Ministerie van Buitenlandse Zaken

Ambtsbericht Noordelijke Kaukasus -- 11 08 2008

Algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
Directie Personenverkeer, Migratie- en Vreemdelingenzaken
afdeling Asiel- en Migratiezaken
Postbus 20061
2500 EB DEN HAAG
Inhoudsopgave Pagina
1 Inleiding 4
2 Politieke- en veiligheidssituatie 6
2.1 Land en volk 6
2.2 Geschiedenis 8
2.3 Staatsinrichting 10
2.3.1 Staatsstructuur 10
2.3.2 Rechtbanken 11
2.4 Politieke ontwikkelingen 11
2.5 Veiligheidssituatie 17
2.5.1 Militairen, veiligheids- en politiediensten 22
2.5.2 Tsjetsjeense gewapende niet-overheids groeperingen 26
3 Mensenrechten 30
3.1 Juridische context 30
3.2 Toezicht 32
3.2.1 Nationaal toezicht 32
3.2.2 Internationaal toezicht 32
3.3 Naleving en schendingen 36
3.3.1 Vrijheid van meningsuiting 36
3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering 37
3.3.3 Vrijheid van godsdienst 39
3.3.4 Bewegingsvrijheid 39
3.3.5 Rechtsgang en rechtsbescherming 43
3.3.6 Arrestaties en detenties 45
3.3.7 Mishandeling, foltering, marteling 47
3.3.8 Ontvoeringen, verdwijningen en buitengerechtelijke executies 48
4 Specifieke groepen 50
4.1 Militaire dienstplicht in de Russische Federatie 50
4.1.1 Dienstplichtigen in Tsjetsjenie 56
4.2 Etnische minderheden 57
4.3 Homoseksualiteit 58
4.4 Minderjarigen 59
4.5 Vrouwen 60
5 Tsjetsjeense ontheemden in de Russische Federatie 62
5.1 Juridische status van Tsjetsjeense ontheemden in de Russische Federatie 62
5.2 Ontheemden in Tsjetsjenie 63
5.3 Tsjetsjeense ontheemden in Ingoesjetie 66
5.4 Tsjetsjeense ontheemden in Dagestan 67
5.5 Tsjetsjeense ontheemden elders in de noordelijke Kaukasus 68
5.6 Verblijf in andere delen van de Russische Federatie 68
6 Tsjetsjeense vluchtelingen buiten de Russische Federatie 75
6.1 Georgie 75
6.2 Azerbeidzjan 77
6.3 Kazachstan 78
6.4 Standpunt van UNHCR 79
Bijlagen 80
I Overzichtskaarten van Tsjetsjenie en de noordelijke Kaukasus 80
II Lijst van geraadpleegde bronnen 81
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
4
1 Inleiding
Dit algemeen ambtsbericht beschrijft de situatie in de noordelijke Kaukasus1, voor
zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die
afkomstig zijn uit Tsjetsjenie en voor de besluitvorming over de terugkeer van
afgewezen Tsjetsjeense asielzoekers. Voorts wordt aandacht besteed aan de positie
van etnische Tsjetsjenen in andere delen van de Russische Federatie.2 Dit
ambtsbericht is een actualisering van eerdere algemene ambtsberichten over de
situatie in de noordelijke Kaukasus (voor het laatst in april 2007). Het algemene
ambtsbericht beslaat de periode maart 2007 tot en met juli 2008.
Het ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke
bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende
organisaties van de Verenigde Naties, de Raad van Europa, verschillende nietgouvernementele
organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een
overzicht van de belangrijkste geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in
de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke
rapportages van onder andere de Nederlandse vertegenwoordiging te Moskou en
andere landen aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen
ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen.
Daarnaast wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op
vertrouwelijke basis is ingewonnen.
Dit ambtsbericht richt zich in hoofdzaak op de situatie van etnisch Tsjetsjeense
burgers, ontheemden en vluchtelingen. Waar het onderscheid tussen de situatie van
etnisch Tsjetsjenen en de situatie van de etnische minderheden uit Tsjetsjenie
mogelijk en relevant is, zal dit expliciet worden genoemd. Voorts worden
ontwikkelingen in andere deelrepublieken in de noordelijke Kaukasus, voor zover
relevant, beschreven.
In dit algemeen ambtsbericht wordt voor iedere persoon die Tsjetsjenie verlaten
heeft om redenen van geweld de term �eontheemdef gebruikt, ongeacht de juridische
status die deze persoon in de Russische Federatie heeft.
In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de recente ontwikkelingen op politiek,
veiligheids- en humanitair gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een
overzicht van de geschiedenis van de deelrepubliek Tsjetsjenie. In dit hoofdstuk is
ook een korte passage over de geografie en bevolking van Tsjetsjenie opgenomen.
1 De noordelijke Kaukasus omvat de republieken Dagestan, Ingoesjetie, Kabardino-Balkarie, Karatsjaj-Tsjerkessie
Noord-Ossetie en Tsjetsjenie.
2 Volgens artikel 1 van de grondwet van de Russische Federatie zijn de namen gRussische Federatieh ("Q"¤"f"f"y"z"f"{"p"'
"U"u"t"u"'"p"^"y"') en gRuslandh ("Q"¤"f"f"y"') synoniem. Ook in dit ambtsbericht worden deze benamingen als synoniem
gebruikt.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
5
In hoofdstuk 3 wordt de mensenrechtensituatie in Tsjetsjenie geschetst. Na een
beschrijving van de federale wetgeving en internationale verdragen waarbij de
Russische Federatie partij is, komen de mogelijkheden van toezicht aan de orde. In
paragraaf 3.3 volgt de daadwerkelijke beschrijving van de mensenrechtensituatie.
Voorts wordt in hoofdstuk 4 de positie van specifieke groepen belicht.
In hoofdstuk 5 wordt de situatie van Tsjetsjeense ontheemden in de noordelijke
Kaukasus en elders in de Russische Federatie in kaart gebracht.
In hoofdstuk 6 wordt aandacht besteed aan de positie van Tsjetsjenen in de regio,
buiten de Russische Federatie, evenals de standpunten van de VN Hoge
Commissaris voor Vluchtelingen (UNHCR).
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
6
2 Politieke- en veiligheidssituatie
2.1 Land en volk
Land
Tsjetsjenie ligt in de olierijke, noordelijke Kaukasus en is wat grootte betreft .
ongeveer 17.000 vierkante kilometer . te vergelijken met Nederland bezuiden de
rivieren. Tsjetsjenie is een deelrepubliek van de Russische Federatie, met Grozny
als hoofdstad.
Volk
De etnische Tsjetsjenen . of Nokchtsjo ("N"¤"{"²"o/oo"¤) zoals zij zichzelf ook wel
noemen . vormen samen met de Ingoesjeten een volk dat al eeuwenlang de
noordelijke hellingen van het Kaukasusgebergte bewoont. Buiten Tsjetsjenie
wonen ook Tsjetsjenen in het Khasavyurt district in het westelijk deel van
Dagestan, in Ingoesjetie en in het Akhmet district in Noord Georgie.3 In Rusland
kennen daarnaast de volgende regiofs een (relatief grote) Tsjetsjeense
gemeenschap: Moskou, Astrachan, de republiek Basjkortostan, de republiek
Kalmukkie, de republiek Komi, de republiek Mordovie, Pskov, Rostov, Sint-
Petersburg, Samara, Saratov, Stavropol, Sverdlovsk, Tambov, Tjoemen, Vladimir,
Volgograd en Voronezj.4
Omdat de regiofs Moskou, Stavropol, Krasnodar, Sint-Petersburg en Volgograd
relatief welvarend zijn en er al decennia een Tsjetsjeense gemeenschap woonachtig
is, waarvan velen rijk zijn geworden, trokken veel ontheemden naar deze regiofs.
Zij zijn overigens niet de enige. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zijn
enkele miljoenen migranten uit Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken naar
met name deze regiofs getrokken in de hoop te kunnen delen in de relatieve
welvaart en meer dynamische economie.
De Tsjetsjeense samenleving is traditioneel van aard: gewoonten en normen en
waarden als respect voor ouderen, gastvrijheid, loyaliteit tegenover vrienden,
gebruik van het gewoonterecht5 en bloedwraak vormen de basis van sociale
relaties. Tribale structuren spelen een belangrijke rol in de Tsjetsjeense
samenleving en Tsjetsjenen voelen zich dan ook duidelijk verbonden met hun clan,
de zogenaamde teip.6
3 E. Souleimanov, Chechen society and mentality, (Prague Watchdog) 25-05-2003.
4 A. Jaimoukha, The Chechens. A handbook, 2005, p. 223. In de plaatsen in Siberie betreft het met name personen
en hun nakomelingen die na de Tweede Wereldoorlog uit Tsjetsjenie werden gedeporteerd (zie paragraaf 2.2) en
niet meer terugkeerden.
5 Gewoonten en tradities vallen onder de noemer eNokhchallaf, de gedragscode en de ethiek in Tsjetsjenie.
6 Teips, ook wel taip, tajp of tayp geschreven, zijn verder verenigd in de zogenaamde toekchoems. E.
Souleimanov, Chechen society and mentality, (Prague Watchdog) 25-05-2003 en A. Jaimoukha, The Chechens. A
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
7
De Tsjetsjeense autoriteiten hebben het inwoneraantal in januari 2007 vastgesteld
op 1,205 miljoen.7 In totaal verblijven ongeveer een half miljoen etnische
Tsjetsjenen in andere delen van de Russische Federatie, waarvan een groot aantal
al decennia lang.
Taal
De meeste Tsjetsjenen hebben het Tsjetsjeens als moedertaal, maar velen spreken
daarnaast Russisch. In de Sovjetperiode werd het Russisch op scholen onderwezen
en kreeg het Russisch een prominente plaats in de Tsjetsjeense maatschappij. Sinds
het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1991 herleeft de Tsjetsjeense taal.8 Als
gevolg van het Tsjetsjeens-Russische conflict beheersen kinderen en jonge mensen
die in de jaren f90 zijn opgegroeid in veel mindere mate het Russisch.9
Het Tsjetsjeens is nauw verwant aan het Ingoesj, dat samen met het Kist deel
uitmaakt van de Nakh taalgroep. Daarnaast kent iedere Toekchoem10 een eigen
dialect van het Tsjetsjeens.11
Religie
Eind achttiende, begin negentiende eeuw bekeerden de meeste Tsjetsjenen zich tot
de islam, zonder daarbij hun oude niet-islamitische gebruiken op te geven.12 De
islam speelt een belangrijke rol in de Tsjetsjeense maatschappij. Sinds meer dan
twee eeuwen vormt de soefistische stroming van de islam in heel Tsjetsjenie een
deel van de culturele identiteit en dient het als een bindende factor voor het in clans
verdeelde volk. Daar komt bij dat godsdienst na de periode van onderdrukking
door het communisme, overal in de voormalige Sovjet-Unie een wederopleving
heeft doorgemaakt.13
Halverwege de jaren f90 deden radicaal islamitische invloeden hun intrede in de
Tsjetsjeense samenleving. Media en analisten duidden de aanhangers van deze
stroming afwisselend aan als wahabisten en salafisten.14 De laatste jaren wordt het
handbook, 2005, p. 83-87.
7 Prague Watchdog, Chechnya . the week in brief: 4-11 feb 2008, 11-02-2008.
8 Prague Watchdog, On the Chechen language today, 20-08-2007 en A. Jaimoukha, The Chechens. A handbook,
2005, p. 201.
9 Institute for War and Peace Reporting (IWPR), Chechnyafs language dilemma, 22-11-2007.
10 Een toekchoem bestaat uit verschillende clanfs of teips. A. Jaimoukha, The Chechens. A handbook, 2005, p. 85-
86.
11 A. Jaimoukha, The Chechens. A handbook, 2005, p. 196.
12 Zo bleef men het gewoonterecht (adat) in plaats van het islamitische recht (sharia) toepassen.
13 E. Souleimanov, Islam as a uniting and dividing force in Chechen society, (Prague Watchdog) 13-08-2005.
14 Het wahabisme is een in de 18e eeuw in Saoudi Arabie ontstane stroming binnen de islam en tevens het
geloofssysteem van het huidige Saoudi Arabie. Het wahabisme schrijft een zeer strikte leer voor waarbij de Koran
en de Hadieth (de overleveringen van het leven van de profeet Mohammed) als leidraad worden gebruikt. Binnen
het salafisme staat de terugkeer naar de epuref islam centraal zoals door de Salaf, de eerste drie generaties
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
8
aantal aanhangers van radicale stromingen binnen de islam in Tsjetsjenie door
verschillende bronnen tussen de 2 en 3%, dan wel 5 en 10% van de bevolking
geschat.15
2.2 Geschiedenis
In de achttiende en negentiende eeuw lieten beurtelings het Russische, het
Ottomaanse en het Perzische Rijk hun invloed gelden in de strategisch gelegen
Kaukasus. In 1864 kwam de gehele Kaukasus definitief onder het Russische gezag.
De Tsjetsjeense en Ingoesjetische autonome oblasts (regiofs) werden
respectievelijk in 1922 en 1924 opgericht. Deze oblasts zijn in 1934 samengevoegd
en in 1936 opgewaardeerd tot de Tsjetsjeens-Ingoesjetische autonome
socialistische Sovjetrepubliek. In 1944 ontbonden de Sovjetautoriteiten de
republiek als vergelding voor verscheidene gewapende opstanden en vermeende
collaboratie met nazi-Duitsland. Zowel het Tsjetsjeense als het Ingoesjetische volk
werd naar Centraal-Azie en Siberie gedeporteerd.16 Onder andere Russische en
Armeense migranten zagen Tsjetsjenie als een aantrekkelijk vestigingsgebied .17 In
1957 werd het de verbannen volkeren toegestaan terug te keren. In hetzelfde jaar
werd de Tsjetsjeens-Ingoesjetische autonome socialistische Sovjetrepubliek
opnieuw opgericht. Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie in 1991 verklaarde
Tsjetsjenie zich onder president Dzjochar Doedajev eind 1991 onafhankelijk. De
Ingoesjeten stemden daarna per referendum in om verder te gaan in een eigen
autonome republiek binnen de Russische Federatie. De Tsjetsjeense
onafhankelijkheid werd internationaal niet erkend.
Doedajev werd op 27 oktober 1991 gekozen tot president van Tsjetsjenie. Na het
uitroepen van de onafhankelijkheid bleek Doedajev niet in staat de republiek
effectief te besturen en het land werd een centrum van criminele activiteiten.
November 1994 was de maat vol voor president Jeltsin en de federale regering
stuurde Russische troepen naar het gebied. Ondanks hevige strijd slaagden de
federale troepen er niet in Tsjetsjenie weer onder controle te krijgen. Uiteindelijk
werden in augustus 1996 de vijandelijkheden beeindigd met de ondertekening van
het Akkoord van Chasavjoert.18
moslims inclusief de profeet Mohammed, beleden. Het salafisme voert terug tot de denkbeelden van Jamal al-Din
al-Afghani en Muhammed Abdu, denkers die te boek staan als belangrijke vernieuwers. Deze stroming richtte zich
aanvankelijk dan ook vooral op modernisering. Bronnen: Neil J. Melvin, Building stability in the North Caucasus,
SIPRI policy paper no. 16, mei 2007, p. 3 en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Dynamiek in
Islamitisch activisme: aanknopingspunten voor democratisering en mensenrechten, 2006, p. 31.
15 Onder meer: Chechnya Weekly, eThe role of sufism in the Chechen resistancef, (Jamestown Foundation) 27-04-
2005.
16 Evenals 9 andere etnische minderheden (onder andere Meskheten en Krimtataren).
17 Onder andere: Amnesty International, brief over Tsjetsjenie d.d. 8 april 2002.
18 In het akkoord van Chasavjoert werd onder andere de terugtrekking van de Russische troepen geregeld. Verder
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
9
In januari 1997 won de relatief gematigde strijder Aslan Maschadov de
presidentsverkiezingen. Hij slaagde er niet in om de wederopbouw van Tsjetsjenie
in goede banen te leiden en de politieke en sociaal-economische situatie te
verbeteren. Tsjetsjenie verviel in een oud patroon van anarchie, bestuurlijke
onbekwaamheid, wisselende machtscoalities, mensenrechtenschendingen en
grootschalige criminele activiteiten. Ook kregen islamitische fundamentalisten
steeds meer invloed binnen de onafhankelijkheidsbeweging.
In het najaar van 1999 brak het tweede Tsjetsjeens-Russische conflict uit nadat
fundamentalistische rebellen de buurrepubliek Dagestan waren binnengevallen en
Rusland getroffen werd door een reeks bomaanslagen. Er volgde een zwaar luchten
grond offensief van de Russische troepen en in maart 2000 hadden de Russische
troepen Tsjetsjenie grotendeels onder controle. Antiterroristische operaties, waarbij
Russische troepen (vermeende) rebellen oppakten en martelden, duurden voort.19
Zowel de rebellen als het Russische leger maakten zich schuldig aan talloze
ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder aanvallen op burgers,
buitengerechtelijke executies, verdwijning, marteling en verkrachting.20 Tijdens de
conflicten kwamen duizenden burgers om bij bombardementen, vuurgevechten en
antiterroristische operaties.21 Meer dan 200.000 mensen raakten ontheemd.22
Sinds de zomer van 2002 beoogt de Russische regering Tsjetsjenie te stabiliseren
middels een politiek proces van Tsjetsjenisering en normalisatie. Dit houdt in dat
de federale autoriteiten hun betrokkenheid hebben teruggebracht en zij de
verantwoordelijkheden voor onder meer het bestuur en de ordehandhavende
organen hebben overgedragen aan de Tsjetsjeense autoriteiten. In oktober 2003
won Achmed Kadyrov, die sinds juni 2000 als hoofd van de regering deelnam aan
de regering van Maschadov, de presidentsverkiezingen. Op 9 mei 2004 kwam hij
om het leven bij een bomaanslag waarna het Kremlin Alu Alchanov aanstelde als
president van Tsjetsjenie. Achter de schermen raakte Alchanov verwikkeld in een
machtsstrijd met Ramzan Kadyrov, de zoon van de vermoorde Achmed Kadyrov
en premier van Tsjetsjenie. In maart 2007 stemde het Tsjetsjeense parlement in met
de benoeming van de door Poetin voorgedragen presidentskandidaat Ramzan
Kadyrov. Op 5 april 2007, nadat Kadyrov de leeftijd van 30 jaar had bereikt23,
werd hij tot president beedigd.
werd bepaald dat vijf jaar lang niet over de staatsrechtelijke positie van Tsjetsjenie zou worden gesproken.
19 Human Rights Watch, Justice for Chechnya, juli 2007, p.2.
20 Onder andere: Amnesty International, Russian Federation. What justice for Chechnyafs disappeared? EUR
46/015/2007, 23-05-2007, Human Rights Watch, Russian Federation/ Chechnya. Briefing to the 60th session of the
UN commission on human rights, januari 2004.
21 Amnesty International, Russian Federation. What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23
05-2007.
22 Freedom House, Freedom in the world . Chechnya, 2007.
23 De minimum leeftijd waarop men in Tsjetsjenie het ambt van president kan bekleden is 30 jaar.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
10
2.3 Staatsinrichting
2.3.1 Staatsstructuur
Deelrepubliek Tsjetsjenie
Tsjetsjenie is een autonome republiek binnen de Russische Federatie. Zoals alle
andere deelrepublieken van de Russische Federatie beschikt Tsjetsjenie tevens over
een eigen grondwet.24 Volgens deze grondwet vormt Tsjetsjenie een onlosmakelijk
onderdeel van de Russische Federatie.25 Tsjetsjenie is nader onderverdeeld in 18
districten.26 De hoofdstad Grozny is onderverdeeld in vier districten.27
De uitvoerende macht berust formeel bij de president en het parlement van
Tsjetsjenie. Het parlement bestaat uit een volksassemblee en een Raad van de
Republiek die samen uit 61 leden bestaan. Het parlement wordt gekozen voor een
periode van vier jaar en is in 2005 voor het laatst gekozen.28 In de praktijk heeft
president Kadyrov de macht in handen en voert hij het directe commando over zijn
eigen veiligheidsdienst, de Kadyrovtsi.29
Vlak na zijn aantreden als president liet Kadyrov weten af te zien van een verdrag
dat een speciale status aan Tsjetsjenie binnen de Russische Federatie toe zou
kennen. Eerdere presidenten zagen een dergelijk verdrag, waarbij Tsjetsjenie
bijzondere economische en legale bevoegdheden zou krijgen, als essentieel voor de
verdere toekomst van Tsjetsjenie binnen de Russische Federatie.30 Volgens de
federale grondwet hebben de federale autoriteiten jurisdictie op het gebied van
rechtspraak, economie, buitenlandse politiek en veiligheid.31 In het kader van het
proces van gTsjetsjeniseringh hebben de federale autoriteiten de bevoegdheden
over veiligheidsoperaties grotendeels aan de Tsjetsjeense autoriteiten overgeheveld
24 De huidige grondwet van de deelrepubliek Tsjetsjenie werd op 27 maart 2003 aangenomen per referendum.
25 Artikel 1, tweede lid, van de grondwet van de deelrepubliek Tsjetsjenie.
26Achgoi-Martanovski, Vedenski, Galanchozhski, Groznenski, Gudermesski, Itum-Kalinski, Kurchaloevski,
Nadterechni, Naurski, Nozhai-Yurtovski, Staro-Yurtovski, Sunzhenski, Urus-Martanovski, Cheberloevski,
Chalinski, Charoiski, Chatoiski and Chelkovskoi.
27 Grozny Oktyabrsky, Grozny Leninski, Grozny Zavodskoy en Grozny Staropromyslovsky, artikel 59, vijfde lid,
van de grondwet van de deelrepubliek Tsjetsjenie.
28 BBC News, Q&A: Chechnya elections, 25-11-2005.
29 Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) Kadyrov chooses a cabinet of close friends, 16-03-2007, Memorial,
The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: Apotheosis of the gChechenisationh.
30 International Herald Tribune, Chechen president opposes separation of powers treaty with Moscow, 21-03-2007,
Johnsonfs Russia List, The last king of Chechnya, 09-03-2007 en Swiss Peace, Russia- Chechnya- Trends in
Conflict and Cooperation, Fast Update no.1, februari . maart 2007.
31 Grondwet van de Russische Federatie, artikel 71, via
http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/ch3.html, laatst bezocht op 27-03-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
11
en deze worden door Tsjetsjeense eenheden uitgevoerd.32 Dit sluit niet uit dat ook
de federale eenheden nog acties in Tsjetsjenie verrichten. Zo zouden speciale
federale eenheden nog steeds operaties uitvoeren in het bergachtige zuiden van
Tsjetsjenie.33
2.3.2 Rechtbanken
De rechtsprekende organen van Tsjetsjenie maken integraal deel uit van de federale
structuren. Rechters worden door de federale autoriteiten in Moskou aangesteld.
Sinds begin 2005 telt de deelrepubliek, naast het hooggerechtshof van de
Republiek Tsjetsjenie, 19 rechtbanken.34 Deze rechtbanken beschikken over
algemene jurisdictie in eerste aanleg in zowel straf- als burgerlijke zaken. Tegen de
uitspraken van deze rechtbanken kan beroep worden ingesteld bij het
hooggerechtshof van de Republiek Tsjetsjenie. In Rostov on Don bevindt zich een
regionale militaire rechtbank voor de noordelijke Kaukasus.
Het niveau van corruptie binnen het rechtssysteem in Tsjetsjenie is hoog.35 Vaak
worden zaken tijdens het vooronderzoek afgehandeld. Het is mogelijk om bij
voldoende betaling verdachten vrij te kopen. Meer over de effectiviteit van het
rechtssysteem is te vinden in hoofdstuk 3.3.5.
Tsjetsjenie is de enige regio in de Russische Federatie zonder juryrechtspraak.
Hoewel eerder de verwachting bestond dat dit systeem in 2007 in Tsjetsjenie zou
worden geimplementeerd, besloot de Russische Doema in november 2006 de
implementatie tot 2010 uit te stellen.36
2.4 Politieke ontwikkelingen
Het eerste jaar van het presidentschap van Ramzan Kadyrov kenmerkt zich door de
consolidatie van zijn eigen positie. Hij neemt steeds duidelijker het profiel aan van
een autoritaire heerser op zoek naar volledige loyaliteit en controle. Geregeld
ontslaat en benoemt hij nieuwe ministers en vaardigt hij persoonlijke decreten uit
over de te voeren leefwijze in Tsjetsjenie.
Het beleid van Kadyrov in Tsjetsjenie berust op drie pijlers: economisch herstel,
32 Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: Apotheosis of the
gChechenisationh, Reuters, Russia rearms former rebels to patrol Chechnya, 19-03-2008.
33 Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: Apotheosis of the
gChechenisationh.
34 15 districtsrechtbanken en 4 stadsrechtbanken (in de stad Grozny). De rechtbanken voor de regiofs Nozhay-
Yurtovski, Shatoyski, Kurchaloevski, Itum-Kalinski, Sharoyski en Sunzhenski waren begin 2005 nog niet in
functie. De inwoners van deze regiofs kunnen zich wenden tot de rechtbanken in andere regiofs binnen de
deelrepubliek.
35 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no.2, april . mei 2007.
36 Memorial, The legal system in Chechnya, augustus 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
12
het stabiliseren van de veiligheidssituatie en het promoten van Tsjetsjeense
islamitische normen en waarden.37
Clanstructuren maken een belangrijk onderdeel uit van de politiek. Benoemingen
in hoge posities binnen de regering en andere overheidsinstellingen geschieden op
basis van de mate van loyaliteit en clanverbondenheid aan Kadyrov. In april 2007
stelde Kadyrov zijn neef Odes Baislutov aan als premier van Tsjetsjenie en Adam
Delimkhanov, eveneens familie van Kadyrov, als vice premier.38
De verhouding tussen Tsjetsjenie en het Kremlin kenmerkte zich in de
verslagperiode enerzijds door de nauwe banden die Kadyrov met president Poetin
onderhield. Het loslaten van de eis op het eerder genoemde verdrag betreffende de
afbakening van bevoegdheden wijst erop dat Tsjetsjenie zich voegt binnen de
Russische staatsstructuren.39 Anderzijds heeft Kadyrov de volledige zeggenschap
over de Tsjetsjeense binnenlandse politiek en kan hij zijn binnenlands beleid naar
eigen inzicht vormgeven.40
De Doema verkiezingen in november 2007 en de Russische presidentsverkiezingen
in maart 2008 leidden ook in Tsjetsjenie tot een grote overwinning voor de
Verenigd Rusland partij en diens presidentskandidaat Dmitri Medvedev. Er waren
geen verkiezingswaarnemers aanwezig in Tsjetsjenie, maar opkomsten van
respectievelijk meer dan 99% en 91% en uitslagen van respectievelijk meer dan
99% en 88% lijken niet realistisch te zijn.41
Na het bekend worden van Medvedevfs kandidatuur voor het presidentschap sprak
Kadyrov openlijk zijn steun voor Medvedev uit. Wat het aantreden van Medvedev
als nieuwe president van Rusland voor het federale beleid ten aanzien van
Tsjetsjenie zal inhouden is nog onduidelijk, maar analisten verwachten dat de
status-quo grotendeels behouden zal blijven.42
Invloed van de islam op de staatsinrichting
Er is geen sprake van officiele invoering van de sharia in Tsjetsjenie. Wel
propageert president Kadyrov, zelf de zoon van een moefti, op actieve wijze
37 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update No.4, September to October
2007.
38 RFE/RL, Chechnya: New republic head moves to consolidate power, 13-04-2007, Russian analytical digest, The
Russian-Chechen conflict and the Putin-Kadyrov connection, No.2, 05-06-2007, p. 5.
39 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update No.1, February to March
2007.
40 Russian analytical digest, The Russian-Chechen conflict and the Putin-Kadyrov connection, No.2, 05-06-2007,
p. 5, International Institute for Counter Terrorism, Chechnya in 2007: Ramzan Kadyrovfs domain, 25-05-2007.
41 IWPR, Chechnya: Kadyrov to rule for years, 06-12-2007, Chechnya Weekly, eVoting in Ingushetia and
Chechnya again scrutinizedf, (Jamestown Foundation) 06-03-2008.
