds respect. De waardige reactie
van het Spaanse volk op de terroristische bomaanslagen hier in deze
stad, in 2004, heeft ook in Nederland grote indruk gemaakt. U geeft
daarmee een duidelijk signaal af. Alle mensen van goede wil - wat hun
achtergrond en levensovertuiging ook is - vormen samen één front tegen
terroristen en extremisten. U kiest daarmee voor een boodschap van
hoop en verzoening in plaats van voor verscherping van
tegenstellingen.
We weten allemaal dat het samenleven van mensen met een verschillende
achtergrond in één land niet gemakkelijk is. Net als Nederland is
Spanje een immigratieland. Onze diversiteit is een belangrijke bron
van vernieuwing, creativiteit en economische groei. Prachtig! Die zijn
onmisbaar voor een dynamische samenleving. Maar diversiteit leidt ook
tot problemen, en daar mogen we de ogen niet voor sluiten.
Immigratie van mensen zonder veel opleiding naar hoogontwikkelde
samenlevingen als de Nederlandse en de Spaanse, vraagt om een actief
beleid op het gebied van onderwijs, integratie en participatie. Het
gaat niet vanzelf. Mensen moeten de vaardigheden ontwikkelen die nodig
zijn om in een moderne samenleving succesvol te zijn. Die uitdaging is
niet vrijblijvend. Geboden kansen dienen te worden benut. Alleen dan
kunnen nieuwkomers volwaardig méédoen. Alleen dan voorkomen we dat
onze samenleving uiteenvalt in winnaars en verliezers. Alleen dan
kunnen respect en tolerantie bloeien.
Ik weet zeker dat we ook op dit terrein van elkaar kunnen leren.
Afsluiting
Dames en heren, ik heb u drie elementen genoemd die in mijn visie
essentieel zijn voor een 'new garden of earthy delights' in de 21ste
eeuw.
* Samenwerking in Europa
* Duurzame economische dynamiek
* Respect en tolerantie.
Ik ben blij dat Spanje en Nederland daar samen aan willen werken.
Zoals de grote Spaanse schrijver Miguel de Cervantes schreef: "every
man is the son of his own works".
Dat gold voor hem. Dat gold voor Hieronymus Bosch. Dat geldt ook voor
ons.
Dank u wel.
Ministerie van Algemene Zaken