42 Central Asia-Caucasus Analyst, A Medvedev presidency: implications for Chechen-Russian relations and
Ramzan Kadyrov, 06-02-2008, Chechnya Weekly, eDmitri Medvedevfs Chechnya policyf, (Jamestown
Foundation) 20-03-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
13
Tsjetsjeense tradities, normen en waarden voortkomend uit het soefisme. De
nadruk ligt hierbij vooral op de uiterlijke kenmerken van het soefisme waarmee hij
probeert een gevoel van nationale identiteit en solidariteit onder de Tsjetsjeense
bevolking op te roepen en zijn eigen populariteit tracht te vergroten.43 Onderdeel
van de campagne is onder andere de bouw van een immense moskee, genaamd
naar de voormalige president en overleden vader van Kadyrov, Achmed Kadyrov.44
In dit kader heeft Kadyrov eveneens emaatregelenf afgekondigd met betrekking tot
gokken, het gebruik van alcohol tijdens de ramadan en onfatsoenlijke kleding zoals
laag uitgesneden bruidsjurken. Tevens heeft hij het dragen van een hoofddoek in
overheidsgebouwen, universiteiten en hogescholen verplicht gesteld.45 Deze
maatregelen, die Kadyrov via de televisie aankondigde, zijn juridisch niet bindend
maar gelden desalniettemin in de praktijk. Universiteiten hebben bijvoorbeeld
studentes zonder hoofddoek de toegang ontzegd zonder dat een officiele regel van
kracht is.46 Enkele vrouwen die weigerden een hoofddoek te dragen verloren hun
baan.47 Uit een onderzoek van Memorial blijkt dat de maatregelen bij veel vrouwen
weerstand oproepen48 maar gezien Kadyrovfs positie als clan- en staatshoofd en de
dictatoriale aard van het bestuur in Tsjetsjenie hebben zijn uitspraken een sterke
impact.
Amnestieregeling
Van 22 september 2006 tot 15 januari 2007 was er een amnestieregeling van
kracht. De regeling was van toepassing op militanten in Tsjetsjenie en andere delen
van de noordelijke Kaukasus en op Russische militairen. De regeling was niet van
toepassing op plegers van ernstige misdrijven, op recidivisten, buitenlanders, of
personen zonder staatsburgerschap. Ook Russische militairen die wapens, munitie
of ander militair materiaal tijdens de antiterreur operatie in de noordelijke
Kaukasus hebben verkocht, waren van amnestie uitgesloten. Sinds 1997 zijn er in
totaal vier amnestieregelingen van kracht geweest.49
43 RFE/RL, Chechen leaderfs promotion of etraditional moral valuesf critized, 28-02-2008, The Guardian, The
battle for the soul of Chechnya, 22-11-2007, The New York Times, A whirling sufi revival with unclear
implications, 24-05-2006.
44 The New York Times, A whirling sufi revival with unclear implications, 24-05-2006
45 RFE/RL, Chechnya: Kadyrov uses efolk islamf for political gain, 06-12-2007, IWPR, Dress code for Chechen
women, 10-01-2008, Chechnya Weekly, eKadyrov orders female officials to cover up,f (Jamestown Foundation)
13-09-2007.
46 International Herald Tribune, Chechen president calls for women to wear headscarves, 21-11-2007, Prague
Watchdog, Principal of Grozny Petroleum Institute dismissed, 21-11-2007.
47 Asne Seierstad, De engel van Grozny. Achttien maanden undercover in Rusland, 2008, p. 119.
48 RFE/RL, Chechen leaderfs promotion of etraditional moral valuesf critized, 28-02-2008.
49 In 1997 is een zes maanden durende amnestieregeling van kracht geweest. Een tweede amnestie duurde van
december 1999 tot mei 2000. Vervolgens heeft een derde amnestieregeling van juni 2003 tot september 2003
geduurd. International Helsinki Federation for Human Rights (IHF), Amnestied people as targets for persecution
in Chechnya, 16-05-2007, p. 7.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
14
Mensenrechtenorganisaties betwijfelen de zuiverheid van de motieven van de
opstellers van de amnestieregeling.50 De amnestieregeling zou hebben gediend om
de positie van voormalige strijders die onder de egrijze amnestief51 van voorgaande
jaren tot de Kadyrovtsi zijn toegetreden te legitimeren.52 Andere Tsjetsjeense
militanten zouden in de praktijk weinig van de regeling gebruik hebben kunnen
maken. Veel van de door hen uitgevoerde gewelddadigheden zijn namelijk aan te
merken als ernstige misdrijven, die door de regeling als amnestiegrond zijn
uitgesloten. Als gevolg hiervan zou de amnestieregeling de echte militanten er niet
toe bewegen zich hiervoor aan te melden, omdat zij dan het risico lopen vervolgd
te worden.53 Onder de personen die zich wel voor de amnestieregeling hebben
aangemeld zouden zich personen hebben bevonden die helemaal niet hebben
deelgenomen aan de gewapende strijd, maar die zich hebben aangemeld onder druk
van de autoriteiten of om de veiligheid van henzelf en hun familie te garanderen.54
Ook zouden de autoriteiten personen die alleen tijdens de eerste conflict deel
hebben genomen aan de gewapende strijd onder de amnestieregeling hebben
geschaard om het aantal ontwapende strijders hoger te laten lijken.
In de praktijk wordt de amnestieregeling niet in alle gevallen nageleefd. Het komt
voor dat politie en veiligheidsdiensten personen aan wie amnestie is verleend,
alsnog arresteren, martelen en soms vermoorden.55
Volgens officiele cijfers hebben in totaal 546 voormalige Tsjetsjeense rebellen van
de laatste amnestieregeling gebruik gemaakt.56 In februari 2008 kondigde president
Kadyrov in het parlement aan een nieuwe amnestieregeling te willen invoeren.57
Over de eventuele invoering daarvan is tot op heden niets bekend.
Corruptie
Corruptie komt binnen alle lagen van de overheid voor in Tsjetsjenie.58
50 IHF, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, p. 3.
51 Onder de egrijze amnestief wordt verstaan de mogelijkheid voor rebellen om op voorspraak van president
Kadyrov amnestie te verkrijgen door toetreding tot zijn veiligheidsdienst de Kadyrovtsi, International Helsinki
Federation for Human Rights, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, p. 3-4.
52 IHF, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, p. 3.
53 Chechnya Weekly, eKremlin introduces plan for amnestying rebels,f (Jamestown Foundation), 21-09-2006.
54 IHF, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, p. 9.
55 IHF, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, IWPR, Amnestied Chechen Rebels
Live in Fear, 09-06-2005, p. 7, IWPR, Chechnya: A dubious amnesty, 26-04-2007, IHF, Open letter by the
International Helsinki Federation for Human Rights regarding the unlawful detention of the officially amnestied
Mokhdan Elgakaev and Myukhdi Aslembekov, 07-12- 2006.
56 Chechnya Weekly, eKadyrov calls for another amnestyf (Jamestown Foundation), 21-02-2008, IHF, Amnestied
people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007, p.3.
57 Chechnya Weekly, eKadyrov calls for another amnestyf (Jamestown Foundation), 21-02-2008.
58Freedom House, Freedom in the world . Chechnya, 2007, Schweizerische Fluchtlingshilfe, Nordkaukasus.
Entwicklungen in Tschetschenien sowie in Dagestan, Kabardino-Balkarien, Inguschetien un Nordossetien, januari
2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
15
Overheidsmedewerkers maken zich onder meer schuldig aan afpersing van de
lokale bevolking om reconstructieprojecten te financieren. Tevens staan alle
Tsjetsjenen die werkzaam zijn in de publieke sector onder druk een deel van hun
salaris af te staan aan het Achmed Kadyrov fonds, een fonds ingesteld ter ere van
de vermoorde president Achmed Kadyrov waaruit eveneens
wederopbouwprojecten worden gefinancierd. Naar verluidt zouden
overheidsmedewerkers een deel van het geld gebruiken om zichzelf te verrijken.59
Compensatie
Personen die na 12 december 1994 als gevolg van de militaire gevechtshandelingen
hun woning in Tsjetsjenie verloren, komen onder voorwaarden in aanmerking voor
een compensatieregeling.60 Voor het indienen van een verzoek om compensatie
bestaat geen tijdslimiet. De compensatie waar een ontheemde recht op heeft is in de
praktijk echter onvoldoende voor het bewoonbaar maken van een appartement of
de herbouw van een huis. Voor het verkrijgen van compensatie is het hebben van
een eigendomsbewijs van belang. In de verslagperiode deden zich wederom veel
problemen voor met betrekking tot de eigendomsbewijzen van woningen. Veel
eigendomsaktes zijn door gevechtshandelingen verdwenen of vernietigd. Mede
hierdoor is het erg moeilijk om eigendomsclaims te onderzoeken en komt het voor
dat meerdere personen aanspraak maken op een huis of appartement.61 Een
commissie moet deze eigendomskwesties gaan onderzoeken.
In totaal heeft de commissie voor compensaties meer dan 250.000 aanvragen
ontvangen.62 Ongeveer 47.000 gezinnen in Tsjetsjenie hebben tot nu toe een
compensatie ontvangen. Van de gezinnen die Tsjetsjenie hebben verlaten, kregen
40.000 een compensatie uitgekeerd. Gedurende 2007 is het uitbetalen van
compensaties gestaakt omdat het fonds voor compensaties was uitgeput.63 Tot op
heden is de uitbetaling van compensaties niet hervat. Een ander voorkomend
probleem rondom compensaties is corruptie. Om het compensatiebedrag
daadwerkelijk te ontvangen moeten betrokkenen een aanzienlijk deel (naar
schatting 30% tot 50% van het gehele bedrag) afstaan aan steekpenningen.64 Ook is
corruptie ontdekt bij de indieners van compensatieaanvragen.65
59 The New York Times, Under Iron hand of Russiafs proxy, a Chechen revival, 30-09-2007, RFE/RL, Chechnya:
new council points to divisions in republicfs leadership, 19-08-2006, Freedom House, Freedom in the world .
Chechnya, 2007.
60 De van kracht zijnde compensatieregeling spreekt van gonherstelbare schadeh, die nader wordt gedefinieerd als
gschade voor meer dan 90%h. Hierdoor vallen veel huiseigenaren buiten de regeling. Daarnaast bestaat er veel
onenigheid over de betekenis en het emetenf van gschade voor meer dan 90%h.
61 IWPR, Groznyfs housing chaos, 31-08-2007.
62 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
63 Prague Watchdog, More than 20 held on charges of receiving unlawful payments, 04-10-2007, Memorial, On
the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
64 RFE/RL, Chechnya: Kadyrov completes first 100 days in office, 11-07-2007.
65 International Displacement Monitoring Centre, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
16
Sociaal economische situatie
Tsjetsjenie bevindt zich in een fase van wederopbouw. Tekenen van economisch
herstel zijn in delen van Grozny duidelijk zichtbaar.66 Desondanks is de
werkloosheid erg hoog67 en is er nog steeds een groot tekort aan woningen.
Werklozen krijgen een uitkering van 720 roebel per maand.68 Uit een onderzoek
van 2006 bleek dat bijna 80% van de door het conflict getroffen families in
Tsjetsjenie en Ingoesjetie onder de armoedegrens leven.69 Armoede treft vooral
ontheemden en efemale-headed householdsf in de rurale gebieden.70
De kwaliteit van de gezondheidszorg is in de verslagperiode verbeterd. Het
Internationale Rode Kruis (ICRC) is gestopt met het bevoorraden van ziekenhuizen
en de autoriteiten hebben deze verantwoordelijkheid overgenomen. De
reconstructie van scholen duurt voort, maar vooral in het zuiden van het land
bevinden scholen zich in een zeer slechte conditie, zonder enige uitrusting,
verwarming of stromend water.71
Politieke situatie in Ingoesjetie
De politieke en veiligheidssituatie in Ingoesjetie is in de afgelopen jaren
gedestabiliseerd. Onder de bevolking en de politieke oppositie groeide de onvrede
over het onvermogen van de regering iets te doen aan economische en sociale
malaise, corruptie en de verslechterende veiligheidssituatie. In november 2007 en
januari 2008 uitte deze onvrede zich in demonstraties die hardhandig door de
autoriteiten werden beeindigd. De media werden bij de demonstraties actief
geweerd. Ondanks de impopulariteit en de zwakke positie van president Moerad
Zjazikov die sinds 2002 aan de macht is, gaf voormalig president Poetin met het
toekennen van een oorkonde aan Zjazikov begin 2008 een duidelijk signaal af dat
hij Zjazikov vooralsnog blijft steunen.
Een deel van de problemen in Ingoesjetie wordt veroorzaakt door een toename van
gewelddadige incidenten tussen militanten en overheidstroepen en het harde
optreden van lokale en federale veiligheidstroepen tegenover de lokale bevolking.
In het kader van antiterreurmaatregelen maken ordehandhavingstroepen zich
schuldig aan mensenrechtenschendingen waaronder ontvoeringen,
lives, 13-08-2007, p. 8.
66 UN News Service, Humanitarian situation in Chechnya improves but serious challenges remain, 06-09-2007.
67 Werkloosheid in Tsjetsjenie wordt op 80% geschat, UNDP, 15 mei 2007 aangehaald in IDMC, Russia:
government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007.
68 Prague Watchdog, Chechnya is suffering from a lack of jobs, 13-01-2008.
69 UN OCHA, Update to the inter-agency transitional workplan for the North Caucasus, September 2007, p. 8.
70 UN OCHA, Update to the inter-agency transitional workplan for the North Caucasus, September 2007, p. 8.
71 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007,
International Network of Action against Hunger, Russian Federation: The long hard struggle to rebuild Chechnya,
13-07-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
17
buitengerechtelijke detenties en buitengerechtelijke executies.72 Het is niet altijd
duidelijk wie achter de aanslagen zit en wat het motief voor het geweld van de
militanten is. Zowel wraakacties van familieleden van vermoorde of vermiste
personen tegen lokale autoriteiten, slechte economische perspectieven, rivaliteit
tussen clans en criminele motieven worden gezien als oorzaken van het geweld.
2.5 Veiligheidssituatie
Gewapende confrontaties
De veiligheidssituatie in Tsjetsjenie blijft zorgelijk. Hoewel grote aanvallen van
militanten in de verslagperiode vrijwel niet meer voorkwamen, vonden
kleinschalige confrontaties met gewapende strijders geregeld plaats.73 Media
rapporteerden maandelijks meerdere geweldsincidenten tussen militanten en
veiligheidstroepen.74 Zowel militairen als militanten kwamen hierbij om het leven.
Op 13 juni 2008 berichtten verschillende media over een aanval van tussen de 25
en 60 militanten in het Nozhai-Yurt district aan de grens met Dagestan. Bij de
aanval zouden militanten ten minste drie personen hebben gedood en vijf huizen
behorend aan medewerkers van de autoriteiten hebben platgebrand.75 De aanval is
de meest grootschalige in de verslagperiode. Volgens rapporten van de Tsjetsjeense
en Russische autoriteiten zijn tussen januari en oktober 2007 ten minste 150
militairen en politiemannen om het leven gekomen.76 Geweldsincidenten deden
zich zowel tussen rebellen en federale troepen als tussen rebellen en pro-Russische
Tsjetsjeense eenheden voor. Ook waren politie en veiligheidstroepen geregeld het
doelwit van aanslagen door militanten.77
Traditioneel neemt in de zomermaanden het aantal aanvallen op leger en politie
toe.78 Maar ook in de wintermaanden rapporteerden de media over gewapende
confrontaties.79 Ook in de zomermaanden van 2008 berichtten de media een
72Amnesty International, Russian Federation: do not repeat mistakes made in Chechnya, 25-10-2007, Memorial,
The situation in the Republic of Ingushetia. En route to destabilization, september 2007.
73 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no. 2, april . mei 2007.
74 Crisis Watch Database van International Crisis Group, over Tsjetsjenie:
http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?action=cw_search&l=1&t=1&cw_country=26&cw_date= en
Persoverzichten gemaakt door Bart Staes, Europarlementarier namens Belgie voor de Europese Groene Fractie,
http://www.bartstaes.be/tsjetsjenie.php, laatst geraadpleegd op 09-04-2008.
75Caucasian Knot, 30-60 militants attack Benoy-Vedeno in Chechnya, 13-06-2008, Reuters, Several killed in
Russiafs North Caucasus, 13-06-2008.
76 Chechnya Weekly, eNewspaper: at least 150 servicemen and police killed in Chechnya so far this yearf,
(Jamestown Foundation) 21-11-2007.
77 US Department of State, Country reports on terrorism, 30-04-2008, Chechnya Weekly, eFear of large-scale
rebel attack grips Grozny,f (Jamestown Foundation) 06-09-2007.
78 Chechnya Weekly, eKremlin propaganda belied by increasing rebel attacksf, (Jamestown Foundation) 28-06-
2007 en Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no. 3, juni - augustus
2007.
79 Zie o.a. Reuters, Four Policemen killed, 10 wounded in Chechnya, 8-10-2007, Interfax, Two militants killed in
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
18
toenemend aantal aanslagen op politieagenten en leden van de veiligheidsdiensten,
volgens een bron is de frequentie toegenomen naar twee tot drie aanvallen per
week.80 Ondanks de frequente geweldsincidenten beschouwen analisten de
veiligheidssituatie in Tsjetsjenie als stabieler in vergelijking met Ingoesjetie en
Dagestan.81
Grootschalige schoonmaakoperaties (zatsjistki) waarbij hele gebieden door
militairen worden afgezet en doorzocht op de aanwezigheid van rebellen zijn in de
verslagperiode nauwelijks meer voorgekomen.82 In plaats daarvan voerden
militaire- en veiligheidstroepen gerichte acties uit.83 Betrouwbare data over de
frequentie van het aantal gerichte acties zijn nauwelijks beschikbaar aangezien de
acties niet altijd in de media verschijnen en familieleden van slachtoffers ook vaak
geen publiciteit zoeken. Een bron meldt dat bijna dagelijks (vermeende)
sympathisanten van en deelnemers aan het gewapende verzet worden
gearresteerd.84
Geografische spreiding van de veiligheidsrisicofs in Tsjetsjenie
Geweldplegingen vinden voornamelijk in het bergachtige zuiden van het land
plaats, in de districten Vedensky, Nozhay-Yurtovsky en Shatoysky. In en rondom
Grozny hebben eveneens incidenten plaatsgevonden gedurende de
verslagperiode.85 Voorts zijn acties gemeld in de districten Urus-Martanovsky,
Chechnyafs Urus-Martan district, 22-10-2007, Interfax, One servicemen killed, three police wounded in fire
exchange with militants in Chechnya, 28 november 2007, Itar Tass, One Serviceman killed, 3 wounded in
Chechnya, 29-01-2008,
80 Chechnya Weekly, ePolicemen murdered in Chechnya and Karachaevo-Cherkessiaf, (Jamestown Foundation)
24-07-2008, andere mediaberichten over aanslagen op politieagenten zijn: RFE/RL, Gunmen kill three police in
Russiafs North Caucasus, 18-07-2008, International Herald Tribune, Militants in Chechnya burn Russian
armoured vehicule, 17-06-2008, Reuters, Assailants attack police head in Russiafs Chechnya, 06-06-2008.,
81 Chechnya Weekly, eRebels and pro-Moscow forces exchange fire across Chechnyaf, (Jamestown Foundation),
26-07-2007.
82 Prague Watchdog meldt een geval waarbij in het dorp Goy-chu (Komsomolskoye) in Urus-Martanovsky district
in februari 2008 twee weken lang iedere nacht huis-aan-huiszoekingen werden verricht door Tsjetsjeense
veiligheidstroepen, Prague Watchdog, Clashes between government forces and guerrillas now more frequent in
Chechnya, 06-02-2008. Ook Moscow Times, Chechnya vow cast a long shadow, 26-02-2008 en Freedom House,
Freedom in the world . Chechnya, 2007 berichten over schoonmaakoperaties, echter zonder daarbij specifieke
incidenten te noemen.
83 IDMC, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007. p.4. Amnesty
International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-05-2007,
Chechnya Weekly, eRussian forces carry out a large-scale security sweep in the North Caucasus,f (Jamestown
Foundation), 20-12-2007.
84 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no. 4, september .oktober
2007.
85 BBC News, Rebel Figure killed in Chechnya, 24-08-2007, Prague Watchdog, Chechnya . The week in brief: 21-
27 jan 2008, 27-01-2008., Chechnya Weekly, eChechnya bombings: Zapad revenge against OMON?f (Jamestown
Foundation), 12-06-2008, Reuters, Bomb blast injures 12 in Russiafs Chechnya, 10-06-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
19
Achkhoy-Martanovsky en Shalinski.86
Veiligheidsrisicofs voor de burgerbevolking
In het algemeen bleven burgers tijdens gewapende confrontaties buiten schot.
Vooral in Grozny is de veiligheidssituatie voor de burgerbevolking verbeterd.
Mensen vertonen zich op straat, parken en markten worden druk bezocht en
winkels en restaurants zijn open. Desalniettemin zijn er gevallen bekend waarbij
burgers het slachtoffer zijn geworden van het optreden van militairen.87 Berichten
over mensenrechtenschendingen tegen de burgerbevolking gepleegd door de
Tsjetsjeense rebellen zijn tijdens de verslagperiode, op een geval na, niet
verschenen.88
Landmijnen
Tijdens de oorlogen in Tsjetsjenie is veelvuldig gebruikt gemaakt van landmijnen.
De aanwezigheid van landmijnen leidt vooral in berggebieden en op het platteland
waar burgers afhankelijk zijn van landbouw en veeteelt, tot grote risicofs voor de
lokale bevolking. Volgens een telling van UNICEF zijn in de eerste drie kwartalen
van 2007 27 personen omgekomen ten gevolge van landmijnen.89 Volgens de
Tsjetsjeense overheid moet er nog een gebied van bijna 25.000 hectare vrij van
mijnen worden gemaakt.90
Veiligheidssituatie in de omliggende republieken Ingoesjetie en Dagestan
In de gehele noordelijke Kaukasus vinden gewapende confrontaties tussen
militanten en veiligheidstroepen, aanslagen op politie en ander overheidspersoneel
en ontvoeringen van burgers plaats.91
Ingoesjetie
86 Prague Watchdog, Clashes between government forces and guerrillas now more frequent in Chechnya, 06-02-
2008.
87 Praque Watchdog, After battle with guerrillas near bamut, soldiers shell Gekhi, 29-01-2008 meldt dat het dorp
Gekhi is beschoten door federale troepen omdat zij de verkeerde coordinaten door hadden gekregen. Memorial, On
the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006 - October 2007 schrijft dat federale
troepen in maart 2007 op drie vrouwen die hout aan het halen waren in een bos, hebben geschoten. Andere
nieuwsberichten die melding maken van burgerdoden zijn o.a.: Reuters, Nine killed in Chechnya firefight, 20-03-
2008, Chechnya Weekly, eRebels respond to Kadyrovfs threats with a village raid,f (Jamestown Foundation), 09-
08-2007.
88 Een uitzondering hierop is: Chechnya Weekly, eRebels respond to Kadyrovfs threats with a village raid,f
(Jamestown Foundation), 09-08-2007. Volgens het artikel hebben opstandelingen in het dorp Tsa-Vedeno drie
burgers gedood, waaronder een tweejarig kind, en een aantal huizen in brand gestoken.
89 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 5.
90 Prague Watchdog, Chechnya - The week in brief, February 11 . February 17, 18-02-2008.
91 Memorial, The situation in the North Caucasus. Autumn 2007 . spring 2008, US Department of State, Russia.
Country report on human rights practices . 2007, 11-03-2008, Reuters, North Caucasus headache eases for
Russiafs Putin, 27-11-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
20
De veiligheidssituatie in Ingoesjetie is in de verslagperiode verder verslechterd.
Aanvallen op eenheden van de politie en het leger namen toe: in de zomermaanden
vonden op bijna dagelijkse basis confrontaties plaats.92 Sinds juli 2007 zijn meer
dan 2.500 extra federale troepen in de deelrepubliek gestationeerd.93 Pogingen van
het leger om de opstandelingen te bestrijden zijn echter weinig succesvol.94 Iedere
maand worden meerdere aanvallen op politieagenten, soldaten en
staatsfunctionarissen gepleegd. Zo werd op 12 april 2008 een rechter van het hoger
gerechtshof van Ingoesjetie vermoord.95
Als antwoord op de toenemende onveiligheid verklaarden de federale autoriteiten
op 25 januari 2007 delen van Ingoesjetie tot een ecounter terrorist operation
zonef.96 In het kader van deze antiterroristische operaties richtten de politie en het
leger checkpoints op rondom steden en dorpen, voerden zij verscherpte
identiteitscontroles uit en vonden schoonmaakoperaties plaats waarbij gewapende
en gemaskerde troepen zonder zich te identificeren op gewelddadige wijze huizen
binnenvielen en verdachte personen arresteerden.97 In april en mei 2007 werden
meerdaagse schoonmaakoperaties uitgevoerd in de plaatsen Ali-Yurt, Surkhakhi,
Gaybek-Yurt, Vosnesenovskaya en Malgobek.98 Na een aanval van militanten op
het lokale hoofdkwartier van de Russische veiligheidsdienst FSB in de hoofdstad
Magas in juli 2007 zijn enkele honderden mannen opgepakt tijdens een
schoonmaakoperatie.99
Dagestan
Dagestan is de grootste republiek in de noordelijke Kaukasus. Het is een etnische
lappendeken met meer dan 30 etnische groepen, waaronder de Avaren, de
Dargienen, de Koemyken en de Lezgienen. Deze groepen kennen onderling veel
rivaliteit die zijn oorsprong vindt in onder meer de verdeling van land en de
92 RFE/RL, Ingushetia: militant attacks increase as cracks emerge within leadership, 01-08-2007. Memorial
schrijft in dit verband dat rebellenactiviteiten in de zomer abrupt zijn toegenomen, Memorial, The situation in the
Republic of Ingushetia. En route to destabilization, september 2007.
93 In juli 2007 zijn officieren van het ministerie van Binnenlandse Zaken naar Ingoesjetie gestuurd en op 8
augustus zijn nog 2.500 extra soldaten in het gebied gestationeerd, IWPR, Ingushetia: fears of gsecond
Chechnyah, 27 september 2007. In oktober zijn volgens een Russische commandant de extra troepen weer
teruggetrokken, maar er blijven eenheden aanwezig, Interfax, Additional interior troops withdrawn from
Ingushetia, 10 oktober 2007.
94 Chechnya Weekly, eUnderstanding the roots of the conflict in Ingushetiaf, (Jamestown Foundation) 4-10-2007.
95 Reuters, Top judge shot dead in southern Russia, 13-04-2008.
96 Human Rights Watch, Russia: Journalist detained to stop reporting on Ingushetia protest, 27-01-2007.
97 Amnesty International, Russian Federation: do not repeat mistakes made in Chechnya, 25-10-2007, Memorial,
The situation in the Republic of Ingushetia. En route to destabilization, september 2007, IHF, Open letter
regarding an abusive raid in the village of Ali-Yurt, Ingushetia, on 28 July 2007, 13-08-2007, IWPR, Ingushetia:
fears of gsecond Chechnyah, 27-09-2007.
98 US Department of State, Russia. Country report on human rights practices -2007, 11-03-2008.
99 RFE/RL, Russia: security sweep fail to stem violence in Ingushetia, 31-07-2007, International Herald Tribune,
Russian authorities launch security sweep in volatile southern province, 25-07-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
21
controle over andere inkomstenbronnen. Ook criminele conflicten voltrekken zich
vaak langs etnische lijnen.100 Sinds eind jaren f90 bevindt zich in Dagestan een
gewapend ondergronds verzet dat aanslagen uitvoert op militairen, leden van
veiligheidsdiensten en andere overheidsvertegenwoordigers.101 De beweegredenen
voor de militanten zouden gelegen zijn in nationalistische en separatistische
doeleinden gecombineerd met religieuze doctrines van de radicale islam.102
Sinds 2003 zijn enkele honderden lokale en federale veiligheidstroepen, lokale
bestuurders, bewindslieden en journalisten door geweld van militanten om het
leven gekomen.103 In de verslagperiode vonden vrijwel maandelijks meerdere
gewapende confrontaties tussen militanten en veiligheidsdiensten plaats.104
Aanslagen leidden in 2007 tot de dood van 56 politiemannen.105 Ook burgers
werden bij deze acties slachtoffer.106 Confrontaties vinden voornamelijk plaats in
de grensgebieden met Tsjetsjenie, in de provincies Khasavyurt, Untsukul,
Buynaksk en in de hoofdstad Makhachkala.107 Op 17 september 2007 werd de
belangrijkste leider van de militanten in Dagestan, Rappani Khalilov, door federale
troepen omgebracht in het Kizilyurt district, eveneens rond het grensgebied met
Tsjetsjenie.108 Sinds begin 2008 vonden activiteiten van militanten ook verder
zuidelijk in Dagestan plaats.109
Lokale en federale troepen reageren op de aanslagen door middel van
antiterroristische operaties die te vergelijken zijn met schoonmaakoperaties zoals
die in Ingoesjetie plaatsvinden. Naar aanleiding van de moord op parlementslid
Gazimagomed Magomedov voeren Russische troepen sinds 16 december 2007 in
de plaats Gimry in het Untsukul district een schoonmaakoperatie uit waarbij
niemand in of uit het dorp kan, huizen worden doorzocht op verdachte personen en
wapens en identiteitscontroles worden uitgevoerd.110 Mensenrechtenorganisaties en
100 Chechnya Weekly, eDagestan in crisis,f (Jamestown Foundation) 12-07-2007.
101 Memorial, Abductions and disappearances in the Republic of Dagestan, 10-08-2007.
102 Chechnya Weekly, eUnderstanding the motivations behind the Dagestani rebelsf, (Jamestown Foundation) 20-
09-2007.
103 International Crisis Group, Russiafs Dagestan: conflict causes, 03-06-2008, p. 11-12.
104 Crisis Watch Database van International Crisis Group over de noordelijke Kaukasus,
http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?action=cw_search&l=1&t=1&cw_country=127&cw_date=2008,
Andere bronnen spreken van een zeer hoog aantal gewapende incidenten, BBC news, Tense front in Moscowfs
ewar on terror, 12-06-2007, Central Asia-Caucasus Analyst, Progress in Dagestan: taking a backseat to other
republics, 03-10-2007.
105 International Crisis Group, Russiafs Dagestan: conflict causes, 03-06-2008, p. 11.
106 Memorial, Abductions and disappearances in the Republic of Dagestan, 10-08-2007, US Department of State,
Russia. Country report on human rights practices . 2007, 11-03-2008.
107 RFE/RL, North Caucasus: instability in Daghestan spreads to south, 15-02-2008, Swiss Peace, Russia .
Daghestan . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no. 4, september . oktober 2007.
108 Central Asia-Caucasus Analyst, Progress in Dagestan: taking a backseat to other republics, 03-10-2007,
RFE/RL, Russia says top militant killed in Daghestan, 19-09-2007.
109 RFE/RL, North Caucasus: instability in Daghestan spreads to south, 15-02-2008.
110 Chechnya Weekly, eRussian forces face serious problems hunting rebels in Dagestanfs mountains,f (Jamestown
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
22
advocaten hebben geen toegang tot het gebied.111
2.5.1 Militairen, veiligheids- en politiediensten
Algemeen
De verschillen in de verantwoordelijkheden tussen het leger, de veiligheidsdiensten
en de politie in Tsjetsjenie zijn in de praktijk moeilijk te onderscheiden.
Veiligheids- en politiediensten hebben in veel gevallen een paramilitaire taak. Zo
worden antiterroristische operaties door een combinatie van veiligheidstroepen en
politie-eenheden uitgevoerd. Voorts is het moeilijk om verschillende eenheden van
elkaar te onderscheiden daar zij niet altijd aan hun uniformen te herkennen zijn.
Russische federale troepen
De federale troepen die in Tsjetsjenie worden ingezet bestaan zowel uit militaire
eenheden die vallen onder het ministerie van Defensie als uit
ordehandhavingstroepen die vallen onder het ministerie van Binnenlandse Zaken,
varierend van militairen tot politie-eenheden. Het precieze aantal federale soldaten
en politieagenten in Tsjetsjenie is niet bekend.112 In de media wordt dit aantal op
35.000 geschat.113 De taak van de federale troepen in Tsjetsjenie en de overige
republieken in de noordelijke Kaukasus is het bestrijden van einternationale
terroristenf en het handhaven van de orde.114
De federale soldaten die in Tsjetsjenie worden ingezet, zijn zogenaamde
econtractsoldatenf,115 dat wil zeggen beroepsmilitairen die in ruil voor een relatief
hoge soldij bereid zijn in Tsjetsjenie te dienen. In 2006 instrueerde president Poetin
het ministerie van Defensie een voorstel tot geleidelijke terugtrekking van de
federale troepen uit Tsjetsjenie te doen. Desondanks zijn er tot op heden geen
stappen in deze richting genomen. Een Russische generaal verklaarde dat het nog
te vroeg is om troepen terug te trekken omdat de Tsjetsjeense troepen nog
onvoldoende in staat zijn hun taken te vervullen.116
foundation) 10-01-2008, IWPR, Troops hunt rebels in Dagestan mountains, 09-01-2008. Aan het einde van de
verslagperiode van dit ambtsbericht was de operatie nog steeds niet ten einde, Chechnya Weekly, eDagestanfs
Jamaats widen their theater of operationsf, (Jamestown Foundation) 08-05-2008.
111 The Norwegian Helsinki Committee, Antiterrorism measures and human rights in the North Caucasus: a
regional system of torture, forced confessions and fabricated trials, maart 2007- april 2008, p. 20.
112 Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: apotheosis of the
gChechenisationh.
113 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 5.
114 Prague Watchdog, The Russian military in Kadyrovfs Chechnya, 23-04-2007.
115 In het Russisch worden deze soldaten kontraktniki ("{"¤"~"""'"p"{"""~"y"{"y) genoemd.
116 Chechnya Weekly, eRussian generals: no troops withdrawal from Chechnyaf, (Jamestown Foundation) 18-10-
2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
23
De troepen die vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken in Tsjetsjenie zijn
gestationeerd zouden ten minste tien eenheden, bestaande uit zowel politiemannen,
de FSB als leden van de oproerpolitie OMON (Otryad Militsii Osobogo
Naznacheniya) omvatten. Daarnaast zouden er nog speciale eenheden naar
Tsjetsjenie worden gezonden waaronder specialisten op het gebied van de
bestrijding van georganiseerde misdaad en corruptie. Deze speciale eenheden
zouden zich vooral in Grozny en op de Russische basis in Khankala bevinden en
zich onder meer bezighouden met de ondervraging van verdachten. In Tsjetsjenie
zijn de politie-eenheden gestationeerd bij controleposten op strategische punten; in
dorpen aan de voet van het zuidelijke berggebied en op de grens tussen Tsjetsjenie
en Ingoesjetie.117
Een persbureau meldde dat federale troepen Tsjetsjeense eenheden herbewapenen
en trainen maar dat zij het bestrijden van militanten en het lopen van patrouilles
overlaten aan de Tsjetsjeense troepen.118 De enige uitzondering hierop zouden
speciale eenheden van de FSB zijn die operaties in het bergachtige zuiden van het
land uitvoeren.119 Andere bronnen melden echter dat Tsjetsjeense en federale
troepen nog wel gezamenlijk speciale operaties uitvoeren.120 Ook zouden er zich
binnen de Tsjetsjeense politie militaire troepen bevinden die tot federale eenheden
behoren.
Een andere federale politie-eenheid is de ORB-2, het etweede operationele
onderzoeksbureauf, dat onder het hoofddirectoraat van het federale ministerie van
Binnenlandse Zaken in het zuidelijke federale district van de Russische Federatie
valt. ORB-2 is opgericht in 2002 en formeel belast met de opsporing, de
voorkoming en de bestrijding van criminele activiteiten. De ORB-2 komt niet voor
op de federale lijst van veiligheidsdiensten die zijn geautoriseerd om verdachten te
detineren. Toch zijn de ORB-2 detentieplaatsen in november 2004 egelegaliseerdf
als tijdelijke detentie faciliteit (IVS).121 In juli 2007 werd onder druk van Kadyrov
het hoofd van ORB-2 vervangen na herhaaldelijke berichten van marteling in
detentiefaciliteiten van de ORB-2.122
Tsjetsjeense veiligheidsdiensten
Onder het Tsjetsjeense ministerie van Binnenlandse Zaken vallen onder andere, het
tweede regiment van de dienst controleposten van de politie (PPSM-2), de Olie
117 Chechnya Weekly, eThe geography of OMON deployments in the North Caucasusf, (Jamestown Foundation)
13-04-2008.
118 Reuters, Russia rearms former rebels to patrol Chechnya, 19-03-2008.
119 Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: apotheosis of the
gChechenisationh.
120 Prague Watchdog, The Russian military in Kadyrovfs Chechnya, 23-04-2007.
121 Door een intern besluit van het ministerie van Binnenlandse Zaken in november 2004.
122 Chechnya Weekly, eORB-2 chief replacedf, (Jamestown Foundation) 26-07-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
24
beveiligingseenheid (eNeftepolkf) van de extradepartementale beveiligingsdienst
(UVO) en het Tsjetsjeense politiekorps ROVD (raionnoe otdelenie vnutrennykh
del). De ROVD stelt vervolging in in strafrechtelijke zaken en beschikt over
reguliere detentiefaciliteiten. Corruptie binnen de politie is, net als bij de overige
overheidsdiensten, endemisch.123
De bataljons Sever (Noord) en Joeg (Zuid) vallen formeel onder de 46e brigade van
het federale ministerie van Binnenlandse Zaken, maar zijn ondergebracht bij het
Tsjetsjeense ministerie van Binnenlandse Zaken.124 Deze bataljons zijn voor het
overgrote deel gevuld met Tsjetsjeense jongeren en voeren operaties uit tegen
ondergrondse terroristische groepen.125 De Sever en Joeg bataljons zijn loyaal aan
Kadyrov.126
De bataljons Zapad (West)127 en Vostok (Oost)128 zijn onderdeel van de federale
42e gemotoriseerde infanterie divisie van het Russische ministerie van Defensie.
Deze bataljons voeren contraterroristische acties uit mede in opdracht van de
militaire inlichtingendienst. Vostok en Zapad worden gezien als de elitetroepen van
de 42e gemotoriseerde infanterie divisie.129 Ook de rangen van Zapad en Vostok
zijn gevuld met Tsjetsjeense jongeren. Vostok bestaat bijna volledig uit voormalige
rebellen.130 De commandant van het Vostok bataljon, Sulim Jamadajev, is een
belangrijke politieke- en clanrivaal van Kadyrov. De commandant van Zapad, Said
Magomed, heeft zich daarentegen onder de getrouwen van Kadyrov geschaard.
Kadyrovtsi
Omdat de bovengenoemde Tsjetsjeense veiligheidstroepen en politiediensten .
behalve Vostok - niet formeel maar wel de facto door Ramzan Kadyrov worden
aangestuurd, ligt hun loyaliteit bij Ramzan Kadyrov. Deze eenheden worden in de
Tsjetsjeense volksmond met de term Kadyrovtsi aangeduid. In de afgelopen jaren
123 Human Rights Watch, Torture by units under the effective command of Chechen Prime Minister Ramzan
Kadyrov. Background note on the structure of forces under Kadyrovfs effective command, november 2006.
124 Sever heeft als basis Grozny en circa 700 manschappen. Yug heeft zijn basis in het Vedeno district en circa 500
manschappen.124 Sever en Yug zijn in het voorjaar van 2006 opgericht.
125 Defence Academy of the United Kingdom,Conflict Studies Research Centre, Chechnya: continued violence,
C.W. Blandy, december 2006.
126 Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007: apotheosis of the
gChechenisationh.
127 De manschappen worden eKakijevtsif genoemd. Zapad is de Tsjetsjeense inlichtingendienst.en telt circa 400
manschappen. De eenheid is gestationeerd in het district Staropromyslovsky van de stad Grozny.
128 Vostok telt circa 470 manschappen en heeft zijn basis in de stad Gudermes. De manschappen, Jamadejevtsi
genoemd, staan bekend om hun gewelddadige operaties, zoals de op 5 juni 2005 uitgevoerde strafactie in de plaats
Borozdinovsk, waarbij 11 inwoners verdwenen en enkele ouderen werden gedood.
129 Volgens Chechnya Weekly, eRamzan confirmed as prime ministerf, (Jamestown Foundation), 09-03-2006,
worden gvrijwel alle grote acties tegen militantenh uitgevoerd door de bataljons Vostok en Zapad.
130 Prague Watchdog, Chechen battalions slipping out of control, 28-08-2007, RFE/RL, Analysis: Russian Defense
ministry postpones ruling on controversial Chechen battalion, 25-04-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
25
heeft Kadyrov met de hulp van de Kadyrovtsi veel rijkdom en invloed kunnen
vergaren voor zichzelf en zijn taip (Benoi), door grootschalige corruptie,
ontvoering voor losgeld en afpersing en illegale verkoop van olie en smokkel.131
Verhouding Kadyrovtsi . federale en Tsjetsjeense troepen
Spanningen tussen federale Russische eenheden en de Kadyrovtsi bestonden al in
de regeerperiode van de vader van Ramzan Kadyrov.132 Direct na zijn aantreden als
president trachtte Ramzan Kadyrov alle in Tsjetsjenie aanwezige
veiligheidstroepen onder zijn controle te stellen door nauwe verwanten te
benoemen op sleutelposities.133 Hoewel de Kadyrovtsi officieel onder toezicht van
de federale ministeries van Defensie en Binnenlandse Zaken staan, opereren zij in
de praktijk onafhankelijk daarvan.134
Het kwam in het verleden voor dat veiligheidstroepen onderling met elkaar in
gevecht raakten, of volgens sommige bronnen bewust aanvallen op elkaar
uitvoerden.135 In juni 2007 raakten soldaten van Zapad in gevecht met
manschappen van de Tsjetsjeense politie.136 In april 2008 bereikten de spanningen
tussen de Kadyrovtsi en rivaliserende Tsjetsjeense troepen een hoogtepunt toen
Kadyrovfs persoonlijke garde en het Vostok bataljon onder leiding van Sulim
Jamadajev op de weg tussen Grozny en Gudermes weigerden plaats voor elkaar te
maken. De persoonlijke aanwezigheid van president Kadyrov deed een bloedbad
voorkomen maar een dag later werd het hoofdkwartier van Vostok door de
Kadyrovtsi omsingeld en werden acht militairen gearresteerd. Kort na het incident
kondigde Kadyrov aan Jamadajev te hebben geschorst, hetgeen gezien wordt als
een nieuwe stap om de controle over alle veiligheidstroepen in Tsjetsjenie te
krijgen.
De federale troepen worden door Kadyrov vaak aangewezen als schuldigen bij
geweldsincidenten en mensenrechtenschendingen. Hevige kritiek op ORB-2, nadat
131 The Economist, Putinfs heroes, 3-12-2005, IHF e.a., In a Climate of Fear; gPolitical Processh and
Parliamentary Elections in Chechya, november 2005, US Department of State, Russia. Country Reports on
Human Rights Practices . 2007, 11-03-2008.
132 Central Asia-Caucasus Analyst, Kadyrovfs bluff: why Chechnyafs strongman continues to test his political
bounderies, 17-05-2006.
133 Russian analytical digest, The Russian-Chechen conflict and the Putin-Kadyrov connection, No.2, 05-06-2007,
p. 5.
134 Volgens Der Standard, Tschetscheniens Normalitat, 28-11- 2005 en Chechen Society newspaper, Chechnya the
Draft, 30-08-2005, is de controle van de federale troepen over de Kadyrovtsi in de praktijk vrijwel nihil.
135 The Financial Times, Kadyrovfs elegalised banditsf bring lawlessness to Chechnya, 04-01-2006 en The
Economist, Putinfs heroes, 03-10-2005, Chechnya Weekly, eTensions rise between federal and pro-Moscow
Chechen forcesf, (Jamestown Foundation) 20-07-2005, Chechnya Weekly, eKadyrovtsi and Alkhanovtsy
reportedly exchange firef, 17-04-2006; Chechen Society, Shifting battlefields of the Chechen war, 22-08-2006.
136 Prague Watchdog, gZapadhbattalion soldier wounded in June 20 Grozny shoot-out dies in hospital, 06-07-
2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
26
er verschillende rapporten waren uitgebracht over martelingen door deze eenheid,
bood Kadyrov bijvoorbeeld een bliksemafleider voor mensenrechtenschendingen
begaan door zijn eigen troepen. De door Kadyrov nieuw aangestelde chef van de
ORB-2, Isa Surguev, zou dan ook niet zozeer benoemd zijn vanwege Kadyrovfs
oprechte zorgen over de schendingen waarvoor de ORB-2 verantwoordelijk wordt
gesteld maar om de federale invloed op de veiligheidsdiensten in Tsjetsjenie in te
perken opdat Kadyrov ook deze eenheid onder zijn eigen controle kan stellen.137
2.5.2 Tsjetsjeense gewapende niet-overheids groeperingen
In het algemeen kan gesteld worden dat er weinig bekend is over het Tsjetsjeense
gewapende verzet. Informatie over het verzet verschijnt voornamelijk op internet
zonder dat getoetst kan worden hoe betrouwbaar deze informatie is.
De regering van Ichkeria
Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie verklaarde de gekozen president van
Tsjetsjenie, Dzjochar Doedajev op 1 november 1991 de republiek met de naam
Ichkeria onafhankelijk. Deze niet internationaal erkende onafhankelijke Republiek
Ichkeria kende tot voor kort een eigen fregeringf, die achtereenvolgens onder
leiding van de presidenten Dzjochar Doedajev (27 oktober 1991 . 21 april 1996),
Aslan Maschadov (12 februari 1997 . 8 maart 2005)138, Abdul-Chalim Saidoelajev
(9 maart 2005 . 17 juni 2006) en Dokkoe Oemarov (17 juni 2006 - 6 november
2007) heeft gestaan. De voorgangers van Oemarov zijn allen gedood. Onder
Doedajev en Maschadov had de regering van Ichkeria lange perioden controle over
het Tsjetsjeense grondgebied. Tijdens en na de tweede Tsjetsjeense oorlog was de
titel van epresidentf vooral voorbehouden aan de belangrijkste rebellenleider.
Het doel van het Tsjetsjeense verzet is volledige onafhankelijkheid van Rusland.139
Na de dood van Maschadov en met het aantreden van Saidoelajev kreeg het verzet
echter steeds meer het karakter van een religieuze islamitische strijd, hetgeen tot
een splitsing leidde tussen de meer gematigde, nationalistische en de radicaal
islamitische leden van de Ichkerische regering.140 Saidoelajev doopte de strijd om
tot een ejihadf en stelde een gezamenlijke islamitische staat voor alle moslims in de
Kaukasus ten doel.141 Oemarovfs eigen benoeming tot emir kan in het verlengde
137 Russian analytical digest, The Russian-Chechen conflict and the Putin-Kadyrov connection, No.2, 05-06-2007,
p. 5, RFE/RL, Chechnya: Kadyrov completes first 100 days in office, 11-07-2008, Chechnya Weekly, eORB-2
chief replacedf, (Jamestown Foundation) 26-07-2007.
138 De verkiezing van Maschadov als president van de deelrepubliek Tsjetsjenie (als onderdeel van de Russische
Federatie) werd internationaal wel erkend.
139 Mairbek Vachagaev, The Chechen resistance: yesterday,today and tomorrow, Jamestown Foundation, 14-09-
2006, p. 5.
140 Chechnya Weekly, eClarity in the Chechen resistancef, (Jamestown Foundation) 24-01-2008.
141 Prague Watchdog, Euro-Ichkeria against the emirate, 25-11-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
27
van deze ontwikkelingen worden gezien.
De gematigde of etraditionelef vleugel van het verzet streeft een onafhankelijke
staat op democratische principes na en wordt vertegenwoordigd door de in het
buitenland verblijvende parlementsleden van de Ichkerische regering.142 Het is
moeilijk in te schatten hoeveel invloed de parlementsleden in ballingschap
daadwerkelijk in Tsjetsjenie hebben aangezien de strijd tussen de gematigde en de
radicale vleugel zich voornamelijk op het internet voltrekt.143
Oemarov, die zich vermoedelijk ergens in het bergachtige zuiden van Tsjetsjenie
ophoudt, riep zich in oktober 2007 uit tot emir van het Noord Kaukasische
emiraat.144 Hierop onthief het Ichkerische parlement, volgens een verklaring op
haar website chechenews.com, op 6 november 2007 Oemarov uit zijn ambt als
president, waarmee de bevoegdheden van de president automatisch werden
overgedragen op het parlement .145
Het is onduidelijk wie thans zitting hebben in het Ichkerische parlement. In 1997 is
onder Maschadov voor het laatst een parlement gekozen, bestaande uit 63
afgevaardigden. Een deel van deze afgevaardigden kwam tijdens de tweede
Tsjetsjeense oorlog om het leven. Een ander deel verklaarde zich loyaal aan de
door Moskou gesteunde regering.146 Zo is de voormalige minister van Defensie
onder Maschadovfs gekozen rebellenregering, Magomed Hazbiev, nu lid van het
Tsjetsjeense parlement.147 Voorts bevindt zich een onbekend aantal
parlementsleden in ballingschap, waaronder de huidige voorzitter Zhaloudi
Saralyapov.148
Over de personen die deelnemen aan de Ichkerische regering bestaat eveneens veel
onduidelijkheid. Na de verklaring van het parlement maakte de eminister van
Buitenlandse Zakenf Ahkmed Zakajev, die in Groot Brittannie verblijft, bekend dat
hij zijn functie neerlegt totdat het parlement besluit een nieuw kabinet te vormen.149
Thans noemt Zakajev zich premier van de Tsjetsjeense republiek van Ichkeria en
staat hij aan het hoofd van een groep nationalistische Tsjetsjenen in Europa.150 Het
142 Ahmad Zakajev, Umar Khanbiev, Apti Bisultanov, Said-Hasan Abumuslimov en Selim Bishaev zijn de
belangrijkste vertegenwoordigers van de gematigde vleugel. Vachagaev, The Chechen resistance, p. 9.
143 Chechnya Weekly, eThe war of words between Zakaev and Umarovf, (Jamestown Foundation) 31-01-2008 en
IWPR, Islamic pledge splits Chechen rebels, 15-11-2007.
144 IWPR, Islamic pledge splits Chechen rebels, 15-11-2007, Prague Watchdog, Euro-Ichkeria against the
Emirate, 22-11-2007.
145 RFE/RL, Chechen leadership in exile seeks to salvage legitimacy, 15-11-2007.
146 RFE/RL, Chechen leadership in exile seeks to salvage legitimacy, 15-11-2007.
147 Johnsonfs Russia List, The last king of Chechnya. The prospects and pitfalls of the Kremlinfs policy in North
Caucasus, 09-03-2007.
148 Chechnya Weekly, eClarity in the Chechen resistancef, (Jamestown Foundation) 24-01-2008.
149 RFE/RL, Foreign minister of Chechen Separatist government quits, 20-11-2007.
150 The Moscow Times, Mysterious shifts in Chechnya, 22-05-2008 en Chechnya Weekly, eZakaev denies making
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
28
is dezerzijds niet bekend uit wie deze groep bestaat en of er reeds een nieuw
kabinet is gevormd.
De sterkte van het Tsjetsjeense verzet
Net als in de vorige verslagperiode brachten federale en pro-Russische Tsjetsjeense
troepen belangrijke slagen aan het verzet toe. Ten minste drie commandanten zijn
gedood, waaronder Suleiman Imurzaev, alias Khairulla die verantwoordelijkheid
claimde voor de moordaanslag op Achmed Kadyrov.151
Door de egekleurdef berichtgeving van zowel het gewapende verzet als de
Tsjetsjeense autoriteiten is het lastig een adequaat beeld te krijgen over de sterkte
van het verzet en het aantal gewapende strijders. Schatting over het aantal nog
aanwezige Tsjetsjeense strijders zijn veelal lager dan in de vorige
verslagperiode.152 Thans schatten verschillende bronnen het aantal strijders op
eenkele honderdenf.153
President Kadyrov verklaarde in februari 2008 dat de rebellen definitief verslagen
zijn.154 Zelf stellen de rebellen op hun websites dat zich continu nieuwe strijders bij
het verzet aansluiten en dat hun aanslagen onverminderd voortduren.155 Uit andere
bronnen blijkt dat de gewapende oppositie weliswaar kleiner en minder goed
uitgerust is sinds de dood van rebellencommandant Shamil Basajev156, maar dat er
nog steeds gewapende confrontaties plaatsvinden.157 De militanten verleggen hun
tactiek van grote aanslagen naar kleine, gerichte aanslagen op specifieke doelen,
overtures to Kadyrovf, (Jamestown Foundation) 29-05-2008.
151 Khairulla werd op 4 april 2007 gedood door Tsjetsjeense veiligheidstroepen, Swiss Peace, Russia . Chechnya .
Trends in conflict and cooperation, Fast Update no.2, april . mei 2007. Voorts zijn Rustam Basayev en Musa
Mutiyev, beiden nauw verwant aan Oemarov, respectievelijk op 25 augustus en 8 september 2007 in Grozny
gedood. BBC News, Rebel figure killed in Chechnya, 24-08-2007 en Radio Fee Europe, Rebel commander
reported killed in Chechnya, 09-09-2007.
152 Het algemeen ambtsbericht van april 2007 (p. 25) meldde dat Kadyrov het aantal gewapende strijders op 50 a
60 schatte terwijl federale troepen het aantal tussen de 700 en 1500 schatten.
153 In februari 2007 werd het aantal gewapende strijders in Tsjetsjenie door het hoofd van het regionale
hoofdkwartier voor antiterroristische operaties geschat op 450, Chechnya Weekly, eKremlin propaganda belied by
increasing rebel attacksf, (Jamestown Foundation) 28-06-2007. Swiss Peace schrijft dat een Tsjetsjeense generaal
het aantal strijders op 300 schat terwijl andere officiele bronnen het aantal op 800 schatten, Swiss Peace, Russia .
Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no.2, april . mei 2007. Alexei Malashenko van het
Carnergie Moscow Centre, schatte in september 2007 het aantal rebellen op enkele honderden, International
Herald Tribune, Under the Kremlinfs iron hand, a republic is reborn in Chechnya, 30-09-2007.
154 Chechnya Weekly, eCounting Chechnyafs rebel fighters: Kadyrovfs fuzzy mathf, (Jamestown Foundation) 07-
02-2008.
155 RFE/RL, Russia: Is North Caucasus resistance still serious threat? 1-11-2007.
156 Shamil Basajev stierf op 10 juli 2006 in Ingoesjetie. Hij was het brein achter een lange reeks aanslagen
waaronder de ziekenhuisgijzeling in Boedjonnovsk (Kraj Stavropol) in 1995, de theatergijzeling in Moskou in
2002 en de schoolgijzeling in Beslan . Noord-Ossetie- in 2004, Algemeen Ambtsbericht juni 2007, p.27.
157 Crisis Watch Database van International Crisis Group, International Herald Tribune, Under the Kremlinfs iron
hand, a republic is reborn in Chechnya, 30-09-2007, Chechnya Weekly, eCounting Chechnyafs rebel fightersf,
(Jamestown Foundation) 07-02-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
29
hetgeen wijst op een beperkt aantal militanten. In het verleden vochten bij de
radicaal-islamitische vleugel ook buitenlandse moslims mee, doorgaans Jihadi
salafisten en voor het merendeel afkomstig uit Arabische landen. Hun aantal wordt
op dit moment verwaarloosbaar geacht.158
De militanten bevinden zich voornamelijk in het zuiden van Tsjetsjenie. Zij zijn
mobiel en wisselen vaak van schuilplaats. Het is niet bekend of de militanten
(delen van) de zuidelijke districten ook daadwerkelijk onder controle hebben. Wel
meldt een nieuwsbron dat de strijders in bepaalde dorpen aanzienlijke invloed
uitoefenen door de inwoners te verbieden alcoholische dranken te verkopen en te
dreigen met het platbranden van de huizen van verkopers van alcohol.159
Het geweld beperkt zich al lang niet meer tot het grondgebied Tsjetsjenie. Sinds
2002 is er onder leiding van wijlen rebellencommandant Basajev een begin
gemaakt met het uitbreiden van het verzet naar andere deelrepublieken. In 2005
richtte Saidoelajev bij decreet het eKaukasische Frontf op.160 Nu de situatie in
Tsjetsjenie zich stabiliseert, lijkt het geweld in de andere deelrepublieken toe te
nemen.
Organisatie van het verzet
Het verzet is georganiseerd in militaire ejamaatsf.161 Voor zover bekend zijn buiten
Tsjetsjenie militaire jamaats actief in de republieken Ingoesjetie, Dagestan,
Kabardino-Balkarie en Karatsjaj-Tsjerkessie.162 Deze moslimgroeperingen zijn
doorgaans vervlochten met de bestaande etnische-, criminele- en clanstructuren.
Naast separatisten en islamisten bestaan de jamaats ook uit personen die
persoonlijke wraak zoeken voor vermoorde familieleden.163
De jamaats voeren zelfstandig acties uit.164 Zij zouden in kleine groepen van 5 a 6
personen opereren. Enkele malen hebben militanten in groepen van 10 a 20
personen aanvallen uitgevoerd.165 Sinds de aanval op Nalchik (Kabardino-Balkarie)
158 Zie o.a. The Jamestown Foundation, The rise and fall of Arab fighters in Chechnya, Murad Batal Al-Shishani,
2006.
159 Prague Watchdog, Clashes between government forces and guerrillas now more frequent in Chechnya, 06-02-
2008.
160The Jamestown Foundation, Military Jamafats in the North Caucasus: a continuing threat, Dr. Andrew
McGregor, september 2006, p. 9.
161 Een ejamaatf is een lokale moslimgemeenschap, vaak georganiseerd op basisniveau om spirituele gedachten uit
te wisselen. Zie o.a. http://jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370014,TerrorMonitor, Islam,
Jamaats and implications for the North Caucasus, part I, volume 4, issue 11, 2 juni 2006.
162 The Jamestown Foundation, Military Jamafats in the North Caucasus, september 2006.
163 IHF, In a Climate of Fear; gPolitical Processh and Parliamentary Elections in Chechnya, november 2005.
Zoals reeds vermeld speelt bloedwraak een rol binnen de Tsjetsjeense cultuur en traditie.
164 The Jamestow Foundation, The Ingush jamaat: Identity and resistance in the North Caucasus, Mairbek
Vachaev, augustus 2007, p. 4.
165 Swiss Peace, Russia . Chechnya . Trends in conflict and cooperation, Fast Update no. 4, september . oktober
2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
30
in oktober 2005 vonden er geen grootschalige centraal gecoordineerde acties van
rebellen plaats.166 Sommige bronnen betwijfelen of er uberhaupt sprake is van een
gecentraliseerd gezag.
Op 21 juli 2007 stelde Oemarov Achmed Evloev, alias eEmir Magasf aan als de
hoogste commandant van alle eenheden van het Kaukasische Front. Evloev is
afkomstig uit Ingoesjetie en is tevens leider van de Ingoesjetische jamaat.167 Het
verzet zou eveneens over een veiligheidsdienst en een sharia rechtbank
beschikken.168
3 Mensenrechten
3.1 Juridische context
Tsjetsjenie is een deelrepubliek binnen de Russische Federatie. Alle federale
wetgeving, met inbegrip van de grondwet van de Russische Federatie en alle
verdragen waarbij de Russische Federatie zich heeft aangesloten, zijn derhalve ook
van toepassing op Tsjetsjenie. Tevens beschikt Tsjetsjenie over een eigen grondwet
die in 2003 per referendum is aangenomen. In de federale grondwet ligt besloten
dat de federale wetgeving altijd boven de wetgeving van een deelrepubliek gaat.169
Verdragen en protocollen
De Russische Federatie is partij bij de meeste VN mensenrechtenverdragen. De
Internationale Conventie voor de Bescherming van alle Personen tegen gedwongen
Verdwijning die op 20 december 2006 werd aangenomen door de Algemene
Vergadering van de VN is niet door Rusland ondertekend, evenmin als de
Internationale Conventie voor de rechten van Migranten en hun gezinnen.170
Rusland is sinds 1996 lid van de Raad van Europa. Het Europese Verdrag voor de
Bescherming van de Rechten van de Mens en de Europese Conventie tegen
Marteling zijn door de Doema geratificeerd.
Nationale wetgeving
De Russische grondwet voorziet in een scheiding tussen de uitvoerende,
controlerende en een wetgevende macht. Gedurende de regeerperiode van president
166 The Jamestow Foundation, Military Jamafats in the North Caucasus, september 2006, p. 19, RFE/RL, Russia:
Is North Caucasus resistance still serious threat? 1-11-2007.
167 The Jamestow Foundation, The Ingush jamaat: Identity and resistance in the North Caucasus, Mairbek
Vachaev, augustus 2007, p. 4 en p. 13.
168 Chechnya Weekly, eDokka Umarov and the correlation of forces inside the Chechen insurgencyf, (Jamestown
Foundation), 12-04-2007.
169 http://www.legislationline.org, laatst geraadpleegd op 15-02-2008.
170http://www2.ohchr.org/english/, laatst geraadpleegd op 15-2-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
31
Poetin is de macht van de uitvoerende tak sterk toegenomen, ten koste van de
controlerende en wetgevende macht. Voorts is er in de afgelopen jaren een aantal
nieuwe wetten aangenomen waaronder de in 2005 ingevoerde wet op niet
gouvernementele organisaties (NGOfs)171 en de aanpassing van de wet ten aanzien
van de registratie van politieke partijen, die het functioneren van de politieke
oppositie, de media en NGOfs bemoeilijken.172
Op 27 juni 2006 keurde de Doema de anti-extremisme wet goed. Deze wet werkt
met een zeer ruime definitie van het begrip extremisme. In juli 2007 is een nieuw
amendement op de wet op extremisme aangenomen. In het amendement is onder
meer vastgelegd dat het steunen van extremistische groeperingen in woord en daad
strafbaar is.173 De wet heeft inmiddels tot de sluiting van een NGO geleid. Het gaat
om de NGO eRussian-Chechen Friendship Societyf.174 Tegen de NGO eVoice of
Beslanf, die de belangen van de slachtoffers van de schoolgijzeling in Beslan
behartigt, is eveneens een proces aangespannen onder de nieuwe wet.175 De zorg
bestaat dat de wet ingezet zal worden om critici van de overheid het zwijgen op te
leggen.176
Sinds 1996 is er in Rusland een moratorium op de doodstraf. In december 2006
verlengde de Doema het moratorium op de doodstraf tot 2010.177 Rusland heeft als
enige lid van de Raad van Europa de doodstraf de jure niet afgeschaft.178
171 In december 2005 nam de federale Doema een nieuwe wet aan, die een vergaande controle van de staat over de
in Rusland actieve NGOfs mogelijk maakt.. De nieuwe wet legt een zware administratieve verplichting op aan alle
NGOfs die in Rusland opereren, te beginnen met de verplichting tot hernieuwde registratie. De activiteiten van een
NGO kunnen worden verboden indien deze, volgens de Russische autoriteiten, gRuslands soevereiniteit,
onafhankelijkheid, territoriale integriteit, nationale eenheid, cultureel erfgoed of nationaal belangh schaden.
Daarnaast kunnen de federale autoriteiten van NGOfs op elk moment een compleet overzicht van financien
verlangen. De autoriteiten kunnen bovendien specifieke programmafs verbieden.
172 De federale wetgeving met betrekking tot de registratie van politieke partijen is in de afgelopen twee jaar
herzien en aangescherpt. Vanaf januari 2006 hebben politieke partijen ten minste 50.000 leden nodig waarvan ten
minste 500 in iedere Russische regio. Freedom House, Countries at the crossroads 2007. Country report . Russia,
25-09-2007.
173 Het amendement stelt dat het financieren en organiseren van extremistische activiteiten, inclusief ondersteuning
van extremisme in schrifteljike vorm, telefonisch of via andere communicatiemiddelen, strafbaar is. Reporters
without borders, Concern as Putin sign new law against extremism, 26-07-2007.
174 De directeur van de organisatie had in 2004 een artikel gepubliceerd waarin hij Tsjetsjeense rebellenleiders
citeerde. Omdat de organisatie geen afstand had gedaan van de uitspraken van de directeur, welke volgens de
Russische aanklager konden worden aangemerkt als het aanzetten tot raciale haat, oordeelde een rechtbank in
Nizhni Novgorod dat de organisatie haar deuren moest sluiten. Human Rights Watch, Choking on bureaucracy,
State curbs on independent civil society activism, februari 2008, p. 65-66.
175 World Organization against Torture, Judicial harassment against the NGO gThe voice of Beslanh, 05-02-2008.
176 Human Rights Watch, Choking on bureaucracy, State curbs on independent civil society activism, februari
2008, p. 63 en Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-09-2007.
177 http://www.legislationline.org/?jid=42&less=false&tid=144, laatst geraadpleegd op 18-02-2008.
178 http://www.coe.int/T/E/Com/Files/Themes/Death-penalty/e_briefing.asp laatst geraadpleegd op 18-02-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
32
3.2 Toezicht
3.2.1 Nationaal toezicht
Mensenrechtenraad bij de president van de Russische Federatie
De Russische mensenrechtenraad bij de Presidentiele Administratie heeft als taak
het onderzoeken en analyseren van vraagstukken die betrekking hebben op de
mensenrechtensituatie in Rusland en het adviseren van de president en de regering
op het gebied van bescherming en naleving van mensenrechten. De aanbevelingen
van de mensenrechtenraad hebben geen bindend karakter. In de verslagperiode
kwam de situatie in de noordelijke Kaukasus niet onder de aandacht van de raad.179
Met het aftreden van president Poetin is de raad automatisch ontbonden. Het is nog
onduidelijk of Medvedev opnieuw tot het samenstellen van een mensenrechtenraad
zal overgaan.
Ombudsman
Sinds februari 2004 vervult Vladimir Loekin de functie van federale ombudsman.
In 2007 ontving de ombudsman ongeveer 28.000 klachten. In dat jaar nam het
aantal klachten met betrekking tot schendingen door rechtshandhavende organen
toe. De schendingen hebben volgens de ombudsman voornamelijk betrekking op
de situatie in gevangenissen en in voorarrest.180 Slechts een zeer klein deel van de
klachten had betrekking op de situatie in Tsjetsjenie. In april 2007 sprak Loekin
zijn zorgen uit over de voortdurende verdwijningen in Tsjetsjenie.181
Naast de federale ombudsman telt de Russische Federatie 32 regionale
ombudsmannen. Deze regionale ombudsmannen hebben een autonome status. Zij
opereren los van de organisatie van de federale ombudsman.
In maart 2006 trad Noerdi Noechazijev aan als ombudsman voor Tsjetsjenie. Hij
wordt over het algemeen gezien als niet onafhankelijk van het bewind van
Kadyrov. In januari 2008 verwierp Noechazijev claims die waren ingediend door
mensenrechtenactivisten ten aanzien van ontheemden die onder dwang uit tijdelijke
accommodatiecentra zouden zijn gezet.182
3.2.2 Internationaal toezicht
OVSE
179 http://en.sovetpamfilova.ru/ laatst geraadpleegd op 28-04-2008.
180 Verslag van een ontmoeting van Vladimir Loekin met (voormalig) president Poetin, 13-02-2008,
http://www.kremlin.ru/eng/speeches/2008/02/13/1113_type82913type84779_160098.shtml, laatst geraadpleegd op
24-04-2008.
181 Amnesty International, Russian Federation. What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007.
182 RFE/RL Newsline, Chechen human rights ombudsman denies eviction allegations, vol. 12 no. 13, 18-01-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
33
De Russische Federatie maakt deel uit van de Organisatie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa (OVSE). Het functioneren van de OVSE staat al enige
jaren onder druk vanwege onenigheid onder de OVSE lidstaten over de koers die
de OVSE dient te varen. De spanningen kwamen duidelijk aan het licht bij de
laatste parlementsverkiezingen in Rusland, toen Rusland beperkingen wenste op te
leggen aan de OVSE/ODIHR waarnemingsmissies. Op 7 februari 2008 kondigde
de OVSE vervolgens aan geen waarnemingsmissie naar Rusland te sturen.183 De
OVSE is sinds januari 2003 niet meer aanwezig in Tsjetsjenie.
Raad van Europa
Het Comite ter voorkoming van Marteling (CPT) van de Raad van Europa nam in
maart 2007 de uitzonderlijke stap om een publieke verklaring uit te brengen naar
aanleiding van zijn negende ad hoc bezoek aan Tsjetsjenie in september 2006.
Tijdens dat bezoek kwamen verontrustende bevindingen ten aanzien van
martelingen en mishandelingen in detentiecentra aan het licht (zie hierover meer in
paragrafen 3.3.6 en 3.3.7). Het uitblijven van adequate actie van de Russische en
Tsjetsjeense autoriteiten deed het CPT constateren dat een publieke verklaring
noodzakelijk was.184
VN speciale rapporteur over marteling
In de verslagperiode heeft de speciale rapporteur over marteling van de VN,
Manfred Nowak evenals in de vorige verslagperiode geen bezoek kunnen brengen
aan de noordelijke Kaukasus. De Russische autoriteiten en de speciale rapporteur
konden niet tot een akkoord komen over de terms of reference van het bezoek.185
NGOfs
Een aantal nationale en internationale mensenrechtenorganisaties in Rusland brengt
kritische rapporten uit over de situatie in Tsjetsjenie. Dergelijke organisaties zijn
onder andere Memorial, Amnesty International, Human Rights Watch, Civic
Assistance Committee, Russian Justice Initiative en de Moscow Helsinki Group.
De federale wet op NGOfs heeft ertoe geleid dat NGOfs onder strenge controle zijn
komen te staan en te maken hebben met lastige administratieve processen en
veelvuldige inspecties waarbij voor langere tijd het werk moet worden stilgelegd.
Volgens Human Rights Watch worden sommige organisaties door de autoriteiten
bewust onderworpen aan buitenproportionele inspecties en beschuldigingen
vanwege het werk dat zij doen. Het gaat hierbij onder meer om organisaties die
zich bezighouden met voor Rusland controversiele onderwerpen zoals de situatie in
Tsjetsjenie, de rechten van migranten en de positie van homoseksuelen.186
183 De Volkskrant, OVSE trekt handen af van verkiezing president Rusland, 08-02-2008.
184 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen republic of the Russian Federation, 13-03-2007.
185 Human Rights Watch, World Report . Russia events of 2007.
186 Human Rights Watch, Choking on bureaucracy, State curbs on independent civil society activism, februari
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
34
NGOfs met activiteiten in de noordelijke Kaukasus hebben geregeld problemen
met de autoriteiten. De NGO Chechen Committee for National Salvation, een NGO
gevestigd in Ingoesjetie die over de situatie in de noordelijke Kaukasus rapporteert,
wordt sinds 2004 bedreigd met sluiting. Volgens de autoriteiten hebben
persberichten van de organisatie een extremistisch karakter. Amnesty International
heeft onderzoek naar de publicaties verricht en beschouwt deze niet als
extremistisch.187 De eUnie van Niet-Gouvernementale Organisatiesf188, een NGO
die rapporteert over de mensenrechtensituatie in Tsjetsjenie en Ingoesjetie, wordt
beschuldigd van het aanzetten tot etnische strijd naar aanleiding van het publiceren
van een rapport over geweld tegen vrouwen en kinderen tijdens de oorlog in
Tsjetsjenie.189
Medewerkers van NGOfs kunnen ook op individuele basis problemen krijgen
vanwege hun werkzaamheden. In de verslagperiode legden de Russische
autoriteiten Stanislav Dmitrievskii, oprichter van de Russian-Chechen Friendship
Society, beperkingen op nadat hij deelnam aan een demonstratie in Moskou
waarvoor de autoriteiten geen toestemming hadden verleend.190 Volgens een
bericht van de NGO Unie van Niet-Gouvernementale Organisaties zijn
vrijwilligers van deze organisatie door de FSB ondervraagd en geintimideerd
vanwege hun werkzaamheden.191
In september 2007 kondigde president Kadyrov aan dat de Federale Registratie
Dienst in samenwerking met de FSB en het Tsjetsjeense ministerie van
Binnenlandse Zaken extremisme binnen NGOfs wil voorkomen.192 Deze
aankondiging leidde tot extra controles van NGOfs in Tsjetsjenie, waarbij de
gehele administratie uitvoerig werd gecontroleerd. Ook kwam het voor dat NGOfs
dubbel werden geinspecteerd: zowel door de Federale Registratie Dienst als door
het ministerie van Binnenlandse Zaken.
In de noordelijke Kaukasus werkzame mensenrechtenactivisten en -advocaten
werken onder zeer moeizame omstandigheden. Volgens Amnesty International
houden de autoriteiten activisten en advocaten nauwlettend in de gaten en beperken
2008, p. 4, 5, 34, 52-60.
187 Amnesty International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in the North Caucasus, 27-11-
2007.
188 Deze NGO staat ook bekend onder de naam Center of Independent Journalists for the Council of nongovernmental
organizations, zie http://www.livechechnya.org/english.htm, laatst geraadpleegd op 25-02-2008.
189 Prague Watchdog, Attempts made to close down Chechen NGO, 07-02-2008.
190 Amnesty International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in the North Caucasus, 27-11-2007
en World Organization against Torture, Judicial harassment against director RCFS goes on, 16-08-2007.
191Information Centre for CNO, Information bulletin no. 1218, 07-02-2008,
http://www.livechechnya.org/english.htm.
192 Human Rights Watch, Choking on bureaucracy, State curbs on independent civil society activism, februari
2008, p. 65.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
35
zij hen in hun werkzaamheden door intimidatie, bedreiging, aanhouding,
mishandeling en ontvoering. Ook familieleden van mensenrechtenactivisten zijn
het slachtoffer geworden van bedreigingen en intimidaties door de autoriteiten.193
Niet alle mensenrechtenadvocaten gaven aan dergelijke problemen te ondervinden.
Op 24 november 2007 is het hoofd van Memorial, Oleg Orlov samen met drie
journalisten ontvoerd vanuit zijn hotel in Nazran (Ingoesjetie), mishandeld en langs
de kant van de weg achtergelaten. Hij was in Nazran om verslag te doen van een
demonstratie tegen de regering van Ingoesjetie.194
Het Internationale Rode Kruis verricht in Tsjetsjenie activiteiten op het gebied van
protectie en maakt zich onder andere sterk voor de opsporing van vermiste
personen door de Tsjetsjeense autoriteiten. Het Internationale Rode Kruis bezoekt
geen gevangenissen in Tsjetsjenie (en de Russische Federatie in het geheel) daar
het niet tot een overeenstemming hierover met de Federale autoriteiten kon
komen.195
Een aantal internationale hulporganisaties biedt humanitaire hulpverlening in de
noordelijke Kaukasus. Het gaat hierbij voornamelijk om hulp aan ontheemden.196
De toegang tot de noordelijke Kaukasus voor internationale humanitaire
organisaties is beperkt. In juli 2007 moest de UNHCR haar kantoor in Ingoesjetie
uit veiligheidsoverwegingen voor onbepaalde tijd sluiten.197 UNHCR kreeg van de
federale autoriteiten geen toestemming een kantoor in Tsjetsjenie te openen, maar
voert regelmatige missies uit vanuit Noord-Ossetie. UNHCR dient voorafgaand aan
iedere missie die zij in Tsjetsjenie wil uitvoeren, toestemming te vragen en
informatie te verschaffen over de precieze locaties die zij wil bezoeken. Wegens de
zware veiligheidsescortes die het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken
verplicht stelt, heeft een aantal ontheemden aangegeven dat zij niet meer door
UNHCR bezocht willen worden.198 Binnen Tsjetsjenie hebben internationale
organisaties in principe toegang tot alle districten van Tsjetsjenie. Niet alle
organisaties begeven zich in het zuidelijk deel van Tsjetsjenie vanwege het
verhoogde veiligheidsrisico daar.199
193 Amnesty International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in the North Caucasus, 27-11-2007
en PACE, Member statesf duty to co-operate with the European Court of Human Rights, doc. 11183, 09-02-2007
194IHF, 24 November . Another black day for human rights and democracy in Russia, 24-11-2007.
195 ICRC, Plan of action in the Russian Federation 2007, 04-04-2007.
196 Humanitaire hulporganisaties in de noordelijke Kaukasus zijn onder andere: UNHCR, UNICEF, ICRC, Action
Contre la Faim, International Rescue Committee en de Danish Refugee Council.
197 UNHCR, Global appeal 2008-2009. Russian Federation.
198 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 5.
199 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 6.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
36
3.3 Naleving en schendingen
3.3.1 Vrijheid van meningsuiting
Journalisten in de Russische Federatie
In de gehele Russische Federatie is het slecht gesteld met de persvrijheid. In de
Press Freedom Index van de NGO Reporters Without Borders staat Rusland op
plaats 144 van de 169.200 In maart 2008 zijn twee journalisten vermoord.201
Journalisten die verslag deden van oppositiebijeenkomsten in de Russische
Federatie zijn gearresteerd, autoriteiten hebben beslag gelegd op materialen van
onafhankelijke kranten en ten minste twee journalisten zijn onder gedwongen
behandeling in psychiatrische ziekenhuizen gesteld.202 In de verslagperiode is
melding gemaakt van doodsbedreigingen aan het adres van journalisten die kritisch
verslag doen van de situatie in noordelijke Kaukasus.203 Een journalist werkzaam
voor Chechenpress, een aan het Tsjetsjeense verzet gelieerde nieuwsdienst, is in
december 2007 na tien maanden gedwongen opname in een psychiatrisch
ziekenhuis, vrijgelaten.204
Persvrijheid in Tsjetsjenie
Informatievoorziening staat in Tsjetsjenie onder strenge controle van president
Kadyrov. Alle Tsjetsjeense televisiestations zijn in handen van Kadyrov evenals de
geschreven media.205 In de praktijk bestaan er geen onafhankelijke kranten meer in
Tsjetsjenie. Journalisten zijn terughoudend met het schrijven over onderwerpen als
mensenrechtenschendingen, corruptie en straffeloosheid uit angst voor
repercussies.206 Journalisten met kritiek op de autoriteiten lopen dezelfde risicofs
als mensenrechtenactivisten; zij kunnen te maken krijgen met intimidatie,
bedreiging, aanhouding, mishandeling en ontvoering.207 In februari 2008 is het
kantoor van een onafhankelijke journalist in Vladikavkaz, Noord-Ossetie, gelieerd
aan het Institute for War and Peace Reporting, door de politie doorzocht. Hierbij
zijn een computer en documenten in beslag genomen. Dergelijke acties tegen
200 http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025, laatst geraadpleegd op 21-02-2008.
201 Een journalist afkomstig uit Dagestan en het hoofd van een lokaal Dagestaans televisiestation zijn
respectievelijk in Moskou en Makhachkala vermoord. Het motief voor de moorden is onduidelijk. Prague
Watchdog, Chechnya . the week in brief: 17 . 24 Mar 2008, 24-03-2008, BBC News, Probe into Russia reporter
death, 21-03-2008.
202 Reporters Without Borders, Russia. Annual report 2008, 12-02-2008.
203 Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-09-2007, Trouw, Anna
Politkovskaja, een journalistieke soldaat, 12-03-2008.
204 US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008 en International
Herald Tribune, Russian court orders release of reporter from psychiatric hospital, 06-12-2007.
205 Freedom House, Freedom in the world . Chechnya, 2007.
206 Inter Press Service, Press Freedom, another casualty in Chechnya, 26-07-06.
207 IHF, 24 November . Another black day for human rights and democracy in Russia, 24-11-2007, Amnesty
International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in the North Caucasus, 27-11-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
37
onafhankelijke journalisten zijn in de verslagperiode vaker voorgekomen.208
Buitenlandse journalisten kunnen niet zonder toestemming van de Russische
autoriteiten naar Tsjetsjenie reizen. Zij dienen onder strenge begeleiding van de
FSB te reizen waardoor hun bewegingsvrijheid beperkt is.209 Ook in de rest van de
noordelijke Kaukasus lopen buitenlandse journalisten het risico (tijdelijk) opgepakt
te worden waarbij hun materiaal door de autoriteiten wordt geconfisqueerd.210
3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering
Tsjetsjenie
Volgens artikel 8 van de Tsjetsjeense grondwet erkent de republiek de politieke
diversiteit en kent het een meerpartijenstelsel.211 In de praktijk zijn er echter geen
politieke partijen actief in Tsjetsjenie. De presidentskandidaat voor Tsjetsjenie
wordt voorgedragen door de president van de Russische Federatie en behoeft
goedkeuring van het Tsjetsjeense parlement. Vrijwel alle parlementsleden zijn
loyaal aan president Kadyrov. Er vonden in de verslagperiode in Tsjetsjenie geen
politieke demonstraties gericht tegen het beleid van president Kadyrov plaats.
Individuele opposanten en critici van de regering van Kadyrov kunnen problemen
ondervinden.212 Zo ontvoerden geuniformeerde troepen tussen 10 en 22 september
2007 Vagap Dudaevich Tutakov. Tijdens zijn ontvoering was Tutakov geslagen en
kreeg hij een hartaanval.213 Tutakov was in 1997 gekozen als lid van het
Ichkerische parlement onder Maschadov en vertegenwoordigde de Ichkerische
regering bij de Parlementaire Assemblee van het Europese Parlement (PACE).
Mensenrechtenorganisaties stellen dat er reden is om te vermoeden dat Tutakov is
ontvoerd wegens zijn politieke ideeen.214 Hoewel hij zich in het verleden kritisch
uitliet ten aanzien van de stationering van federale troepen in Tsjetsjenie, was hij
sinds 2004 niet meer politiek actief.215
Ingoesjetie
Op 24 november 2007 en 26 januari 2008 sloegen veiligheidstroepen (waaronder
naar verluidt de OMON) demonstraties in Nazran, Ingoesjetie, op gewelddadige
208 Caucasian Knot, North Caucasus: police raid offices of independent journalist, 27-02-2008, Prague Watchdog,
Weekly newsletter, no. 9, 03-03-2008 en Memorial, The situation in the North Caucasus. Autumn 2007- Spring
2008, p. 12.
209 Chechnya Weekly, eThe war of words between Zakaev and Umarovf, (Jamestown Foundation) 31-01-2008.
210 US Department of State, Russia. Country report on human rights practices . 2006, 06-03-2007.
211 Grondwet Tsjetsjenie, art. 8, http://www.servat.unibe.ch/icl/cc00000_.html, laatst geraadpleegd op 15-02-2008.
212 Prague Watchdog, Chechens as janissaries of the regime? 09-03-2008, Prague Watchdog, The role of religion
in the Chechen conflict, 27-05-2007.
213 Memorial, Release of Bagap Tutakov in Chechnya, 23-09-2007.
214 Brief van Human Rights Watch, IHF,en Amnesty International aan de procurator van Tsjetsjenie, 18-09-2007.
215 Caucasian Knot, Fate of Vagap Tutakov kidnapped in Chechnya still unknown, 20-09-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
38
wijze neer. De demonstraties waren gericht tegen de regering van de Ingoesjetische
president Zjazikov.216 Tijdens de protestactie van november zouden volgens een
lokale journalist tussen de 350 en 370 personen gearresteerd zijn.217 Andere
bronnen schatten het aantal mensen dat is opgepakt tijdens de demonstratie rond de
100.218 Op 20 of 30 personen na zouden alle arrestanten de volgende dag weer zijn
vrijgelaten.219 Onder de arrestanten zouden zich ook omstanders hebben bevonden
die niet deelnamen aan de protesten.
De door de politieke oppositie georganiseerde demonstratie in Nazran op 26
januari 2008 mondde uit in gevechten tussen de demonstranten en leden van de
OMON. De autoriteiten hadden geen toestemming verleend voor de demonstratie.
Volgens de organisatoren zijn bij de protesten van januari 2008 35 personen
gearresteerd, waaronder twee oppositieleiders, tien journalisten en twee
mensenrechtenactivisten.220 Begin juni zou het hoger gerechtshof van Ingoesjetie
de vrijlating van de nog vastzittende oppositieleiders hebben bevolen.221
Dagestan
In Dagestan vonden in de verslagperiode verschillende demonstraties plaats tegen
het toenemende aantal verdwijningen, georganiseerd door de beweging eMoeders
van Dagestanf.222 Op 10 augustus 2007 sloeg de politie een protestactie van
familieleden van verdwenen personen in de hoofdstad Makhachkala op
gewelddadige wijze uiteen.223 Hierbij zouden de demonstranten geschopt en
geslagen zijn.224
216 Volgens ooggetuigen zijn demonstranten door leden van de OMON met wapenstokken geslagen en werd er
door OMON gebruik gemaakt van elektroschokken, Chechnya Weekly, eProtestors, journalists, rights activists
beaten and detained Nazran,f (Jamestown Foundation) 29-11-2007.
217 Chechnya Weekly, eProtestors, journalists, rights activists beaten and detained in Nazran,f (Jamestown
Foundation) 29-11-2007.
218 RFE/RL, Russia: Security forces violently disperse protest in Ingushetia, 26-01-2008, American Committee for
Peace in the Caucasus, Timeline of violence in Ingushetia: summer 2007 . winter 2008,
http://www.peaceinthecaucasus.org/IngushetiaTimeline.pdf,
219 Chechnya Weekly, eProtestors, journalists, rights activists beaten and detained in Nazran,f (Jamestown
Foundation) 29-11-2007.
220 International Herald Tribune, 2 Journalists detained and beaten by police in Southern Russia after covering
protest, 27-01-2008, Human Rights Watch, Russia: Journalists detained to stop reporting on Ingushetia protest,
27-01-2008.
221 Chechnya Weekly, eFive rebels killed in Ingushetia; opposition postpones protest,f (Jamestown Foundation),
12-06-2008.
222 Memorial, Abductions and disappearances in the republic of Dagestan, 10-08-2007, Chechnya Weekly,
eDagestanis protest abduction by police,f (Jamestown Foundation) 07-06-2007,
223 Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-09-2007.
224 Chechnya Weekly, eDagestani police break up protest by detaineesf relatives,f (Jamestown Foundation) 16-08-
2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
39
3.3.3 Vrijheid van godsdienst
Volgens de grondwet is Tsjetsjenie een seculiere staat en zijn alle religieuze
organisaties gelijk voor de wet.225 Artikel 25 van de grondwet garandeert de
vrijheid van godsdienst. Evenwel kondigde de Tsjetsjeense raad van moeftifs in
2005 een fatwa af tegen het wahabisme. Verschillende politici, waaronder Kadyrov
(toen nog premier) betuigden hun steun aan het initiatief.226
President Kadyrov propageert openlijk het soefisme en gebruikt religieuze soefi
tradities om de Tsjetsjeense identiteit te benadrukken en zijn eigen positie als
politiek en spiritueel leider te versterken. Hiermee is het soefisme, dat al twee
eeuwen de dominante godsdienst in Tsjetsjenie is, tot een politiek instrument
verworden. Volgens analisten heeft Kadyrovfs openlijke beleving van het soefisme
vooral een politiek doel, namelijk om de strijd aan te gaan met de radicale islam,
die geassocieerd wordt met de rebellen.227
Er is weinig informatie voorhanden over de mate waarin godsdiensten anders dan
het soefisme in Tsjetsjenie uitgeoefend kunnen worden. Er zou zich een orthodoxe
kerk in Grozny bevinden, die door een kleine minderheid wordt bezocht. Voor
zover bekend ondervinden orthodoxe christenen geen problemen met het belijden
van hun geloof in Tsjetsjenie.
3.3.4 Bewegingsvrijheid
Sinds juni 2004 is de treinverbinding tussen Moskou en Grozny hervat. Op 5
oktober 2006 werd de gerenoveerde luchthaven Severny van Grozny geopend.
Sinds 5 maart 2007 vinden reguliere passagiersvluchten tussen Grozny en Moskou
plaats.228
Identiteitsdocumenten en legitimatieplicht
Evenals in de overige delen van de Russische Federatie bestaat in Tsjetsjenie een
legitimatieplicht voor iedereen die ouder is dan 14 jaar. Onder de legitimatieplicht
dient men te allen tijde een geldig legitimatiebewijs te kunnen tonen. Het niet in
het bezit hebben van een geldig legitimatiebewijs is een bestuursrechtelijke
overtreding en kan worden bestraft met een geldboete.229 Documenten om de
identiteit vast te kunnen stellen zijn: een binnenlands paspoort, een militaire kaart
225 Grondwet Tsjetsjenie, art. 8, http://www.servat.unibe.ch/icl/cc00000_.html, laats geraadpleegd op 25-04-2008.
226 Chechnya Weekly, eChechen clerics declare jihad against gwahhabishf, (Jamestown Foundation) 10-08-2005.
227 The New York Times, A whirling sufi revival with unclear implications, 24-05-2006, The Guardian, The battle
for the soul of Chechnya, 22-11-2007, RFE/RL, Chechnya: Kadyrov uses efolk islamf for political gain, 06-12-
2007.
228 BBC News, Russia restores Chechnya air link, 08-03-2007.
229 UNHCR Moscow, Background Note On the Replacement of USSR passports In the Russian Federation, januari
2004.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
40
(alleen van toepassing voor hen die in het leger dienen of hebben gediend), een
rijbewijs en elk ander door officiele instanties verstrekt document waar zowel een
foto als de naam van de houder op vermeld staan en waarbij tevens informatie
wordt gegeven over deze persoon (bijvoorbeeld een werkpas of een schoolpas).
Een binnenlands paspoort is geen reisdocument, maar dient louter als
legitimatiebewijs. Het eerste paspoort is geldig tot de twintigste verjaardag, het
tweede paspoort is geldig vanaf 20 jaar tot en met 44 jaar en het derde paspoort
blijft vanaf 45 jaar de rest van het leven geldig.230 In het binnenlandse paspoort
staan voornaam, achternaam, geslacht, de burgerlijke staat, geboortedatum en
geboorteplaats vermeld. Tevens vermeldt het paspoort of de houder over een
woonplaatsregistratie beschikt,231 of de houder de dienstplicht heeft vervuld en of
er een internationaal paspoort is verstrekt. Ook bevat het paspoort een foto van de
houder. Op vrijwillige basis kan informatie over de bloedgroep en resusfactor van
de houder in het document worden opgenomen. Kinderen jonger dan 14 jaar staan
bijgeschreven in het binnenlandse paspoort (van een) van de ouders. Binnenlandse
paspoorten worden afgegeven in de Russische Federatie232 door het ministerie van
Binnenlandse Zaken.233 Het is in de Russische Federatie in de praktijk onmogelijk
normaal deel te nemen aan de maatschappij zonder een geldig legitimatiebewijs.234
In Tsjetsjenie worden vanwege antiterroristische maatregelen geen in het
buitenland geldige paspoorten afgegeven. Wel neemt men de aanvraag in
ontvangst. De FSB beoordeelt en registreert de afgifte van internationale
paspoorten in de Russische Federatie.
Op basis van de Politiewet mag een agent een burger alleen om
identiteitsdocumenten vragen indien er een gegronde verdenking bestaat dat de
persoon in kwestie een overtreding of misdrijf heeft begaan. Fouilleren en het
doorzoeken van bagage is alleen toegestaan indien er gerede verdenking bestaat dat
de persoon in kwestie wapens, explosieven of drugs bij zich heeft.235
230 Indien persoonlijke wijzigingen daartoe aanleiding geven, kan buiten de genoemde tijdstippen het paspoort
vernieuwd worden. Hierbij kan gedacht worden aan onder andere naams- of geslachtswijzigingen van de houder.
231 In het binnenlands paspoort wordt zowel permanente als tijdelijke woonplaatsregistratie opgenomen.
232 Het is niet mogelijk een binnenlands paspoort in het buitenland aan te vragen.
233 UNHCR Moscow, Background Note On the Replacement of USSR passports In the Russian Federation, januari
2004.
234 In de woorden van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens: gThe Court finds it established that in their
everyday life Russian citizens have to prove their identity unusually often, even when performing such mundane
tasks as exchanging currency or buying train tickets. The internal passport is also required for more crucial needs,
for example, finding employment or receiving medical careh: EHRM, uitspraak in de zaak van Smirnova tegen
Rusland, 24 juli 2003, Guidelines on the Treatment of Chechen Internally Displaced Persons (IDPs), Asylum
Seekers & Refugees in Europe, PP2/05/2005/Ext/CR, juni 2005.
235 Artikel 11 van de Politiewet van 1991.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
41
Oude Sovjet paspoorten
In juli 1997 besloot de Russische regering alle nog in omloop zijnde Sovjet
binnenlandse paspoorten voor 1 januari 2004 te vervangen door nieuwe Russische
binnenlandse paspoorten. Deze doelstelling is (bijna) geheel behaald.236 Bepaalde
buitenlandse burgers en staatlozen, zoals burgers van voormalige Sovjet
republieken die naar Rusland zijn gegaan en een tijdelijke woonvergunning hebben
ontvangen, hadden tot 1 januari 2006 de mogelijkheid een nieuw Russisch paspoort
te verkrijgen. Volgens de Tsjetsjeense Migratiedienst zijn bezitters van enkel een
(oud) Sovjet paspoort staatloos.237
Tot 1 januari 2008 was het mogelijk om via een verkorte procedure op basis van
het Sovjet paspoort een aanvraag voor het Russische staatsburgerschap in te
dienen. Voorwaarde hierbij was dat de aanvraag vergezeld ging van
ondersteunende identificatie.238
Registratieplicht (epropiskaf)
Op grond van de federale Wet op de bewegingsvrijheid van 1993 kent de
Russische Federatie een registratieplicht voor alle personen die zich in het land
bevinden.239 Deze registratieplicht behelst formeel niet meer dan het informeren
van het paspoortbureau van de plaatselijke politie over het nieuwe woon- of
verblijfadres. In de volksmond wordt, met betrekking tot deze plicht, nog steeds het
Sovjetbegrip epropiskaf (""'"¤""y"f"{"p) gebruikt. Het is Russische staatsburgers
toegestaan om 90 dagen in een plaats te verblijven zonder de autoriteiten in te
lichten.240
De genoemde Wet op de bewegingsvrijheid kent twee soorten van registratie, te
weten permanente (woon)registratie en tijdelijke (verblijfs)registratie.
Alleen permanente woonregistratie geeft volledige rechten op onder andere sociale
zekerheid en onderwijs. Speciale toelagen of voordelen die uit het lokale budget
worden gefinancierd, zijn over het algemeen voorbehouden aan inwoners met een
permanente woonregistratie. In enkele regiofs worden uitkeringen alleen verstrekt
aan personen met een permanente woonregistratie.241 Permanente registratie
236 Volgens UNHCR Moscow, Background Note On the Replacement of USSR passports In the Russian
Federation, januari 2004 werden voor 31 december 2003 bijna 99% van alle (oude) Sovjet binnenlandse
paspoorten ook daadwerkelijk vervangen. Voor alle duidelijkheid, deze verplichting gold alleen ten aanzien van
staatsburgers van de Russische Federatie, en niet ten aanzien van staatsburgers van andere landen die in Rusland
verbleven en nog steeds over een oud Sovjet binnenlands paspoort beschikten.
237 UN OCHA, Note for the file general coordination meeting Nazran, 14 december 2005.
238 UNHCR, Russian Federation, Global Report 2005.
239 Federale wet op het recht van de staatsburgers van de Russische Federatie op de vrijheid van beweging, en de
keuze van woonplaats op het grondgebied van de Russische Federatie van 25 juni 1993.
240 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
241 UNHCR, Background Note On the Replacement of USSR passports In the Russian Federation, januari 2004.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
42
geschiedt door middel van een stempel in het binnenlandse paspoort.242 In geval
van verhuizing naar een andere permanente woonplaats binnen de Russische
Federatie wordt een nieuw stempel in hetzelfde paspoort geplaatst.
Tijdelijke registratie wordt verleend in de vorm van een inlegformulier bij het
binnenlandse paspoort. Personen met een tijdelijke registratie komen in de plaats
van hun verblijf alleen in aanmerking voor bepaalde uitkeringen of steun . zoals
onder andere kinderbijslag, bijstand of een gratis ziektekostenverzekering243 .
indien zij over een tijdelijke verblijfsregistratie van minimaal 6 maanden
beschikken. Meer informatie over het verkrijgen van woonregistratie voor
Tsjetsjeense ontheemden is te vinden in hoofdstuk 5.6.
Controlepunten in Tsjetsjenie
In Tsjetsjenie bevinden zich controleposten, blokposty ("q"|"¤"{""¤"f""") genoemd,
onder andere op doorgaande wegen, toegangswegen naar steden en dorpen, op de
grens met Ingoesjetie en op toegangwegen die het zuidelijke berggebied
inleiden.244 Het precieze aantal controleposten is niet bekend. De controleposten
worden bemand door Tsjetsjeense politieagenten en . in mindere mate . Russische
troepen. Officieel dient ieder passerend voertuig en iedere voetganger te worden
gecontroleerd. Volgens geraadpleegde bronnen zijn de controles in het algemeen
minder streng dan voorheen. In de verslagperiode is over de voorheen gebruikelijke
praktijk van afpersing door en omkoping van de politie die de controleposten
bemannen geen melding gemaakt.
Met een geldig binnenlands paspoort is de grens tussen Tsjetsjenie en andere delen
van Rusland te passeren. Buitenlanders dienen speciale toestemming van de FSB te
hebben om tot Tsjetsjenie toegelaten te worden.
Een persbericht citeert een lokale politieman die verklaart dat rebellen in de
zuidelijke districten soms tijdelijk controleposten oprichten, waarbij zij zich
voordoen als reguliere agenten. Wanneer iemand echter een identiteitskaart van de
politie toont, zou de persoon worden vermoord.245
Grenscontroles
De deelrepubliek Tsjetsjenie kent alleen met Georgie een internationale grens.
Door het bergachtige landschap in het zuiden is de grenscontrole daar niet
waterdicht. Volgens een Russische generaal werkt de Russische overheid hard aan
242 UNHCR Moscow, Background Note On the Replacement of USSR passports In the Russian Federation, januari
2004.
243 Ziekenhuizen in de Russische Federatie verstrekken aan iedereen, ongeacht hun vorm van registratie, noodhulp.
244 Chechnya Weekly, eThe geography of OMON deployments in the North Caucasusf, (Jamestown Foundation)
03-04-2008.
245 Chechnya Weekly, eChechen rebels step up operations,f (Jamestown Foundation) 10-04-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
43
een effectievere grensbewaking tussen Georgie en de noordelijke Kaukasus.246
3.3.5 Rechtsgang en rechtsbescherming
De grondwet van de Russische Federatie bepaalt dat de rechterlijke macht volledig
onafhankelijk is. In de praktijk heeft de uitvoerende macht echter aanzienlijke
invloed op de rechterlijke macht. De (kwaliteit van de) rechtspraak staat daarnaast
onder druk door een gebrek aan middelen en corruptie.247 Volgens Memorial
worden de rechtsgang en rechtsbescherming in Tsjetsjenie belemmerd door lastige
procedures voor het indienen van officiele aanklachten, door de trage werking van
het rechtssysteem en onderbezetting van rechtbanken.248 Het is mogelijk om door
betaling van steekpenningen gerechtelijke vervolging af te kopen, vrijgesproken te
worden of een lichtere straf te krijgen.
Mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenie vinden plaats in een klimaat van
straffeloosheid. De Tsjetsjeense en federale autoriteiten schieten ernstig tekort in
het uitvoeren van effectief strafrechtelijk onderzoek over beschuldigingen van
mensenrechtenschendingen van federale of Tsjetsjeense eenheden.249 Slechts
enkele aanklachten tegen overheidsdienaren met betrekking tot misdaden tegen
Tsjetsjeense burgers belanden voor de rechter.250 De autoriteiten zijn vaak niet
bereid om aanklachten tegen Tsjetsjeense overheidsdienaren in behandeling te
nemen.251 Sinds 1999 zijn meer dan duizend klachten ingediend met betrekking tot
verdwijningen in Tsjetsjenie. Voor zover bekend, is het slechts eenmaal
voorgekomen dat de daders veroordeeld zijn.252 Het komt zelden voor dat een
militair tribunaal Russische militairen tot gevangenisstraffen veroordeelt wegens
misdaden in Tsjetsjenie. Een uitzondering hierop is de veroordeling in december
2007 van twee Russische militairen tot vijftien en zeventien jaar cel wegens de
moord op drie Tsjetsjeense burgers in 2003.253 Plegers van
246 Interfax, Russian border guards strengthen North Caucasus border, 29-11-2007.
247 Freedom House, Countries at the Crossroads 2007. Country Report Russia, 25-09-2007.
248 Memorial, The legal system in Chechnya, augustus 2007.
249 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007, p.11, United Nations
Committee against Torture (CAT), Consideration of reports submitted by states parties under article 19 of the
convention, CAT/C/RUS/CO/4, 06-02-2007, p. 10-12.
250 Human Rights Watch, EU-Russia Human Rights Consultations, september 2007.
251 The Norwegian Helsinki Committee, Antiterrorism measures and human rights in the North Caucasus: a
regional system of torture, forced confessions and fabricated trials, maart 2007- april 2008, Memorial, The legal
system in Chechnya, augustus 2007, Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen Republic, 13-11-
2006, p. 14-15.
252 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007.
253 NRC Handelsblad, Celstraf Russische militairen voor moorden in Tsjetsjenie, 28-12-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
44
mensenrechtenschendingen zijn nog altijd werkzaam in de veiligheidsdiensten.254
Uit vrees voor repercussies durven slachtoffers van mensenrechtenschendingen
vaak geen aangifte te doen.255
In de gehele noordelijke Kaukasus is het aantal meldingen van veroordelingen van
personen die beschuldigd worden van terroristische activiteiten op basis van
gefabriceerde aanklachten en door middel van marteling verkregen verklaringen
toegenomen.256
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
Meer dan een kwart van de bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens
aanhangige zaken is gericht tegen Rusland.257 Momenteel lopen er ongeveer 300
zaken tegen Rusland die betrekking hebben op mensenrechtenschendingen in
Tsjetsjenie. De klachten hebben zowel betrekking op het excessieve geweld dat
door het Russische leger in Tsjetsjenie is gebruikt, als op het vernietigen van
eigendom.258 Sinds 2005 heeft het Hof Rusland meermaals schuldig bevonden aan
ernstige mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenie waaronder marteling,
verdwijning en moord. In vrijwel alle uitspraken wees het Hof erop dat Rusland
tekort was geschoten in het strafrechtelijk onderzoek naar de beschuldigingen.259
Het Europese Hof heeft Rusland tot op heden 37 maal veroordeeld in zaken die
verband houden met de situatie in Tsjetsjenie.260
De uitspraken van het Hof zijn bindend. Tot op heden heeft Rusland in
veroordelingen waarin het Hof de Russische autoriteiten een schadevergoeding op
heeft gelegd aan deze eis voldaan.261 Aan andere verplichtingen die het Hof
oplegde heeft Rusland echter niet voldaan. Zo constateerde de Parlementaire
Assemblee van de Raad van Europa (PACE) in dit verband een gebrek aan
wilskracht aan de zijde van de autoriteiten om een effectief onderzoek naar
254 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
255 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007,
Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen Republic, 13-11-2006, p. 14.
256 Memorial, The legal system in Chechnya, augustus 2007, The Norwegian Helsinki Committee, Antiterrorism
measures and human rights in the North Caucasus: a regional system of torture, forced confessions and fabricated
trials, maart 2007- april 2008, Amnesty International, Russian Federation, Report 2008.
257 Raad van Europa, Survey of activities 2007, Registry of the European Court of Human Rights, 2008, p. 57-58.
258 Nicola Jagers, eIs er nog plaats voor Rusland in de Raad van Europa?f in NJCM, jrg 32, nr. 8, 2007, p. 1112-
1113.
259 Human Rights Watch, World Report. Russia events of 2007 en Committee of Ministers, Council of Europe,
Violations of the ECHR in the Chechen Republic: Russiafs compliance with the European Courtfs judgements, 12-
06-2007.
260 Human Rights Watch en Amnesty International, schreven in Council of Europe failing on Russia van 15-04-
2008 dat er 26 uitspraken in Tsjetsjeense zaken tegen Rusland zijn gedaan. Op 29 mei 2008 oordeelde het Hof
Rusland in nog vijf zaken schuldig, op 12 juni 2008 in twee zaken, op 26 juni in een zaak en op 3 juli nog eens in
drie zaken. Nieuwsberichten SRJI, 29-05-2008, 12-06-2008, 26-06-2008 en 03-07-2008.
261 Human Rights Watch, EU-Russia Human Rights Consultations, Human Rights Watch Recommendations,
september 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
45
aanleiding van de aanklachten in te stellen.262 Ook blijft Rusland achter bij het
implementeren van door het Hof aanbevolen maatregelen met betrekking tot het
aanpassen van de wetgeving inzake het uitvoeren van antiterroristische operaties.263
Personen uit Tsjetsjenie die bij het Hof een klacht tegen Rusland hebben ingediend,
kunnen onder grote druk komen te staan om hun klacht in te trekken. Zo zijn er
verschillende gevallen bekend van intimidatie, bedreiging, mishandeling en
ontvoering. Ook familieleden van klagers kunnen hiermee te maken krijgen. 264 Er
is een geval bekend waarbij de klager is vermoord.265 Ook advocaten en NGOfs die
verzoekers bijstaan kunnen vanwege hun werkzaamheden problemen ondervinden.
Er zijn gevallen bekend waarbij zij door de autoriteiten zijn lastiggevallen door
middel van fictieve criminele aanklachten of langdurige belastinginspecties.266
PACE constateerde dat de Russische autoriteiten wederom onvoldoende effectief
onderzoek naar aanklachten van slachtoffers van bovengenoemde problemen
hebben ingesteld.267
3.3.6 Arrestaties en detenties
In Tsjetsjenie is sprake van willekeurige arrestaties, buitengerechtelijke detenties
en illegale detentiecentra. Mensenrechtenorganisaties rapporteerden gevallen
waarin de familie van de gedetineerde niet werd geinformeerd en de gedetineerde
geen toegang tot rechtsbijstand of een advocaat van zijn keuze kreeg.268
Het komt nog steeds voor dat veiligheidstroepen mannen en jongens als
(potentiele) rebellen beschouwen en hen om die reden .al dan niet willekeurigarresteren,
vaak zonder een legale aanleiding.269 Ook vrouwen lopen het risico om
gearresteerd te worden op verdenking van samenwerking met rebellen. Een bron
veronderstelt echter dat familieleden van gearresteerde vrouwen minder snel in de
openbaarheid zullen treden. Memorial documenteerde een zaak waarin
veiligheidsdiensten een jonge vrouw beschuldigden van het helpen van rebellen
door voor hen te koken. De vrouw werd op 20 juli 2007 meegenomen. Dezelfde
262 PACE, Member statesf duty to co-operate with the European Court of Human Rights, doc. 11183, 09-02-2007.
263 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007,
Nicola Jagers, eIs er nog plaats voor Rusland in de Raad van Europa?f in NJCM, jrg 32, nr. 8, 2007.
264 PACE, Member statesf duty to co-operate with the European Court of Human Rights, doc. 11183, 09-02-2007
en Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-09-2007.
265 Human Rights Watch, EU-Russia Human Rights Consultations, Human Rights Watch Recommendations,
september 2007.
266 PACE, Member statesf duty to co-operate with the European Court of Human Rights, doc. 11183, 09-02-2007.
267 PACE, Council of Europe member statesf duty to co-operate with the European Court of Human Rights,
Resolution 1574, 02-10-2007.
268 Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen republic, 13-11-2006, p. 4 en p. 9, Memorial, The
legal system in Chechnya, augustus 2007,
269 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
46
dag werden de familieleden van de vrouw verzocht het dode lichaam van de vrouw
op te komen halen. Het lichaam vertoonde sporen van marteling.270
Tevens komt het voor dat de Tsjetsjeense autoriteiten personen aanhouden en hen
onder bedreiging van marteling dwingen informatie over rebellenactiviteiten te
verschaffen en een verklaring tot samenwerking te ondertekenen.271
Voorts lopen personen die zich hebben aangemeld voor amnestie het risico om
ontvoerd, gedetineerd, gemarteld en in sommige gevallen buitengerechtelijk
geexecuteerd te worden. De International Helsinki Federation heeft in dit verband
over een twintigtal zaken bericht.272 Ook andere mensenrechtenorganisaties
bevestigen dergelijke gevallen.
Zowel federale als Tsjetsjeense veiligheidsdiensten maken gebruik van illegale
detentiecentra. Zij maken zich in deze centra schuldig aan martelingen en
mishandelingen om arrestanten bekentenissen af te dwingen.273 Het gaat hierbij om
het personeel van het federale tweede operationele onderzoeksbureau (ORB-2),
leden van de bataljons Zapad en Vostok en de Kadyrovtsi.274
Het CPT stelt dat het consistente aanwijzingen heeft dat buitengerechtelijke
detenties in de plaatsen Tsentoroy en Gudermes en de regiofs Shali en Urus-Martan
in Tsjetsjenie plaatsvinden.275 Ook in Grozny zou zich een illegaal detentiecentrum
hebben bevonden, dat later door de autoriteiten is vernietigd.276
Hoewel het aantal verdwijningen in de verslagperiode is afgenomen277 komt het
vaak voor dat personen tijdelijk buitengerechtelijk en incommunicado worden
vastgehouden en daarmee dus feitelijk voor korte tijd everdwijnenf. Pas nadat zij .
meestal onder dwang - een bekentenis hebben afgelegd, worden ze overgebracht
naar een detentiecentrum waar zij worden geregistreerd.278
270 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
271 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
272 IHF, Amnestied people as targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007.
273 International Displacement Monitoring Centre, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their
lives, 13-08-2007, p. 4, European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment
or Punishment (CPT), Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007,
Amnesty International, Report 2007 - Russian Federation, United Nations Committee against Torture (CAT),
Consideration of reports submitted by states parties under article 19 of the convention, CAT/C/RUS/CO/4, 06-02-
2007, p.10, Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen republic, 13-11-2006.
274 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007, p. 8-9.
275 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007, p. 4.
276 PACE, Secret detentions and illegal transfers of detainees involving council of Europe member states: second
report, Committee on legal affairs and human rights, 07-06-2007.
277 Zie paragraaf 3.8.8 van dit ambtsbericht.
278 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007, p. 9.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
47
In de verslagperiode is melding gemaakt van mishandeling en marteling van
gedetineerden in het gevangenenkamp Chernokozovo. De gevangenen dienden
klachten in waarin zij verklaarden dat zij worden geslagen door de bewaarders.
Ook zouden gezonde gevangenen samen met gevangenen die lijden aan
tuberculose in dezelfde ruimte worden gehouden.279
Ook in Ingoesjetie vonden tijdens de verslagperiode illegale arrestaties plaats. De
arrestaties werden onder meer uitgevoerd tijdens antiterroristische operaties.
Veiligheidstroepen identificeerden zichzelf niet tijdens de arrestaties en droegen
vaak maskers.280
Amnesty International berichtte dat in de afgelopen jaren verschillende malen
personen in Noord-Ossetie zijn gedetineerd in niet-officiele detentiecentra. Naar
verluidt worden marteling en mishandeling toegepast om een bekentenis af te
dwingen.281
3.3.7 Mishandeling, foltering, marteling
Zowel Tsjetsjeense politie- en veiligheidsdiensten als personeel van federale
eenheden passen mishandeling, foltering en marteling van gedetineerden toe om
hen tot een bekentenis te dwingen.282 Verschillende mensenrechtenorganisaties,
waaronder het CPT hebben uitgebreid gerapporteerd over marteling en
mishandeling in detentiecentra van de ORB-2. De geweldsmiddelen die het
personeel hierbij gebruikt zijn: schoppen en slaan (al dan niet met stokken), vaak
terwijl het slachtoffer vastgebonden is, het toepassen van elektrische schokken of
het toebrengen van brandwonden (bijvoorbeeld met sigaretten), verstikking met
een plastic zak of een gasmasker, ophanging aan handen en/of voeten en dreiging
met executie.283
Van sommige ROVD politiebureaus (zie paragraaf 2.5.1) onder meer in de plaatsen
Kurchaloi, Shali en Achkhoi-Martan is het bekend dat het personeel zich in het
279 Chechnya Weekly, eChernokozovo prison inmates allege beatings and torturef, (Jamestown Foundation) 10-01-
2008.
280 Amnesty International, Russian Federation: Do not repeat mistakes made in Chechnya, 25-10-2007, Memorial,
On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
281 Amnesty International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in the North Caucasus, EUR
46/053/2007, 27-11-2007.
282 Zie onder andere: European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or
Punishment (CPT), Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007,
p.10, Freedom House, Countries at the crossroads 2007. Country report- Russia, 25-09-2007.
283 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007, p.3. en Memorial, On
the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
48
verleden schuldig heeft gemaakt aan de foltering van gedetineerden.284
Twaalf van de 59 personen die in Kabardino-Balkarie terechtstaan voor de
gewapende opstand in de hoofdstad Nalchik op 13 oktober 2005, claimen te zijn
gemarteld opdat zij een bekentenis af zouden leggen.285
Seksueel geweld
Verkrachting van zowel mannelijke als vrouwelijke gedetineerden komt voor in
Tsjetsjenie.286 Het stigma hierop is groot, waardoor de slachtoffers er zelden over
durven te praten. De hele familie zou namelijk onteerd zijn indien de verkrachting
bekend zou worden. Bovendien zijn er gevallen bekend waarin familieleden, buren
of dorpsgenoten van verkrachte vrouwen hen hebben beschimpt en verstoten.287
Indien een man zou opbiechten te zijn verkracht, is de reactie van de gemeenschap
naar verwachting nog heftiger.
3.3.8 Ontvoeringen, verdwijningen en buitengerechtelijke executies
Ontvoeringen en verdwijningen vormen nog steeds een ernstig probleem in de
noordelijke Kaukasus. 288 Personen die verdacht worden van terrorisme of
deelname aan rebellengroepen lopen het risico te worden ontvoerd en/of te
verdwijnen. Ook familieleden van verdachte personen lopen dit risico.289
Sinds 1999 verdwenen tussen de 3.000 en 5.000 mannen, vrouwen en kinderen in
Tsjetsjenie.290 Zowel mensenrechtenorganisaties als de Tsjetsjeense autoriteiten
bevestigen het beeld dat het aantal ontvoeringen en verdwijningen sinds 2005
aanmerkelijk is gedaald.291 Volgens de Tsjetsjeense autoriteiten bedroeg het aantal
verdwijningen in 2005 439 personen en in 2006 is dit gedaald naar 196 personen.
Tussen januari en juli 2007 werden 80 verdwijningen geregistreerd.292 Exacte,
284 Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen republic, 13-11-2006, p. 8-9.
285 Human Rights Watch, Russian trial a test for ban of use of evidence obtained under torture, 01-02-2008.
286 Freedom House, Countries at the crossroads 2007, 25-09-2007. Country report- Russia, Human Rights Watch,
EU-Russia Human Rights Consultations, september 2007,
287 Rzeczpospolita, Kobiety wojny, 30-07-2005.
288 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT),
Public Statement concerning the Chechen Republic of the Russian Federation, 13-03-2007 en Reuters, Russia
must find Chechnyafs missing . Red Cross, 16-01-2008.
289 Op 5 mei 2008 berichtte een lokale NGO over de ontvoering van een 40-jarige vrouw door de autoriteiten.
Vermoed wordt dat de vrouw ontvoerd is in verband met de vermeende connecties van haar echtgenoot met het
gewapende verzet. CNO, Information Bulletin no. 1281, www.livechechnya.org.
290 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007, p.3.
291 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007,
Human Rights Watch, World Report. Russia events of 2007.
292 Chechnya Weekly, eChechen prosecutor: More than 2,000 kidnapping cases have been openedf, (Jamestown
Foundation) 19-07-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
49
betrouwbare, statistieken over het aantal ontvoerde en verdwenen personen zijn
echter niet beschikbaar. Zo zou de daling in het aantal ontvoeringen ook
toegeschreven kunnen worden aan de onbereidwilligheid van de bevolking
verdwijningen te melden bij de autoriteiten.293
De FSB, de Russische federale troepen en de Tsjetsjeense politie- en
veiligheidsdiensten, waaronder de Kadyrovtsi en de bataljons Zapad en Vostok,
maken zich schuldig aan ontvoeringen.294 In de zomer van 2007 gaf de premier van
Tsjetsjenie Khamidov toe dat Tsjetsjeense politie- en veiligheidsdiensten
verantwoordelijk zijn voor een deel van de ontvoeringen.295
Soms kunnen de achtergebleven familieleden of kennissen na enige tijd . en vaak
na betaling van steekpenningen . achterhalen waar de ontvoerden worden
vastgehouden. Het zoeken naar vermisten is echter niet zonder gevaar. Families die
proberen achter het lot van hun familieleden te komen kunnen te maken krijgen
met doodsbedreigingen of zelf het slachtoffer worden van verdwijning.296 Het komt
voor dat arrestanten na enige tijd met zichtbare sporen van marteling terugkeren, of
dat lichamen van ontvoerden . ook vaak met sporen van martelingen . worden
gevonden.297 In de meerderheid van de gevallen van ontvoering wordt echter niets
meer van de personen in kwestie vernomen en blijft hun lot onbekend.298 In maart
2006 richtte de Tsjetsjeense assemblee een onderzoekscommissie op, belast met
onderzoek naar gevallen van ontvoering in Tsjetsjenie.299 Voor zover bekend heeft
de commissie in de verslagperiode geen resultaten gepubliceerd.
Ontvoeringen en verdwijningen vinden ook in Ingoesjetie, Dagestan en Noord-
Ossetie plaats. Tussen 2002 en 2006 zijn ten minste 400 personen verdwenen in
Ingoesjetie.300 In 2007 is het aantal ontvoeringen in Ingoesjetie verder gestegen:
Memorial bericht dat in de eerste acht maanden van 2007 22 personen zijn
ontvoerd.301 Met de toenemende onlusten in Ingoesjetie zijn ook meldingen van
buitengerechtelijke executies toegenomen. Lokale en federale troepen hebben
293 US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008 en Amnesty
International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-05-2007, p.
3-4.
294 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007, p. 8.
295 RFE/RL, Chechnya: rights situation may be improving, 21-06-2007.
296 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007, p. 15.
297 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
298 Amnesty International, Russian Federation, What justice for Chechnyafs disappeared? EUR 46/015/2007, 23-
05-2007, p. 2.
299 Interfax, Ex-Ichkerian minister to head commission investigating abductions, 30-03-2006.
300 Memorial, geciteerd in The Christian Science Monitor, Rising violence in Russiafs Ingushetia, 14-09-2007.
301 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
50
tijdens especiale operatiesf (vermeende) verdachten van terroristische activiteiten
buitengerechtelijk geexecuteerd.302 Volgens een bron worden de verdachten door
middel van een schijnproces achteraf schuldig bevonden aan terroristische
activiteiten. Ook is er een geval bekend waarbij de politie na het doodschieten van
een jongen achteraf een granaat als ebewijsmateriaalf neerlegde bij zijn lichaam.303
Volgens cijfers van een lokale NGO in Dagestan zijn sinds begin 2007 21 personen
ontvoerd.304
In Noord-Ossetie zijn volgens cijfers van Memorial tussen 2006 en oktober 2007
19 etnische Ingoesjeten ontvoerd.305 Memorial vermoedt dat in alle gevallen leden
van politie en veiligheidsdiensten betrokken zijn bij de ontvoeringen.306
4 Specifieke groepen
4.1 Militaire dienstplicht in de Russische Federatie
Op grond van de Federale wet op de militaire dienstplicht en de militaire dienst zijn
alle mannelijke staatsburgers van de Russische Federatie in de leeftijd tussen 18 en
27 jaar dienstplichtig. De duur van de dienstplicht is per 1 januari 2008 verlaagd
naar 12 maanden. Voor dienstplichtigen die zijn opgeroepen tussen 1 januari 2007
en 31 december 2007 geldt een dienstplicht van 18 maanden.307
In de praktijk is het aantal personen dat daadwerkelijk zijn dienstplicht vervult
klein. Slechts 10% van de opgeroepen dienstplichtigen308 gaat daadwerkelijk het
leger in.309 Er zijn verschillende manieren om onder de dienstplicht uit te komen.
Een groot deel van de dienstplichtigen maakt gebruik van uitstelregelingen. In de
praktijk leiden deze regelingen vaak tot afstel.
Naast legale mogelijkheden om dienstplicht te ontlopen maken dienstplichtigen in
Rusland op grote schaal gebruik van illegale afkooppraktijken. Het is mogelijk om
302 Amnesty International, Russian Federation: Do not repeat mistakes made in Chechnya, EU 46/045/2007, 25-
10-2007, US Department of State, Russia. Country report on human rights practices . 2007, 11-03-2008,
Memorial, The situation in the North Caucasus, Autumn 2007 . Spring 2008, p. 6., Human Rights Watch, gAs if
they fell from the skyh, juni 2008.
303 Human Rights Watch, gAs if they fell from the skyh, juni 2008, p. 40.
304 Het gaat om de NGO eMothers of Dagestanf, Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the
Russian Federation, August 2006- October 2007.
305 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
306 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
307 War Resister International, eWar Resistersf International visit to Russiaf, in Co-update, no. 28, april 2007 en
Moscow News, Military looks to tackle draft-doging, 04-10-2007.
308 In de najaarscampagne van 2007 werden 132.350 personen opgeroepen voor de dienstplicht, Slavic
conscription, no. 17, oktober 2007, p. 13-15.
309 http://mil.ru/eng/1862/12069/index.shtml, laatst geraadpleegd op 12-03-2008 en Zolan Barany, eThe politics of
Russiafs elusive defense reformf in Political science quarterly, vol. 131 no. 4 (2006), p. 609-610.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
51
na betaling van steekpenningen aan vervalste medische documenten te komen
waaruit blijkt dat de dienstplichtige in aanmerking komt voor uitstel of vrijstelling
van militaire dienst.310 In de praktijk wordt slechts een klein aantal personen dat
dienstplicht ontduikt gestraft: minder dan 2% van de momenteel geschatte 12.500
dienstplichtontduikers.311
De omstandigheden in het Russische leger zijn slecht. Nieuwe rekruten worden
onderworpen aan vernedering en mishandeling, vaak in het kader van brute
ontgroeningspraktijken, ook wel dedovshchina genoemd.312 Tussen januari en
september 2007 zijn volgens het Russische ministerie van Defensie meer dan 300
Russische soldaten om andere reden dan gevechtshandelingen om het leven
gekomen. Het gaat vooral om overlijden als gevolg van mishandeling maar ook om
zelfmoord.313 De Union of the Committees of Soldiersf Mothers schat het aantal
doden daarentegen ten minste tien maal zo hoog. Volgens de NGO worden veel
overlijdensgevallen als gevolg van mishandeling niet als zodanig geregistreerd.314
Ook afpersing van jonge soldaten komt voor. Nieuwe rekruten worden door meer
ervaren soldaten gedwongen geld of sigaretten af te staan. Om aan geld te komen
laten soldaten zich in sommige gevallen in met criminele praktijken.315 In februari
2007 zijn berichten naar buiten gekomen over jonge soldaten die claimden door
hun meerderen tot prostitutie te zijn gedwongen. Hierbij moesten zij het geld
afstaan aan hun commandanten.316 Het komt geregeld voor dat soldaten door hun
meerderen gebruikt worden voor werk dat geen verband houdt met hun
dienstplicht, zoals het bouwen van buitenhuizen, werken op het land of in een
fabriek.317 Tevens komt verkrachting en seksueel geweld binnen het leger voor. 318
Het is niet bekend op welke schaal.
Veel soldaten durven uit angst voor repercussies geen aangifte te doen van
misstanden binnen het leger.319 Strafrechtelijk onderzoek naar aanleiding van
310 UK Home Office, Operational Guidance Note Russian Federation, 14-11-2006.
311 Moscow News, Military looks to tackle draft-doging, 04-10-2007 en Nezavisimaya Gazeta, Slavic conscription,
no. 17, oktober 2007, p. 13-15.
312 Freedom House, Countries at the crossroads 2007. Country report- Russia, 25-09-2007, US Department of
State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008.
313 RFE/RL, NGO says 3,000 Russian soldiers die in noncombat deaths, 20-09-2007.
314 Ibidem.
315 Keir Giles, Military service in Russia . No new model army, (Defense Academy of the United Kingdom,
Conflict Studies Research Centre, Russian series), mei 2007, p. 6.
316 BBC News, Russian soldiers eused for sexf, 13-02-2007, War Resisters International, eRussia: new links
between militarism and sex industryf, in Co-update, no.27, februari/maart 2007.
317 A. L. Spivak en W.A. Pridemore, eConscription and reform in the Russian armyf, in Problems of postcommunism,
vol. 51, no.6, November/December 2004, p.36.
318 War Resisters International, eRussia: new links between militarism and sex industryf, in Co-update, no.27,
februari/maart 2007, US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-
2008.
319 Keir Giles, Military service in Russia . No new model army, (Defense Academy of the United Kingdom,
Conflict Studies Research Centre, Russian series), mei 2007, p. 7, US Department of State, Russia - Country
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
52
aanklachten door slachtoffers blijft in veel gevallen uit of wordt op inadequate
wijze verricht.320 Soms wordt pas onder druk van familie en media een aanklacht
serieus onderzocht door de autoriteiten.321
De verkorting van de dienstplicht is onderdeel van hervormingen binnen het leger.
Doel van de hervormingen is om een kleiner en effectiever professioneel leger tot
stand te brengen met een groter aantal contractsoldaten. Tussen 2008 en 2010 zou
een derde van de nieuwe rekruten moeten bestaan uit dienstplichtigen en twee
derde uit contractsoldaten.322 Om voldoende contractsoldaten te werven zijn
verschillende bonussen ingesteld. Contractsoldaten die in Tsjetsjenie gestationeerd
worden kunnen een bonus tot 5.000 Roebel per maand krijgen.323 De kans op
voldoende contractanten wordt vanwege de negatieve publiciteit over de
omstandigheden in het leger niet groot geacht.
Volgens mensenrechtenactivisten worden soldaten door hun officieren gedwongen
na afloop van hun dienstplicht voor enkele jaren bij te tekenen. Officieren zouden
dienstplichtigen hiertoe dwingen, onder andere door middel van uithongering,
blootstelling aan extreme kou of opsluiting in een isolatiecel.324
Oproepsystematiek
Tussen 1 januari en 31 maart van het jaar waarin mannen de 17-jarige leeftijd
bereiken, ontvangen zij een oproep om te verschijnen voor een
eplaatsingscommissief. Deze commissie besluit of iemand om lichamelijke of
geestelijke gezondheidsredenen niet in het register wordt opgenomen.
De persoonsgegevens van dienstplichtigen worden opgenomen in militaire
registers, die bijgehouden worden door Militaire Commissariaten. Na het bereiken
van de 18-jarige leeftijd besluit de eoproepcommissief of mannen die zijn
opgenomen in het register daadwerkelijk een oproep voor dienstplicht ontvangen.
De oproepcommissie kan, op basis van een medische keuring of op andere in de
wet genoemde gronden ook vrijstelling of uitstel van de dienstplicht verlenen.
Tweemaal per jaar vindt een oproepcampagne voor de daadwerkelijke vervulling
van de dienstplicht plaats: de voorjaarslichting (tussen 1 april en 15 juli) en de
najaarslichting (tussen 1 oktober en 31 december). De dienstplichtigen vervullen
hun diensplicht normaal gesproken buiten de eigen regio.
Militaire documenten
report on human rights practices 2007, 11-03-2008 en IHF, Human rights in the OSCE region: Europe, Central
Asia and North America, Report 2007 (Events of 2006), 27-03-2007.
320 United Nations Convention against Torture (CAT), Consideration of reports submitted by states parties under
article 19 of the convention. Russian Federation, 06-02-2007, p. 4.
321 US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008.
322 Irina Isakova, eThe Russian defense reformf, in China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 5, no.1 (2007), p. 77.
323 http://mil.ru/eng/1862/12069/index.shtml, laatst geraadpleegd op 12-03-2008.
324 Nederlands Dagblad, Russische soldaten moeten bijtekenen, 26-01-2008 en Nezavisimaya Gazeta, Slavic
conscription, no. 17, oktober 2007, p. 13-15.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
53
In de Russische Federatie ontvangen militairen bij indiensttreding een militair
identiteitsbewijs. Bij het afzwaaien wordt in het binnenlands paspoort vermeld dat
iemand zijn militaire dienstplicht heeft vervuld. Het militaire identiteitsbewijs blijft
in bezit van de dienstplichtige voor mobilisatiedoeleinden en herhalingsoefeningen.
In het militaire identiteitsbewijs staan de personalia en de rang vermeld.
Uitstel en vrijstelling
De Doema heeft in april 2006 een wetsvoorstel aangenomen om het aantal
uitstelgronden te verminderen.325 Het betrof onder meer uitstelgronden voor
plattelandsartsen en .leraren, atleten, en aanscherping van de uitstelgronden voor
mannen met zwangere vrouwen of met jonge kinderen en mannen die de zorg
hebben over hun ouders.326 In februari 2008 zijn ook de uitstelgronden voor
priesters en geestelijken, emeest talentvolle vertegenwoordigers van de Russische
kunstenf, medewerkers van de Russische belastingdienst en werknemers binnen de
militaire industrie en andere organisaties met strategisch belang opgeheven.327
Hiermee hoopt het ministerie meer rekruten te werven en daarmee de tekorten die
ontstaan door de verlaging van de dienstplichtperiode naar twaalf maanden te
compenseren.328
Per 1 januari 2008 gelden uitstelgronden voor personen die:
1) vanwege gezondheidsproblemen of ziekte tijdelijk ongeschikt voor de
militaire dienst zijn bevonden. In dit geval wordt uitstel voor maximaal een
jaar verleend;
2) de permanente zorg hebben over hun vader, moeder, broer, zus,
grootvader, grootmoeder, stiefvader of stiefmoeder en er geen andere
personen zijn die deze zorg kunnen geven;
3) de voogdij hebben over een jongere broer of zus en er geen andere
personen zijn die aan de verplichtingen die dit met zich meebrengt kunnen
voldoen;
4) hun kind opvoeden zonder moeder;
5) twee of meer kinderen hebben;
6) een gehandicapt kind hebben jonger dan drie jaar;
7) werkzaam zijn voor diensten van het ministerie van Binnenlandse Zaken,
de brandweer, het gevangeniswezen, de antidrugsbrigade of de
douanedienst;
8) een vrouw hebben die ten minste 26 weken zwanger is en al een kind
hebben;
325 War Resisters International, eRussia: new links between militarism and sex industryf, in Co-update, no.28, april
2007.
326 The New York Times, Russia: Duma passes bill cutting military service and deferments, 22-04-2006.
327 Interfax, St. Petersburg parliament asks Putin to prevent conscription of clergy, 05-03-2008 en The Other
Russia, Mandatory military service for young Russian clergy, 19-02-2008.
328 Irina Isakova, eThe Russian defense reformf, in China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 5, no.1 (2007), p. 77.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
54
9) gekozen zijn als afgevaardigde in de Doema, de Federale assemblee van de
Russische Federatie en regionale wetgevende of uitvoerende organen, voor
zolang als de aanstelling duurt;
10) geregistreerd staan als kandidaat voor een van de bovengenoemde
instellingen;
11) bij een door de staat erkende instelling middelbaar onderwijs volgen. In dit
geval geldt de uitsteltermijn totdat zij de leeftijd van 20 jaar hebben
bereikt;
12) studeren aan een door de staat erkend college en het middelbaar onderwijs
nog niet hebben afgerond of studeren aan een door de staat erkend hoger
onderwijsinstituut. Het recht op uitstel wordt in deze gevallen slechts
eenmalig gegeven;
13) aanvullend onderwijs volgen. Het recht op uitstel geldt dan voor maximaal
een jaar;
14) bij presidentieel decreet uitstel van militaire dienst hebben verkregen.
Vrijstellingsgronden van de militaire dienstplicht worden verleend aan personen
die:
1) vanwege gezondheidsproblemen of ziekte volledig of gedeeltelijk
ongeschikt voor de militaire dienst zijn bevonden;
2) alternatieve dienstplicht vervullen of reeds hebben vervuld;
3) in het buitenland hun militaire dienstplicht vervullen;
4) een academische titel hebben;
5) familielid (kind of broer) zijn van personen die zijn omgekomen in
verband met het vervullen van de dienstplicht;
Personen tegen wie een gerechtelijk vooronderzoek loopt, evenals personen die een
gevangenisstraf uitzitten of een strafblad hebben, kunnen in theorie niet worden
opgeroepen voor het vervullen van de militaire dienstplicht. Het komt voor dat
personen die in aanmerking komen voor uitstel of vrijstelling van dienstplicht
alsnog verplicht worden hun dienstplicht te vervullen.329 Volgens een NGO zou het
hierbij ook gaan om personen die actief zijn bij demonstraties van
oppositiepartijen.330 Daarnaast komt het in de praktijk voor dat van personen die op
grond van de bovengenoemde regels in aanmerking zouden moeten komen voor
uitstel of vrijstelling van de dienstplicht, steekpenningen worden gevraagd teneinde
uitstel of vrijstelling daadwerkelijk te verlenen.
Alternatieve dienstplicht
Iedere burger die gewetensbezwaren heeft tegen het vervullen van de militaire
dienstplicht heeft volgens artikel 59, lid 2 van de grondwet van de Russische
Federatie het recht om alternatieve dienstplicht te vervullen. Op 1 januari 2004 trad
deze wet in werking. Met ingang van 2008 is de duur van de alternatieve
329 Rossiyskaya Gazeta, Mass breaches of the law take place during draft of conscripts to military service, 30-01-
2008 en Moskovskaya Pravda, Ifll join the army, 20-10-2007.
330 Washington Post Foreign Service, Kremlin uses military draft to curb foes, activists say, 26-01-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
55
dienstplicht verkort van 42 maanden naar 21 maanden.331
Iedereen die in aanmerking wil komen voor alternatieve dienstplicht dient dit ten
minste zes maanden voor de dienstplichtdatum kenbaar te maken bij de plaatselijke
bevoegde oproepcommissie. Personen aan wie reeds uitstel van dienstplicht werd
verleend, kunnen een dergelijk verzoek binnen tien dagen na afloop van de
uitsteltermijn indienen. Een verzoek om alternatieve dienstplicht moet gemotiveerd
zijn. De oproepcommissie beslist over het verzoek. Alternatieve diensplicht kan
geweigerd worden indien de commissie van oordeel is dat ten aanzien van de
betrokkene geen sprake is van gegronde gewetensbezwaren. Andere redenen om
alternatieve dienstplicht te weigeren zijn: het niet in acht nemen van de termijn
voor het indienen van het verzoek om alternatieve dienstplicht, het overleggen van
valse of vervalste bewijsstukken bij het verzoek of wanneer een betrokkene
tweemaal geen gehoor geeft aan de oproep om voor de oproepcommissie te
verschijnen. Tegen een weigering kan beroep bij de rechter worden ingesteld.
Minder dan 1ñ van de dienstplichtigen maakt gebruik van de mogelijkheid om
alternatieve dienstplicht aan te vragen.332 In januari 2007 kozen 51 van de toen in
totaal 123.000 dienstplichtigen voor alternatieve dienstplicht.333
Dienstweigering en desertie
1. Ontduiking van militaire en alternatieve dienstplicht
Op ontduiking staan de volgende straffen:
- ontduiking van militaire dienstplicht voordat men in dienst is getreden
wordt bestraft met een geldboete of een vrijheidsontnemende maatregel334
van maximaal twee jaar;
- ontduiking van alternatieve dienstplicht wordt bestraft met een geldboete,
een werkstraf van 180 tot 240 uur of detentie van drie tot zes maanden.335
2. Opzettelijke onttrekking aan een dienstverplichting
Opzettelijke onttrekking aan een dienstverplichting tijdens de vervulling van de
militaire dienst door simulatie van een ziekte, zelfverminking, het vervalsen van
documenten of andere vormen van misleiding wordt bestraft met een detentie van
331 Keir Giles, Military service in Russia . No new model army, (Defense Academy of the United Kingdom,
Conflict Studies Research Centre, Russian series), mei 2007, p. 18.
332 PACE, Honouring of obligations and commitments by the Russian Federation, Doc. 10568, 03-06-2005.
333 Irina Isakova, eThe Russian defense reformf, in China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 5, no.1 (2007), p. 78.
334 Met een vrijheidsontnemende maatregel kan worden bedoeld: plaatsing in een strafkolonie, een
heropvoedingskamp, een instituut voor medische behandeling of in een gevangenis. Wetboek van Strafrecht van
de Russische Federatie, artikel 56.
335 Wetboek van Strafrecht van de Russische Federatie, artikel 328.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
56
maximaal zes maanden dan wel een plaatsing in een strafbataljon van maximaal
een jaar.336
3. Ongeoorloofde afwezigheid
Het op eigen initiatief verlaten van het leger of de dienstplek wordt bestraft met:
- detentie van maximaal zes maanden of een plaatsing in een strafbataljon
voor een periode van maximaal een jaar, indien de ongeoorloofde
afwezigheid langer dan twee maar korter dan tien dagen duurt, of een
gevangenisstraf van maximaal twee jaar indien betrokkene in een
strafbataljon dient;
- een plaatsing in een strafbataljon van niet langer dan twee jaar of een
gevangenisstraf van maximaal drie jaar, indien de ongeoorloofde
afwezigheid langer dan tien dagen maar korter dan een maand duurt;
- een gevangenisstraf van niet langer dan vijf jaar indien de ongeoorloofde
afwezigheid langer dan een maand duurt.337
4. Desertie
Desertie, gedefinieerd in de wet als het op eigen initiatief verlaten van het leger of
de dienstplek met als doel het zich voorgoed aan zijn dienstverplichtingen te
onttrekken, wordt bestraft met een vrijheidsontnemende maatregel van maximaal
zeven jaar, dan wel een vrijheidsontnemende maatregel van minimaal drie en
maximaal tien jaar in geval van desertie in groepsverband.338
Er zijn dezerzijds geen gevallen bekend van onevenredige of willekeurige
bestraffing of tenuitvoerlegging van de straf wegens ras, religie, etnische afkomst,
lidmaatschap van een bepaalde groep of politieke overtuiging. Informatie
hieromtrent is moeilijk verkrijgbaar.
4.1.1 Dienstplichtigen in Tsjetsjenie
Niet-Tsjetsjeense dienstplichtigen
In maart 2004 gaf het Russische ministerie van Defensie aan met ingang van 2005
dienstplichtigen niet meer naar Tsjetsjenie te sturen.339 Volgens een persbericht is
de laatste dienstplichtige in januari 2007 uit Tsjetsjenie teruggekeerd. Er zouden
zich thans geen dienstplichtigen meer in Tsjetsjenie bevinden.340
Tsjetsjeense dienstplichtigen
Na de eerste oproepcampagne in Tsjetsjenie in 2000 zijn geen Tsjetsjeense
336 Wetboek van Strafrecht van de Russische Federatie, artikel 339.
337 Wetboek van Strafrecht van de Russische Federatie, artikel 337.
338 Wetboek van Strafrecht van de Russische Federatie, artikel 338.
339 Gazeta Wyborcza, Rosja nie b.dzie wysy.a. poborowych do Czeczenii, 07-07-2005.
340 Rossiiskaya Gazeta, Commander in chief withdraws thanks, 20-01-2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
57
dienstplichtigen meer opgeroepen voor dienst in het federale leger.341 Begin 2007
berichtten de media dat Tsjetsjenie weer troepen moest leveren voor het Russische
leger. Het zou gaan om 30.000 manschappen.342 Voor zover bekend zijn er in de
praktijk geen Tsjetsjenen opgeroepen voor dienstplicht in het federale leger. Wel
zouden volgens een bron enkele honderden Tsjetsjeense dienstplichtigen zijn
opgeroepen voor dienstplicht in de in Tsjetsjenie aanwezige federale bataljons,
waaronder Zapad en Vostok. De harde racistische houding en religieuze
onverdraagzaamheid van etnisch Russische militairen tegenover Tsjetsjenen maakt
het voor Tsjetsjeense dienstplichtigen vrijwel onmogelijk om in legereenheden
buiten hun republiek te functioneren.
4.2 Etnische minderheden
Voor het uitbreken van het eerste conflict bestond de bevolking van de
deelrepubliek Tsjetsjenie uit vele etnische groepen, waaronder Tsjetsjenen, Russen,
Ingoesjeten en Armeniers.343 Bijna alle niet etnisch Tsjetsjeense inwoners van de
deelrepubliek Tsjetsjenie (met name etnische Russen, Armeniers en joden)
verlieten Tsjetsjenie in de jaren 1994-1996 als gevolg van het eerste Tsjetsjeense
conflict. Deze personen zijn doorgaans niet teruggekeerd naar Tsjetsjenie en
hebben ervoor gekozen zich ergens anders in de Russische Federatie permanent te
vestigen. Onder de ontheemden die tijdens of na het tweede Tsjetsjeense conflict
de deelrepubliek ontvluchtten, bevonden zich dan ook nauwelijks meer leden van
etnische minderheden.344
Volgens een volkstelling van 2002 is 93% van de bevolking van Tsjetsjenie etnisch
Tsjetsjeens. Etnische Russen maken iets meer dan 4% uit van de bevolking. De
overige 3% bestaat uit Kumyks, Avaren, Nogay, Ingoesjeten, Tartaren en
Turken.345
De nog aanwezige minderheden in Tsjetsjenie manifesteren zich niet als groep.
Ook de etnische Russen die thans nog in Tsjetsjenie wonen, moeten eerder als
individuen dan als groep worden aangemerkt. Deze etnische Russen zijn meestal
ouderen die al heel lang in de deelrepubliek wonen en Tsjetsjenie niet kunnen
verlaten wegens geldgebrek en/of omdat zij geen familie hebben waarbij zij terecht
kunnen.346 Zij zijn goed geintegreerd in de maatschappij; hun positie is
341 Pravda, Current recruitment campaign in Russia leaves Chechnya aside, 13-04-2005.
342 Prague Watchdog, Chechnya must provide 30,000 conscripts for the Russian army, 11-01-2007.
343 Volgens de in 1989 gehouden census bestond de bevolking (toentertijd meer dan 1.270.000 personen) van de
deelrepubliek Tsjetsjenie uit de volgende etnische groepen: Tsjetsjenen 57,82%, Russen 23,12%, Ingoesjeten
12,89%, Armeniers 1,17%, Oekrainers 0,99%, Kumyk 0,78%, Nogai 0.54%, Avaren 0,49%, alsmede andere
kleine etnische groepen; zie Norwegian Institute for International Affairs, Centre for Russian Studies,
http://www.nupi.no
344 Norwegian Refugee Council, Whose responsibility? Protection of Chechen internally displaced persons,
asylum seekers and refugees, mei 2005.
345 http://www.perepis2002.ru/index.html?id=13, laatst geraadpleegd op 06-05-2008.
346 Chechnya Weekly, eCrescent under the cross: Shamil Basaevfs orthodox enemyf, (Jamestown Foundation) 26-
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
58
vergelijkbaar met die van andere inwoners van Tsjetsjenie.
Ingoesjetie
Net als in Tsjetsjenie is de Ingoesjetische bevolking overwegend moslim. Volgens
een Russische volkstelling van 2002 is 1,2% van de bevolking in Ingoesjetie
etnisch Russisch en behoort 1,1% van de bevolking tot andere etnische groepen
dan Ingoesjeten, Tsjetsjenen of etnische Russen.347 President Zjazikov van
Ingoesjetie kondigde aan een programma te financieren om voor 2010 ongeveer
200 etnische Russen in de Republiek te vestigen. Tevens is er begonnen met de
bouw van een orthodoxe kerk.348
Tussen juli en november 2007 is in Ingoesjetie een aantal moorden op niet-
Ingoesjeten gepleegd. Slachtoffers van de moorden zijn onder andere twee etnisch
Russische families, een Romafamilie349, twee Koreanen, twee Armenen en een
Witrus.350 Het is nog onduidelijk wie achter de moorden zitten. Het Ingoesjetische
jamaat ontkende achter de moorden te zitten.351
4.3 Homoseksualiteit
Sinds 1992 is homoseksualiteit in de Russische Federatie niet meer strafbaar.352
Homoseksualiteit is een onderwerp dat in de traditionele Tsjetsjeense samenleving
niet openlijk bespreekbaar is. Specifieke informatie over homoseksualiteit in
Tsjetsjenie en de overige republieken in de noordelijke Kaukasus is niet
beschikbaar. Bij geraadpleegde bronnen zijn geen gevallen van
mensenrechtenschendingen tegen homoseksuelen bekend.
Wel is bekend dat in de Russische Federatie homoseksuelen in de praktijk te
maken kunnen krijgen met vooroordelen, intolerantie, discriminatie en geweld.353
In mei 2007 is voor de tweede maal een egay pridef verboden door de autoriteiten
van Moskou. Toen activisten hierop alsnog besloten een bijeenkomst te
01-2006.
347 Volgens de in 2002 in de Russische federatie gehouden volkstelling telt Ingoesjetie 467.294 inwoners waarvan
77,3% Ingoesjeten, 20,4% Tsjetsjenen, 1,2% Russen en 1,1% andere bevolkingsgroepen,
http://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia, laatst geraadpleegd op 17-03-2008.
348 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
349 In het Russisch gTsyganeh genoemd.
350 RFE/RL, North Caucasus: who is behind the spiraling violence in Ingushetia?, 21-09-2007, Chechnya Weekly,
eMore bloodshed in Ingushetiaf, (Jamestown Foundation) 13-09-2007 en The Guardian weekly, Death in Russia,
26-09-2007, Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006-
October 2007.
351 RFE/RL, North Caucasus: who is behind the spiraling violence in Ingushetia?, 21-09-2007.
352 Human Rights Watch en ILGA, gWe have the upper handh Freedom of assembly in Russia and the human
rights of lesbian, gay, bisexual and transgender people, juni 2007, p.12.
353 US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008, en Declaration
by members and partners of the Russian LGBT Network, 04-04-2007,
http://english.gay.ru/life/politics/declaration_by_members_and_partners_of_russian_lgbt.html laatst geraadpleegd
op 19-03-2008.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
59
organiseren zijn zij door antihomo demonstranten belaagd en mishandeld. Leden
van de oproerpolitie OMON deden niets om de gewelddadigheden te stoppen en
waren in een aantal gevallen betrokken bij mishandelingen.354 Voorts hebben de
Russische autoriteiten een NGO die opkomt voor de rechten van homoseksuelen
registratie geweigerd omdat de doelstellingen van de organisatie de publieke
waarden van de Russische staat zouden ondermijnen.355
4.4 Minderjarigen
De meerderjarigheid in Tsjetsjenie begint volgens de Russische grondwet op 18
jarige leeftijd.356 Bijna de helft van de bevolking van Tsjetsjenie is jonger dan 18
jaar.357 Deze kinderen brachten een groot deel van hun leven in oorlogstijd door.
Veel kinderen verloren door de oorlog een of beide ouders.358 Uit een studie van
UNICEF van 2006 bleek dat per district tussen de 20% en 30% van de kinderen
tussen 9 en 18 jaar oud symptomen van een posttraumatische stressstoornis
vertonen ten gevolge van onder andere langdurige bombardementen, het
waarnemen van de moord op familieleden of andere vormen van ernstig geweld.359
Met behulp van UNICEF zijn momenteel 19 psychosociale hulpcentra voor
kinderen actief.
In maart 2007 identificeerde het Tsjetsjeense ministerie van Binnenlandse Zaken
ongeveer 1.000 zwerfkinderen. Het gaat hierbij om weeskinderen maar ook om
kinderen die door hun ouders verwaarloosd worden. Deze kinderen houden zich
staande door middel van bedelen, stelen of betaalde klusjes.360
In Tsjetsjenie zijn de familiebanden traditioneel sterk, zodat op het moment dat een
kind alleen komt te staan, in veel gevallen niet alleen de naaste familie maar ook de
zogenaamde extended family of vrienden van de familie de zorg voor het kind op
zich zullen nemen. De traditie schrijft voor dat het de plicht is van (extended)
familieleden om de verzorging van kinderen die geen zorg van hun ouders kunnen
krijgen, over te nemen. Kinderen die kunnen steunen op zorg van hun extended
familie zullen niet permanent in een kindertehuis worden ondergebracht.
In opdracht van Kadyrov zijn in 2007 alle door de staat gerunde kindertehuizen
354 Human Rights Watch en ILGA, gWe have the upper handh Freedom of assembly in Russia and the human
rights of lesbian, gay, bisexual and transgender people, juni 2007 en Amnesty International, Russian Federation:
Freedom limited . the right to freedom of expression in Russia, EUR 46/008/2008 februari 2008, p. 39.
355 Human Rights Watch, Choking on bureaucracy, State curbs on independent civil society activism, februari
2008, p. 34.
356 Tsjetsjeense grondwet, Artikel 57, http://servat.unibe.ch/icl/cc00000_.html, laatst geraadpleegd op 17-03-2008.
357 Central Asia.Caucasus Analyst, Effect of the Russian war on Chechen children: extremism in the young
generations? 08-03-2006.
358 Ibidem.
359 UNICEF, Baseline study of psychosocial state of conflict-affected Children of Chechnya, 2006, p. 126-127.
360 Praque Watchdog, Large numbers of streetchildren discovered in Chechnya, 23-03-2007
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
60
gesloten.361 De meeste kinderen uit de tehuizen zijn ondergebracht bij (extended)
familie of pleeggezinnen. Enkele tehuizen konden blijven voortbestaan maar
werden omgedoopt tot een esociaal centrumf. Sociale centra bevinden zich
momenteel in Grozny, Gudermes en Shali. Pleeggezinnen die kinderen opnemen
ontvangen hiervoor financiele compensatie.362
Het is niet bekend of etnisch Tsjetsjeense kinderen die zich in weeshuizen elders in
de Russische Federatie bevinden in de verslagperiode problemen ondervonden als
gevolg van discriminatie. Voor de situatie van etnische Tsjetsjenen in Rusland in
het algemeen wordt verwezen naar hoofdstuk 5.6.
In de gehele Russische Federatie is mensenhandel, waaronder handel in kinderen,
een probleem.363 Het is niet bekend op welke schaal handel in kinderen in
Tsjetsjenie voorkomt.364
4.5 Vrouwen
Vrouwen genieten volgens artikel 16 van de Tsjetsjeense grondwet dezelfde
rechten als mannen.
Jaren van oorlog en conflict hebben grote gevolgen gehad voor de sociale
structuren van de Tsjetsjeense samenleving. Veel vrouwen verloren hun mannelijke
familieleden door de oorlog, hetgeen hun positie in de maatschappij kwetsbaar
heeft gemaakt. Vrouwen in de noordelijke Kaukasus hebben volgens traditionele
gebruiken de toestemming van hun vader, broer of echtgenoot nodig om
beslissingen met betrekking tot het huwelijk, opleiding, werk, woonplaats, en
scheiding te nemen. Vrouwen zonder de bescherming en steun van mannelijke
familieleden worden tot de laagste sociale klasse in de maatschappij gerekend. Dit
heeft tot gevolg dat veel vrouwen en meisjes op zeer jonge leeftijd worden
uitgehuwelijkt.
Een gescheiden vrouw bevindt zich in een extra kwetsbare positie in Tsjetsjenie.
Zij heeft de familie-eer geschonden en wordt onder druk gezet om opnieuw te
trouwen. Deze praktijk leidt er toe dat vrouwen door de omstandigheden
gedwongen worden om een tweede vrouw te worden. Polygamie komt sinds het
conflict steeds vaker voor en ook president Kadyrov heeft zich herhaaldelijk
uitgesproken voor polygamie.365
361 Asne Seierstad, De engel van Grozny, 2008, p. 196.
362 UNICEF Programme in the N. Caucasus: activity report no. 114; 1 Jan- 31 Mar 2007, 19-04-2007.
363 US Department of State, Russia. Country report on human rights practices . 2007, 11-03-2008.
364 IWPR, Chechnya: children for sale, 04-01-2007 en Prague Watchdog, Another attempt to sell a child prevented
in Chechnya, 04-05-2006.
365 Reuters, Russia rearms former rebels to patrol Chechnya, 19-03-2008, RFE/RL, Chechen official supports
polygamy, 13-01-2006.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
61
Vrouwen spelen op politiek gebied nauwelijks een rol in Tsjetsjenie. In enkele
gevallen zijn vrouwen werkzaam als ambtenaar en in sommige gevallen bekleden
zij prominente posities op gemeentelijk niveau, maar de politieke macht op
landelijk niveau berust volledig bij mannen. Het is moeilijk voor vrouwen hogerop
te klimmen vanwege discriminerende praktijken op het gebied van aanstellingen en
promoties. Hun rol wordt traditioneel gezien als die van emoederf en eechtgenotef.
Daarentegen hebben sommige vrouwen wel belangrijke posities ingenomen binnen
maatschappelijke organisaties zoals mensenrechten- en ontwikkelingsorganisaties.
Geweld tegen vrouwen
Geweld tegen vrouwen manifesteert zich in verschillende vormen in de noordelijke
Kaukasus. Vrouwen lopen het risico slachtoffer te worden van gedwongen
huwelijken, polygamie, huiselijk geweld en seksueel geweld.366 Tevens komt
eerwraak voor in Tsjetsjenie.367 Gedwongen huwelijken gaan vaak samen het
ontvoeren van jonge vrouwen en meisjes. Hierbij wordt teruggegrepen op een oude
traditie waarbij een vrouw na een ontvoering dient te trouwen met haar ontvoerder.
Onlangs kondigde Tsjetsjeense moeftifs aan dat het ontvoeren van vrouwen en
meisjes met als doel met hen te trouwen gestraft zal worden met een geldboete en
moet worden aangemerkt als een crimineel vergrijp.368 Het is niet bekend of en in
hoeverre deze aankondiging ook daadwerkelijk tot bestraffing van ontvoerders van
bruiden in Tsjetsjenie heeft geleid.
Huiselijk geweld is zowel in de noordelijke Kaukasus als in de gehele Russische
Federatie een probleem. Er is geen wetgeving ten aanzien van huiselijk geweld en
de Russische autoriteiten hebben geen maatregelen getroffen om huiselijk geweld
tegen te gaan.369 De autoriteiten beschouwen huiselijk geweld als een prive zaak.370
Voor zover bekend zijn er geen opvangmogelijkheden voor slachtoffers van
huiselijk geweld in Tsjetsjenie aanwezig. Opvangmogelijkheden voor slachtoffers
van huiselijk geweld elders in de Russische Federatie zijn ontoereikend.371 Volgens
366 United Nations Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences,
Yakin Erturk, Integration of the human rights of women and a gender perspective: violence against women,
Mission to the Russian Federation, 26-01-2006, p. 14.
367 Asne Seierstad, De engel van Grozny, 2008, p. 274 en Between war and peace, tradition and modernity: women
in Chechnya and their role in rebuilding, development and social change, presentatie van Gistam Sakaeve van de
Tsjetsjeense vrouwenorganisatie Doveriye, 13-05-2008, Oakland, California,
http://www.soros.org/initiatives/women/events/chechnya_20080505, laatst bezocht op 20-05-2008.
368 Prague Watchdog, In Chechnya, attempts to eradicate bride abduction, 16-11-2007.
369 Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-09-2007.
370 United Nations Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences,
Yakin Erturk, Integration of the human rights of women and a gender perspective: violence against women,
Mission to the Russian Federation, 26-01-2006, p. 8-9.
371 Amnesty International, Russia: Human rights concerns, EUR 46/040//2007, 19-09-2007, United Nations
Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences, Yakin Erturk,
Integration of the human rights of women and a gender perspective: violence against women, Mission to the
Russian Federation, 26-01-2006, p. 13-14 en United Nations Convention against Torture (CAT), Consideration of
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
62
het US State Department rapport bevinden zich in de gehele Russische Federatie
600 door de overheid gesteunde opvangcentra voor vrouwen. Het is onduidelijk
hoeveel van deze centra zich richten op slachtoffers van huiselijk geweld.372
Tijdens de Tsjetsjeense oorlogen zijn veel vrouwen slachtoffer geworden van
seksueel geweld en verkrachting, onder andere door Russische militairen. Met
name tijdens huiszoekingen, eschoonmaakoperatiesf, bij checkpoints of in
detentiecentra liepen vrouwen het risico slachtoffer te worden van seksueel
geweld.373
In Tsjetsjenie rust een groot stigma op verkrachting. Naast traumatische en
psychologische problemen kunnen slachtoffers van seksueel geweld te maken
krijgen met problemen binnen de familie.374 Schaamte, stigma, angst voor
mogelijke repercussies binnen de familie en onvoldoende vertrouwen in de
autoriteiten zorgen er tevens voor dat seksueel geweld ondergerapporteerd blijft.
Daders van geweld tegen vrouwen worden zelden vervolgd en/of bestraft.375
5 Tsjetsjeense ontheemden in de Russische Federatie
5.1 Juridische status van Tsjetsjeense ontheemden in de Russische Federatie
Strikt juridisch gezien kent de Russische wetgeving de status van (binnenlands)
ontheemde of Internally Displaced Person (IDP) niet.376 Een hiermee vergelijkbare
status werd geintroduceerd in de Wet op de gedwongen migranten van februari
1993.377 De status van gedwongen migrant wordt voor een periode van vijf jaar
verleend door de Federale Migratiedienst en haar vertegenwoordigingen in de
reports submitted by states parties under article 19 of the convention. Russian Federation, 06-02-2007, p. 5.
372 US Department of State, Russia - Country report on human rights practices 2007, 11-03-2008.
373 World Organization Against Torture, Chechnya: no means to live, november 2003, p. 29-33.
374 Amjad Jaimouka, The Chechens, p. 92 en World Organization Against Torture, Chechnya: no means to live,
november 2003, p. 29-33.
375 United Nations Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences,
Yakin Erturk, Integration of the human rights of women and a gender perspective: violence against women,
Mission to the Russian Federation, 26-01-2006, p. 14- 19, Zov Zemli, If he beats, he hurts, 10-03-2008.
376 Volgens de UN Guiding Principles on Internal Displacement wordt als een binnenlands ontheemde gezien:
g(c) persons or groups of persons who have been forced or obliged to flee or to leave their homes or places of
habitual residence, in particular as a result of or in order to avoid the effects of armed conflicts, situations of
generalized violence, violations of human rights or natural or human-made disasters, and who have not crossed an
internationally recognized State borderh.
377 Wet op gedwongen migranten, Artikel 1, lid 1: gThe forced migrant shall be interpreted as a citizen of the
Russian Federation, who has left the place of his residence as a result of an act of violation or of suppression in
other forms, committed against him or against his family members, or as a result of the real threat to be subjected
to suppression because of his racial or national affiliation, religion or language, and also because of his belonging
to a definite social group or because of his political convictions, which have become a pretext for launching hostile
campaigns with respect to a particular person or a group of persons, or massive breaches of the public order.h
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
63
regiofs. De status kan daarna telkens met een jaar worden verlengd. Erkende
gedwongen migranten hebben het recht zich naar eigen keuze overal in de
Russische Federatie te vestigen, waarbij zij door de autoriteiten dienen te worden
ondersteund. Volgens de wet krijgen gedwongen migranten toestemming op hun
nieuwe verblijfplaats legaal te werken of daar grond te verkrijgen, gebruik te
maken van gratis gezondheidszorg of een ouderdomspensioen te genieten.
De Wet op gedwongen migranten geldt slechts voor personen die vanuit een regio
binnen de Russische Federatie naar een andere regio vluchten. Dit betekent dat
ontheemden binnen Tsjetsjenie niet onder de Wet op gedwongen migranten
vallen.378
Momenteel registreren de Russische autoriteiten Tsjetsjenen die naar andere delen
van de Russische Federatie migreren niet meer als gedwongen migrant omdat zij
volgens de autoriteiten als burger van de Russische Federatie de vrijheid hebben
om zich overal binnen Rusland te begeven. Sinds het uitbreken van het tweede
Tsjetsjeense conflict (september 1999) zijn aan Tsjetsjenen vrijwel geen statussen
van gedwongen migrant toegekend.379 De Russische autoriteiten beschouwden het
conflict als een antiterroristische operatie en zij zien de ontheemden die het gebied
als gevolg van deze operatie ontvluchtten als personen die tijdelijk hun woonplaats
hebben verlaten.
5.2 Ontheemden in Tsjetsjenie
De schattingen omtrent het aantal ontheemden in Tsjetsjenie lopen uiteen. Volgens
de federale en lokale migratieautoriteiten zijn in Tsjetsjenie de meeste ontheemden
inmiddels teruggekeerd naar hun plaatsen van herkomst. De Federale
Migratiedienst stelt sinds 2001 279.000 ontheemden geassisteerd te hebben bij hun
terugkeer. UNHCR schat het aantal ontheemden in Tsjetsjenie thans op 30.000.380
UN OCHA berichtte in september 2007 dat er 40.000 ontheemden in Tsjetsjenie
waren.381 Volgens schattingen van de Danish Refugee Council (DRC) zijn er zofn
50.000 ontheemden in Tsjetsjenie zelf. Dit getal is inclusief de mensen die eerst
geregistreerd stonden in tijdelijke accommodatiecentra, de zogenaamde Temporary
Accomodation Centers (TACfs).
378 ECRE, Guidelines on the treatment of Chechen internally displaced persons, asylum seekers and refugees in
Europe, maart 2007, p. 11.
379 In de periode 1999-2002 werden deze personen door de Russische Federale Migratiedienst als gpersoon die
tijdelijk zijn vaste verblijfplaats heeft verlaten in verband met terroristische actiesh geregistreerd. Deze registratie
had echter geen juridische status en werd slechts uitgevoerd voor humanitaire en statistische doeleinden. Voor
meer informatie over dit onderwerp wordt verwezen naar het algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus van
januari 2005 en van mei 2003.
380 UNHCR News Stories, UNHCR helps returnees rebuild their lives as stability returns to Chechnya, 5
september 2007.
381 UN OCHA, Inter-agency transitional workplan for the North Caucasus 2007, 13-12-2006, UNHCR, UNHCR
helps returnees rebuild their lives as stability returns to Chechnya, 05-09-2007, UN OCHA, Update to the interagency
transitional workplan for the North Caucasus, September 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
64
Er is een tekort aan woonruimte voor ontheemden in Tsjetsjenie.382 In april 2006
besloot premier Kadyrov alle TACfs te sluiten. De facto kreeg deze maatregel zijn
beslag in november 2007.383 Op 17 oktober 2007 is de verantwoordelijkheid voor
de overgebleven ontheemden overgedragen aan de hoofden van het Tsjetsjeens
lokaal bestuur. Een deel van de ontheemden bevindt zich nog in de voormalige
TACfs, die inmiddels worden aangeduid als ehostelsf. Een aantal van de hostels
vraagt huur, in tegenstelling tot de TACfs. In januari 2008 waren er volgens van de
burgemeester van Grozny nog twaalf hostels in Grozny met een totale bezetting
van 1000 families.384 Thans zijn van de oorspronkelijke 32 TACfs nog zes hostels
over, waarvan vier in Grozny.
Een commissie wees appartementen toe aan ontheemden die nog geen compensatie
voor hun verwoeste huizen hadden ontvangen. De overige ontheemden werden
gederegistreerd en verplicht een verklaring te ondertekenen waarin zij verklaarden
vrijwillig naar hun oorspronkelijke woonplaats terug te keren. Met deze
deregistratie hield in de ogen van de migratieautoriteiten het probleem van de
ontheemden als het ware op te bestaan.
Volgens de Tsjetsjeense ombudsman ontvingen personen die TACfs moesten
verlaten een garantiebrief van de autoriteiten en werd hen alternatieve
accommodatie aangeboden. Tevens ontvangen zij een compensatiebedrag van
18.000 Roebel. Dit is een andere compensatie dan de compensatie die per gezin op
basis van de compensatieregeling werden verstrekt en mogelijk in de toekomst
zullen worden hervat (zie hiervoor hoofdstuk 2.4). Memorial bevestigt het uitgeven
van voornoemde garantiebrieven en voorts het aanbieden door de overheid van
tijdelijke woonruimte voor een periode van zes maanden voor hetzelfde bedrag van
18.000 Roebel per gezin.385 Dit geld is volgens de ontheemden ontoereikend.386
Sommige ontheemden kregen stukken land toegewezen, maar moesten zelf voor
bouwmaterialen zorgen, andere ontheemden werden geinstrueerd om bij familie of
vrienden onderdak te vinden.387 Daarnaast had deregistratie voor enkele duizenden
ontheemden tot gevolg dat zij geen aanspraak meer konden maken op steun van de
overheid, waaronder voedselhulp.388 Wel kunnen ontheemden materiele en/of
382 International Displacement Monitoring Centre, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their
lives, 13-08-2007, p. 8.
383 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007 en
Amnesty International, Russian Federation (Chechen Republic). Forcible eviction, EU 46/003/2008, 25-01-2008.
384 Prague Watchdog, Fight at Grozny TAC between displaced persons and officials, 24-01-2008.
385 Memorial, The situation in the North Caucasus. Autumn 2007- spring 2008.
386 Amnesty International, Russian Federation (Chechen Republic). Forcible eviction, EU 46/003/2008, 25-01-
2008, Prague Watchdog, Fight at Grozny TAC between displaced persons and officials, 24-01-2008.
387 IDMC, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007, p. 7, en Memorial, On
the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
388 IDMC, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007, p. 7 en Memorial, On
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
65
financiele steun ontvangen van internationale organisaties zoals ICRC, UNHCR,
WFP en DRC, voor zover deze organisaties toegang tot het gebied verkrijgen.
Volgens Memorial ging het er bij het ontmantelen van een aantal TACfs nogal
hardhandig aan toe; er zouden gevallen zijn voorgekomen waarbij mensen met
geweld uit hun kamers werden gezet en hun huisraad werd verwijderd.389 In januari
2008 sommeerden de autoriteiten een aantal families in de overgebleven ehostelsf
de centra te verlaten. Een bericht van Amnesty International spreekt over 147
families die hun TAC kort daarna moesten verlaten. Volgens een telling van de
UNHCR bevonden zich in maart 2008 in de overgebleven (voormalige) TACfs
1.028 families, in totaal 4.889 personen.
Volgens Memorial verschilt de houding van de lokale autoriteiten in Tsjetsjenie
van plaats tot plaats tegenover ontheemden. Er zijn zowel voorbeelden bekend van
dorpen waar ontheemden een tijdelijke of permanente woonregistratie hebben
verkregen als voorbeelden van dorpen waar ontheemden een registratie geweigerd
werd. In dat geval kunnen de ontheemden geen aanspraak meer maken op
bijvoorbeeld stukken grond die zij van lokale bewoners gekocht hebben of huizen
die zij zelf gebouwd hebben. Ontheemden ondervinden voor zover bekend geen
andere specifieke mensenrechtenschendingen die niet ook door niet-ontheemden
worden ondervonden. Lokale mensenrechten NGOfs maken doorgaans geen
expliciet onderscheid tussen beide categorieen bij het beschrijven van schendingen
van mensenrechten.
Ontheemden die naar Tsjetsjenie terugkeren uit het buitenland, worden volgens
UNHCR niet vervolgd vanwege het feit dat ze in het buitenland hebben verbleven.
Wel zijn er indicaties dat terugkeerders zijn ondervraagd door de FSB. Personen
waarvan bekend is dat zij in het verleden met de rebellen hebben samengewerkt,
lopen bij hun terugkeer in Tsjetsjenie een verhoogd risico op vervolging.390
Volgens een bron die door UNHCR niet geverifieerd kon worden, zouden
Tsjetsjenen die terugkeren naar Tsjetsjenie vanuit Europa geregeld worden beroofd
vanwege hun veronderstelde rijkdom. Volgens dezelfde bron zouden terugkeerders,
in het bijzonder jonge mannen, na terugkeer van een lang verblijf in het buitenland
ook in de gaten worden gehouden door de Tsjetsjeense autoriteiten.391
the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
389 Memorial, The situation in the North Caucasus, Autumn 2007- spring 2008.
390 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 11.
391 S. Gannuschkina, Seminar fur Verwaltungsrichter, 25 november 2006, geciteerd in Chechnya. Summary of the
ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar, Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 11.
Tevens in: Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October
2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
66
Medische hulpvoorzieningen en onderwijs zijn toegankelijk voor ontheemden.392
Volgens het International Displacement Monitoring Center (IDMC) hebben
ontheemden dezelfde toegang tot gezondheidszorg als andere burgers, maar de
kosten ervan zijn vaak niet op te brengen.393 Onderwijs staat geheel open voor
ontheemden.
5.3 Tsjetsjeense ontheemden in Ingoesjetie
De schattingen van het huidige aantal Tsjetsjeense ontheemden in Ingoesjetie lopen
eveneens uiteen. Volgens de migratieautoriteiten keerden de meeste Tsjetsjeense
ontheemden uit Ingoesjetie in 2004-05 terug naar Tsjetsjenie. Anno 2008 resteren
volgens de Federale Migratiedienst en de Tsjetsjeense Migratiedienst nog 3.700
personen in Ingoesjetie, zofn 700 families. Volgens de DRC bedroeg het aantal
ontheemde Tsjetsjenen in Ingoesjetie op 28 september 2007 14.531 personen.
Slechts een klein deel van de ontheemden, 3.693 personen, leeft in TACfs. Volgens
tellingen van de DRC zijn tussen september 2006 en september 2007 5.544
Tsjetsjeense ontheemden teruggekeerd naar Tsjetsjenie.394 Het verschil tussen het
aantal ontheemden dat van overheidswege wordt genoemd en het aantal dat door de
DRC wordt aangegeven, is het gevolg van het feit dat van overheidszijde
ontheemden die in de private sector een woning betrekken niet worden meegeteld.
UN OCHA schat het totale aantal ontheemden (inclusief Tsjetsjenen) in Ingoesjetie
op 16.000 personen.395 UNHCR schat het totale aantal ontheemden (inclusief
Tsjetsjenen) in Ingoesjetie tussen de 20.000 en de 30.000 personen. Het grootste
deel van deze groep zou lokaal in Ingoesjetie willen integreren en niet meer terug
willen keren naar Tsjetsjenie.396 Naast de groep die er bewust voor kiest om te
integreren in Ingoesjetie bevindt zich volgens UNHCR onder de ontheemden in
Ingoesjetie ook een groep kwetsbare personen, zoals families zonder man of
families die in Tsjetsjenie geen familie hebben om hen te steunen.
392 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
393 IDMC Russia: Government efforts help only some IDPs rebuild their lives. 13 augustus 2007.
394 Danish Refugee Council, North Caucasus Mission Report, september 2007. Ingoesjetie kent tevens een
omvangrijke eautochtonef bevolking van Tsjetsjeense etniciteit. Naar schatting is 20% van de bevolking van
Ingoesjetie etnisch Tsjetsjeens; zie bijvoorbeeld Organisation suisse dfaide aux refugies, Tchetchenie; Mise a jour:
Developpements en Tchetchenie, en Ingouchie, au Daghestan et dans dfautres parties de la Federation de Russie,
7 november 2005.
395 UN OCHA Update to the Inter-Agency Transitional workplan for the North Caucasus, 2007. Volgens de UN
News Service van 6 september 2007 zouden er 15.000 Tsjetsjeense IDPs verblijven in Ingoesjetie vergeleken met
240.000 in januari 2000.
396 Volgens Danish Refugee Council, Comprehensive Household Economy Survey on Internally Displaced Persons
from Chechnya, residing in Ingushetia, april 2005 is circa 20% van de in Ingoesjetie verblijvende ontheemden uit
Tsjetsjenie etnisch Ingoesjetisch. Dit percentage komt overeen met het percentage personen dat aangeeft
voornemens te zijn in Ingoesjetie te blijven.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
67
In een poging het aantal ontheemden in Ingoesjetie terug te dringen hebben de
autoriteiten sinds begin 2007 ontheemden gederegistreerd.397 Dit betekent dat zij
geen recht meer hebben op gratis accommodatie en voedselhulp. Het precieze
aantal personen dat gederegistreerd is, is niet bekend. Wel is bekend dat het alleen
de groep van 3.700 betreft die in 2007 nog bij de Federale Migratiedienst als IDP
geregistreerd stond. Het is onder andere met juridische hulp van lokale NGOfs wel
mogelijk om deze deregistratie ongedaan te krijgen.Lokale NGOfs schatten dat
iedere maand ongeveer 2 tot 3 families terugkeren naar Tsjetsjenie.
Voorzover bekend is in Ingoesjetie geen sprake van (recente) spanningen tussen
Tsjetsjenen en Ingoesjeten. Over het algemeen ondervinden Tsjetsjeense
ontheemden geen problemen met betrekking tot toegang tot medische hulp en
onderwijs voor hun kinderen.398
5.4 Tsjetsjeense ontheemden in Dagestan
Het aantal Tsjetsjeense ontheemden dat momenteel in Dagestan verblijft wordt
geschat tussen de 3.844 en 4.926 personen.399 Een groot deel van de ontheemden
vindt onderdak bij familieleden en vrienden. Een deel van de ontheemden verblijft
in spontane nederzettingen, waar de humanitaire situatie over het algemeen slecht
is, aangezien overheidshulp nauwelijks wordt geboden.400 In tegenstelling tot
Tsjetsjenie en Ingoesjetie registreert de Dagestaanse Migratiedienst geen
ontheemden, waardoor hun kwetsbaarheid groot is.401 Tsjetsjeense ontheemden in
Dagestan keren over het algemeen (nog) niet terug. Het betreft mensen uit
bergdorpen in het zuiden van Tsjetsjenie. Deze mensen beschouwen de plaatsen
waar zij vandaan komen nog niet als veilig, aangezien er in het zuiden van
Tsjetsjenie nog steeds confrontaties tussen opstandelingen en het leger
plaatsvinden.
397 Zie bijvoorbeeld gMemorialh Human Rights Center / gMigration Rightsh Network, On the Situation of
Residents of Chechnya in the Russian Federation, June 2004 . June 2005, 2005. Volgens Danish Refugee
Council, Comprehensive Household Economy Survey of Internally Displaced Persons from Chechnya, residing in
Ingushetia, april 2005, beschikt circa 35% van Tsjetsjeense ontheemden niet over (tijdelijke) woonregistratie in
Ingoesjetie.
398 Danish Refugee Council, Comprehensive Household Economy Survey of Internally Displaced Persons from
Chechnya, residing in Ingushetia, april 2005.
399 Het aantal van 3.844 is van UNHCR en VESTA. Volgens UNHCR bedroeg het aantal nog 6.500 in September
2007, UN newsbriefing, Humanitarian situation in Chechnya improves but serious challenges remain, 6
september 2007. Het aantal van 4.926 personen is afkomstig van Danish Refugee Council. Danish Refugee
Council North Caucasus Mission Report, september 2007 Volgens UN OCHA waren er in 2007 nog 6000
ontheemden in Dagestan, OCHA, 2007 Inter-Agency Transitional Workplan for the Norther Caucasus.
400 OCHA, 2006 Inter-Agency Transitional Workplan for the Northern Caucasus.
401 IDMC, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
68
5.5 Tsjetsjeense ontheemden elders in de noordelijke Kaukasus
In Noord-Ossetie verbleven in 2006 naar schatting circa 4.000 Tsjetsjeense
ontheemden. IDMC schat het totale aantal ontheemden (inclusief Tsjetsjenen) in
Noord-Ossetie in augustus 2007 op 10.000 personen.402 De gebeurtenissen in
Beslan waar de bezetting van een school in 2004 leidde tot de dood van meer dan
330 personen, waaronder 184 kinderen, zetten de interetnische spanningen voor
enige tijd op scherp.403 In de verslagperiode zijn geen incidenten gerapporteerd.
Volgens cijfers van 2006 verblijven in Kabardino-Balkarie 10.000 a 12.000
Tsjetsjeense ontheemden.404 Recentere cijfers zijn niet beschikbaar. Ontheemde
Tsjetsjenen zonder registratie in Kabardino-Balkarie ondervinden problemen die
zich ook in andere delen van de Russische Federatie voordoen, zoals het moeilijk
vinden van werk en accommodatie en gebrekkige toegang tot sociale
voorzieningen. In de verslagperiode vonden geen grote incidenten, gericht tegen de
etnisch Tsjetsjeense bevolking plaats.405 In Karatsjaj-Tsjerkessie verblijft eveneens
nog een aanzienlijk aantal Tsjetsjeense ontheemden.406
5.6 Verblijf in andere delen van de Russische Federatie
In deze paragraaf zal worden gesproken over de situatie van etnisch Tsjetsjenen die
buiten de noordelijke Kaukasus verblijven. In het algemeen kan worden gesteld dat
personen van niet Russische afkomst in de Russische Federatie last kunnen
ondervinden van discriminatie. Dit geldt ook voor etnisch Tsjetsjenen. In de
verslagperiode is deze groep echter relatief uit beeld geraakt ten opzichte van
andere etnische groepen, voornamelijk uit Centraal-Azie. Toch kunnen Kaukasiers,
net als andere personen van niet Russische afkomst, nog steeds te maken krijgen
met racisme en discriminatie.
Xenofobie, racisme en discriminatie
Volgens artikel 282 van het Russische Wetboek van Strafrecht is het aanzetten tot
rassenhaat strafbaar. Toch concludeerde de Raad van Ministers van de Raad van
Europa in een resolutie van mei 2007 dat de Russische Federatie nog steeds geen
402 Internal Displacement Monitoring Centre, Russian Federation: government efforts help some IDPs rebuild
their lives, 13 augustus 2007.
403 IDMC, Russia: government efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007.
404 OCHA, 2006 Inter-Agency Transitional Workplan for the Norther Caucasus. Andere geraadpleegde bronnen
gaan uit van circa 10.000 Tsjetsjeense ontheemden in Kabardino-Balkarie. Door Chechnya Weekly, eAnti-rebel
actions continue in Nalchikf, 20-10-2005, wordt de gehele etnisch Tsjetsjeense gemeenschap in Kabardino-
Balkarie geschat op circa 60.000 personen. In Naltsjik woont al decennia lang een goed geintegreerde Tsjetsjeense
gemeenschap.
405 Het laatste grote veiligheidsincident in Kabardino-Balkarie vond plaats in 2003. In de maanden
september/oktober van dat jaar vonden in Nalchik verschillende aanvallen op Tsjetsjeense studenten plaats; zie
The Chechen Times, Pogroms of Chechens in Kabardino-Balkaria, 14 oktober 2003.
406 Volgens een bron verbleven in 2006 23.000 Tsjetsjeense ontheemden in Karatsjaj-Tsjerkessie. Voor de huidige
verslagperiode is geen aantal beschikbaar.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
69
alomvattende antidiscriminatie wetgeving heeft aangenomen, die slachtoffers van
discriminatie effectief in staat stelt verhaal te halen. Ook komt het volgens Human
Rights Watch nog geregeld voor dat de rechtelijke macht personen die zich
schuldig maken aan racistisch geinspireerd geweld vervolgt onder de noemer van
vandalisme.407
Een negatieve houding tegenover vreemdelingen . dat wil zeggen, personen die
niet van etnisch Russische afkomst zijn. is niet nieuw in Rusland. Xenofobie is
een onderwerp dat al geruime tijd een zichtbare rol speelt in het politieke en
maatschappelijke leven van Rusland. Volgens Human Rights Watch is xenofobie
en racistische, nationalistische retoriek in toenemende mate gebruikelijk onder
politieke leiders en gedurende politieke campagnes. Ook in de media is deze trend
waarneembaar.408
Daarnaast bestaat in Rusland een aantal organisaties of groeperingen dat de ideeen
van het (neo)nazisme en racisme . vaak vermengd met ideeen van Slavische
suprematie . predikt. De overgrote meerderheid van racistisch gemotiveerde
aanslagen wordt toegeschreven aan de leden van dergelijke organisaties.409 Het
aantal leden van racistische groeperingen410 is in de afgelopen jaren toegenomen.411
Dit is vooral in de grote steden zichtbaar. Een studie uitgevoerd in 2006 door het
Open Society Justice Initiative en de Russische NGO Jurix, geeft aan dat personen
met een niet-Slavisch uiterlijk meer dan 20 keer zoveel kans lopen door de politie
te worden aangehouden in de Moskouse metro dan personen met een Slavisch
uiterlijk.412
In de Russische Federatie, waar de bevolking voor circa 82% uit etnische Russen
bestaat,413 worden migranten uit de Kaukasus, waaronder Tsjetsjenen, minder
expliciet dan voorheen gebruikt als zondebok voor alle problemen. Personen
afkomstig uit Centraal-Azie en Afrika worden daarentegen juist meer
gediscrimineerd dan voorheen al gebruikelijk was. De discriminatie van de
Tsjetsjeense bevolkingsgroep, is in deze verslagperiode relatief minder geworden.
407 Human Rights Watch, Singled out. Russiafs detention and expulsion of Georgians, oktober 2007.
408 Human Rights Watch, Singled out. Russiafs detention and expulsion of Georgians, oktober 2007.
409 Zie bijvoorbeeld RFE/RL, Russia: Rights Groups Say Fascism, Racism Flourishing, 05-05-2005 of Russia:
Rights Watchdogs Warn of Emerging Nationalist Paramilitary Groups, 15-08-2005.
410 Het aantal racistische groepen wordt door Freedom House, Nations in Transit 2005, Russia, juni 2005, geschat
op circa 50 groepen.
411 Zie in deze context ook RFE/RL, Russia: Racist Attacks Plague St.Petersburg, 30-09-2005 of Freedom House,
Nations in Transit 2005, Russia, juni 2005. The Independent, Violence and hatred in Russiafs new skinhead
playground, 25 januari 2005 schat het aantal skinheads in Rusland op circa 60.000 personen.
412 UN Human Rights Council, Fourth session agenda item 2, A/HRC/4/19/Add.3, 30 mei 2007.
413 Volgens Foreign & Commonwealth Office, Country Profile: Russia, verkrijgbaar via http://www.fco.gov.uk
bestaat de bevolking van de Russische Federatie voor 81,5% uit etnische Russen, 3,8% etnische Tataren, 3%
Oekrainers en daarnaast uit meer dan 100 andere kleine etnische groepen.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
70
Dit hangt samen met het feit dat al enige tijd geen terroristische acties zijn
gepleegd door Tsjetsjenen, die daarvoor immers juist werden geassocieerd met een
aantal zeer bloedige terroristische acties, waarbij veel (burger)slachtoffers vielen.
Daarnaast speelt waarschijnlijk een rol dat de twee Tsjetsjeense conflicten, waarbij
veel Russische militairen om het leven zijn gekomen, inmiddels al weer enige tijd
geleden hebben plaatsgevonden. Het feit dat zich de laatste jaren geen grote
incidenten hebben voorgedaan die geassocieerd worden met Tsjetsjenen, heeft
ertoe geleid dat er minder heftige acties en tegenreacties plaatsvinden tussen
etnische Russen en Tsjetsjenen.414 Tegelijkertijd laat een opinieonderzoek uit 2007
zien dat 60% van de geinterviewden een negatief beeld heeft van personen
afkomstig uit de Kaukasus.415
Ondanks de verminderde focus op Tsjetsjenen waar het discriminatie en racisme
betreft, komt het voor dat de politie hen ook nu nog zonder grond aanhoudt voor
zaken die zij niet hebben gedaan. Ook zijn al lang bestaande vooroordelen,
bijvoorbeeld dat Tsjetsjenen crimineel en agressief zijn, niet van de ene op de
andere dag weggepoetst.416 Deze vooroordelen worden gevoed door diverse
factoren waaronder de aanwezigheid van Tsjetsjeense maffia en andersoortige
criminaliteit in de grote steden van Rusland.417 Voorts schrijft de traditionele
Tsjetsjeense cultuur wraak voor in geval van belediging of aantasting van de
familie-eer. Een meningsverschil of (vermeende) belediging kan daarom snel
leiden tot geweld.
Etnisch gemotiveerd geweld
Racistisch geweld komt veelvuldig voor in Rusland. Niet alleen Tsjetsjenen, maar
ook andere niet-Slavische groepen worden hier slachtoffer van. Het betreft naast
Kaukasische volkeren, personen afkomstig uit (Centraal-)Azie, Roma, Joden en
Afrikanen en Arabieren. 418 In 2006 werden in de Russische Federatie volgens de
autoriteiten 48 personen gedood en 429 gewond in etnisch gemotiveerd geweld.419
Volgens de in Moskou gevestigde groep Xeno Sova zouden in 2006 575 mensen
letsel hebben opgelopen tijdens etnisch gemotiveerd geweld. In de eerste vier
414 Het Civic Assistance Committee bevestigt dat racisme en vormen van discriminatie relatief minder op
Tsjetsjenen betrekking hebben dan in het verleden omdat de associatie met terroristische activiteiten van
Tsjetsjenen in de Russische Federatie inmiddels op de achtergrond is geraakt.
415 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 12.
416 St. Petersburg Times, Citizens Cool on Outsiders, 29 maart 2005.
417 Prague Watchdog, Caucasian and Chechen phobias within Russian society, 23 januari 2006.
418 UN Human Rights Council, Fourth session, agenda item 2, Report of the Special Rapporteur on contempory
forms of racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance, 30 mei 2007. Zie ook NRC
Handelsblad, In Moskou groeit steun voor xenofobe partijen, 10-11 december 2005; Amnesty International,
Russian federation violent racism out of control, mei 2006.
419 Internet Centre Anti Racism Europe, Russian Foreign minister urges NGOfs to help improve countryfs image
abroad, 7 februari 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
71
maanden van 2007 waren dit er reeds 209.420 Volgens een andere bron zijn in 2007
in Rusland 72 racistische moorden gepleegd en in de eerste drie maanden van 2008
40 migranten neergestoken. De meerderheid van de slachtoffers kwam uit
Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizie.421 De drie centra van racistisch geweld in de
Russische Federatie zijn: Moskou, Sint Petersburg en Nizhny Novgorod, maar ook
elders vinden incidenten plaats.422
In Kondopoga in Karelie (september 2006), Moskou en Stavropol zijn in de
afgelopen jaren gevallen van etnisch gemotiveerd geweld tegen Tsjetsjenen
geweest.423 In Stavropol, in het zuiden van de Russische Federatie, niet ver van
Tsjetsjenie, gingen op 5 juni 2007 honderden mensen (schatting: 300-400
personen) de straat op in protest tegen de moord op twee etnisch Russische
studenten. Aangenomen werd dat de twee studenten vermoord zijn door
Tsjetsjeense jongeren als vergelding voor de dood van een Tsjetsjeense jongere
tijdens een vechtpartij tussen Russische en Tsjetsjeense inwoners van Stavropol op
24 mei.424
Identiteitscontroles, mishandeling
Identiteitscontroles van Tsjetsjenen verlopen ten opzichte van de vorige
verslagperiode over het algemeen soepeler, mede als gevolg van het feit dat de
registratie van Tsjetsjenen beter verloopt dan in het verleden en Tsjetsjenen
daardoor beter gedocumenteerd zijn. Dit laatste heeft vooral te maken met het feit
dat het registratieproces in de Russische Federatie in algemene zin is verbeterd. Zo
is het een ieder toegestaan 90 dagen binnen de Russische Federatie te verblijven
zonder registratie. Hierdoor wordt de mobiliteit aanzienlijk bevorderd. Sinds 2007
kan een binnenlands paspoort in elke regio van de Russische Federatie worden
uitgegeven. Binnen de eigen regio kan dit in 10 dagen, in elke andere regio binnen
2 maanden. In enkele gevallen wordt dit niet gehaald. Het verplicht afnemen van
vingerafdrukken van Tsjetsjenen in de grote steden van de Russische Federatie
komt nu nog alleen voor in Kazan.
In de regio Moskou komt het voor dat de politie Tsjetsjenen extra controleert.
Memorial meldt een incident van een Tsjetsjeens meisje van dertien dat bij een
identiteitscontrole in Moskou door de Russische politie bijna 24 uur is
vastgehouden.425 Iemand die niet over de juiste documenten beschikt, kan een
420 International Herald Tribune, Letter from Russia: a boom that depends on migrant workers, 23-10- 2007.
421 NRC, Angst bij migranten in Rusland, 16 april 2008.
422 Xeno Sova-Centre, Statistics of racist and neo-nazi crimes in Russia. January . November 2007, 30-11-2007.
423 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
424 RFE/RL/Radio Liberty, Hundreds rally against Chechens in southern Russia, 6 juni 2007. Tevens: Prague
Watchdog, Dr. Dmitry Shlapentokh, The ethnic riots in Stavropol, 26 juni 2007. Zie verder:
www.kommersant.com van 7 juni 2007.
425 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
72
boete krijgen of . wat minder vaak voorkomt . de gemeente worden uitgezet.426 Er
zijn in deze verslagperiode geen gevallen van mishandeling bij identiteitscontroles
bekend.
Situatieverschillen tussen Tsjetsjenen in de Russische Federatie (buiten de
noordelijke Kaukasus)
De situatie van individuele Tsjetsjenen in de Russische Federatie kan sterk
uiteenlopen, omdat deze afhangt van een groot aantal factoren. Onderscheid moet
bijvoorbeeld worden gemaakt tussen niet-ontheemde en ontheemde etnische
Tsjetsjenen. De niet ontheemden wonen al lange tijd buiten Tsjetsjenie.
Ontheemden verlieten recentelijk . in ieder geval na het uitbreken van het eerste
Tsjetsjeense conflict . de Tsjetsjeense deelrepubliek.
Niet ontheemde Tsjetsjenen
Het is onbekend hoeveel etnische Tsjetsjenen in de Russische Federatie, buiten
Tsjetsjenie wonen. Een recente schatting gebaseerd op de census van 2002, luidt
dat het 260.000 personen betreft.427 Een groot aantal van hen woont daar al
decennia lang. Voor een deel betreft het personen, en hun nakomelingen, die na de
Tweede Wereldoorlog uit Tsjetsjenie werden gedeporteerd en niet meer
terugkeerden.428 Voor een ander deel bestaat deze groep uit personen, en hun
nakomelingen, die voornamelijk in de jaren e60 en e70 op zoek naar werk
Tsjetsjenie verlieten en zich elders in Rusland permanent vestigden. Deze personen
beschikken in de regel over een permanente woonregistratie, en doorgaans ook
over werk en sociale netwerken in de plaats van hun verblijf. Om die redenen is
hun situatie in het algemeen beter dan de situatie van Tsjetsjeense ontheemden.
In de regio Moskou wonen naar schatting 100.000 etnische Tsjetsjenen.429 Deze
groep Tsjetsjenen bestaat voor het grootste deel uit niet-ontheemden. Zij
ondervindt weliswaar problemen als gevolg van discriminatie, maar kan zich,
uitzonderingen daargelaten, doorgaans goed handhaven. De Tsjetsjenen die al
lange tijd in Moskou wonen kunnen vrijwel zonder uitzondering aanspraak maken
op alle sociaal-economische rechten die aan de permanente woonregistratie
verbonden zijn.
Belangrijke andere steden en regiofs in de Russische Federatie buiten de
426 Indien de persoon in kwestie Russisch staatsburger is, kan hij de gemeente worden uitgezet. Buitenlanders
zonder de juiste documenten kunnen worden uitgezet naar het land van herkomst.
427 Chechnya Weekly, eThe Chechen diaspora in Russiaf, (Jamestown Foundation) 27-03-2008.
428 Zie: algemeen ambtsbericht van mei 2006, paragraaf 2.2 Geschiedenis. I.c. betreft het met name personen die in
plaatsen in Siberie verblijven
429 Chechnya Weekly, eThe Chechen diaspora in Russiaf, 27-03-2008. Het aantal van 100.000 betreft een
informele schatting. Officieel waren het er in 2002 14.500 ethnisch Tsjetjenen in Moskou. Zie tevens: Amjad
Jaimoukha, The Chechens, A handbook, 2005, bladzijde 233, ISBN 0-415-32328-2.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
73
noordelijke Kaukasus, waar zich veel Tsjetsjenen bevinden zijn onder andere: Sint
Petersburg (circa 20.000), Rostov Oblast (circa 30.000), Volgograd (circa 28.000)
en Saratov (circa 17.000).430 Voorts kennen de steden Tyumen Oblast, Tatarstan,
Bashkiria, Ryazan, Voronezh, Novgorod, Astrakhan, Khabarovsk en Vladivostok
een omvangrijke Tsjetsjeense gemeenschap.431
Ontheemde Tsjetsjenen
De positie van individuele Tsjetsjeense ontheemden hangt in belangrijke mate af
van persoonlijke factoren, zoals:
- de aanwezigheid van familie en vrienden die in staat en bereid zijn betrokkene
op te vangen;
- de mate van beheersing van de Russische taal;
- het opleidingsniveau;
- de financiele situatie.
Er zijn vrijwel geen etnische Tsjetsjenen woonachtig buiten de noordelijke
Kaukasus en de grote Russische steden. De ontheemden trekken meestal naar
regiofs waar een Tsjetsjeense gemeenschap aanwezig is om hen te helpen een
nieuw bestaan op te bouwen.432
Woonregistratie en sociaaleconomische rechten van Tsjetsjeense ontheemden
Het hebben van permanente . maar ook tijdelijke . woonregistratie is in Rusland
van belang voor het kunnen uitoefenen van constitutionele burger- en sociale
rechten. Zonder woonregistratie (in het verleden aangeduid als epropiskaf) is het
vrijwel onmogelijk om aan werk te komen of toegang te krijgen tot de
gezondheidszorg of sociale voorzieningen.433 Officieel is het oude propiska
systeem afgeschaft, waarbij de autoriteiten toestemming moesten geven voor
tijdelijk of permanent verblijf. In het huidige systeem rust alleen een
informatieplicht op de burger zijn woonadres door te geven aan de lokale
autoriteiten.434 Toch worden er ook nu nog incidenten gerapporteerd met
betrekking tot tegenwerking door de autoriteiten bij de inschrijving van het
woonadres zij het dat het probleem in deze verslagperiode minder wijdverbreid is
dan voorheen.435
430 Cijfers van 2002, Amjad Jaimoukha, ibidem. Hierin is vermeld dat het aantal Tsejtsjenen in de Volgograd
Oblast in 2002 geschat werd op 60.000.
431 Chechnya Weekly, eThe Chechen diaspora in Russiaf, 27-03-2008.
432 Zie bijvoorbeeld ECRE, Guidelines on the Treatment of Chechen Internally Displaced Persons (IDPs), Asylum
Seekers & Refugees in Europe, herziene versie maart 2007.
433 Zie bijv.: www. dca.dk, Danchurchaid, No home . no help, 7 juni 2006.
434 In het nieuwe system waarbij de burger een informatieplicht heeft, wordt de woonplaats aangegeven bij de
politie. Hierna wordt de woonregistratie aangegeven in het identiteitsdocument. Human Rights Watch, Singled
out. Russiafs detention and expulsion of Georgians, oktober 2007.
435 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 12, ECRE, Guidelines on the treatment of Chechen internally
displaced persons (IDPs), asylum seekers and refugees in Europe, herziene uitgave maart 2007.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
74
Een voorkomend probleem is dat verhuurders in de private sector weigeren een
verklaring in de vorm van een huurovereenkomst af te geven om zo bepaalde
belastingvoordelen te genieten. Zonder een dergelijke verklaring is het niet
mogelijk een woonregistratie te verkrijgen.436 Overigens geldt dit probleem niet
allen voor Tsjetsjenen maar voor alle Russen. Andere bronnen stellen dat het
verkrijgen van woonregistratie voor Tsjetsjenen en andere Noord-Kaukasiers niet
langer een probleem is. Als Noord-Kaukasiers in de grote steden van de Russische
Federatie moeilijk huisvesting kunnen vinden, heeft dat te maken met sterk
gestegen (huur)prijzen van onroerend goed (waar ook etnische Russen mee
kampen) en niet zozeer met hun woonregistratie. Tsjetsjenen ondervinden in dit
opzicht niet meer problemen dan personen van andere afkomst. Gratis juridische
bijstand bij het verkrijgen van (woon)registratie wordt verschaft door diverse
juridische centra.
Corruptie komt nog steeds geregeld voor bij het verkrijgen van woonregistratie. Zo
kan bij het administreren van woonregistratie in de praktijk discriminatoir
onderscheid gemaakt worden tussen (etnische) Russen en etnische minderheden
om steekpenningen los te krijgen.437 Volgens een bron hebben zich in de regio
Moskou in enkele gevallen problemen voorgedaan met woonregistratie. Volgens
dezelfde bron zou in Kazan nog jaarlijkse herregistratie van Tsjetsjenen
plaatsvinden, waarbij men dient te motiveren waarom men in Tatarstan wenst te
wonen.438
Volgens de Norwegian Refugee Council en Memorial bestaan in vrijwel alle
regiofs van de Russische Federatie geheime richtlijnen die de mogelijkheid van het
verkrijgen van registratie door Tsjetsjenen beperken.439 In deze verslagperiode zijn
geen concrete aanwijzingen aangetroffen waaruit toepassing van dit soort
richtlijnen blijkt.
Bij het vinden van woonruimte spelen vooroordelen die huiseigenaren kunnen
hebben tegenover personen met een niet-Slavisch uiterlijk (waaronder Noord-
Kaukasiers), mogelijk een rol. Hierover zijn geen exacte gegevens beschikbaar.
Arbeidsmogelijkheden voor Tsjetsjenen
Volgens Memorial komt het nog steeds voor dat Tsjetsjenen op de arbeidsmarkt
436 IDMC/ Norwegian Refugee Council, Struggling to integrate, juni 2008.
437 Human Rights Watch, Singled out. Russiafs detention and expulsion of Georgians, oktober 2007.
438 Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006- October 2007.
Ook volgens de organisatie ECRE komt het ook nu nog voor dat Tsjetsjenen problemen ondervinden met
woonregistratie, hoewel dit niet met recente voorbeelden wordt onderbouwd.
439 NRC en Memorial, An uncertain future: the challenges of return and reintegration for internally displaced
persons in the North Caucasus, oktober 2006. Volgens deze bron voeren de regiofs Moskou, Krasnodar, en de
deelrepubliek Kabardino-Balkarie het meest restrictieve beleid op dit gebied.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
75
worden gediscrimineerd. Zo worden volgens Memorial in bepaalde gevallen
werkgevers door FSB of politiefunctionarissen ontmoedigd om Tsjetsjenen in
dienst te nemen. Ook zou het nog in mei 2006 zijn voorgekomen dat Tsjetsjenen op
oneigenlijke gronden werden ontslagen. Tegelijkertijd constateert Memorial dat er
sinds eind 2006 geen klachten meer zijn geweest van Tsjetsjenen met betrekking
tot discriminatie en werk en evenmin over onrechtmatig ontslag.440
Toegang tot de gezondheidszorg
Tsjetsjenen elders in de Russische Federatie hebben volgens UNHCR
tegenwoordig dezelfde toegang tot onderwijs en medische zorg als andere
staatsburgers van de Russische Federatie. Overigens geldt in Rusland dat alle
patienten, ongeacht hun etnische afkomst of vorm van woonregistratie, in de
praktijk in vrijwel alle gevallen moeten betalen voor gezondheidszorg die in
theorie gratis verstrekt behoort te worden. Het ziekenhuispersoneel probeert op
deze wijze het lage salaris aan te vullen.
Toegang tot het onderwijs
De Russische wetgeving en jurisprudentie geven iedere burger het recht onderwijs
te volgen, ook als zij niet over woonregistratie beschikken. In de praktijk komt het
nog wel eens voor dat scholen een kind weigeren omdat de ouders niet over
woonregistratie beschikken. Wanneer dit wordt aangevochten, bijvoorbeeld via het
Civic Assistance Committee, wordt het kind doorgaans toegelaten tot de school.441
6 Tsjetsjeense vluchtelingen buiten de Russische Federatie
6.1 Georgie
Er staan 1.047 Tsjetsjeense vluchtelingen geregistreerd in Georgie, waarvan het
merendeel in de Pankisi vallei442 woont en een kleiner deel in de hoofdstad
Tblisi.443 Volgens UNHCR bevinden zich geen illegale Tsjetsjeense migranten in
Georgie. In de Pankisi vallei wonen zowel Tsjetsjenen als etnische Kist. Kist en
Tsjetsjenen spreken beide Tsjetsjeens en delen dezelfde etnisch-culturele
achtergrond. Veel Kist spreken naast het Tsjetsjeens ook Georgisch en voelen zich
verbonden met de Georgische cultuur. Tsjetsjenen beschouwen zichzelf politiek en
cultureel niet Georgisch. In het algemeen spreken de Tsjetsjeense vluchtelingen
geen Georgisch.444
440 Memorial, On the Situation of Residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006-October 2007.
441 Memorial, On the Situation of Residents of Chechnya in the Russian Federation, August 2006-October 2007.
442 De Pankisi-vallei ligt in Noordoost-Georgie, ten noorden van Akhmeta, nabij de grens met de Russische
deelrepubliek Tsjetsjenie.
443 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 10.
444 Human Rights Information and Documentation Centre, Silence kills: abuse of Chechen refugees in Georgia,
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
76
De Russische Federatie stuurde regelmatig delegaties naar de Pankisi vallei om
terugkeer van Tsjetsjeense vluchtelingen te promoten. Tijdens het laatste
delegatiebezoek van juni 2007 werden echter maar 29 van de 127 vluchtelingen die
zich hadden aangemeld voor vrijwillige terugkeer door de Russische autoriteiten
geaccepteerd. Sindsdien hebben de Russische autoriteiten aan de UNHCR in
Georgie laten weten geen nieuwe bezoeken meer gepland te hebben. UNHCR heeft
in de verslagperiode geen gedwongen terugkeer of refoulement van Tsjetsjeense
vluchtelingen in Georgie naar Tsjetsjenie waargenomen.
In het verleden beschuldigde de Russische Federatie Georgie er van het verblijf van
Tsjetsjeense rebellen in de Pankisi vallei te gedogen. Volgens de Georgische
autoriteiten bevinden zich thans geen rebellen meer in de Pankisi vallei.445
Vluchtelingen in Georgie zijn uitgesloten van deelname aan de lokale ziektekostenof
zorgverzekeringen. UNHCR verzorgt daarom voor deze groep de medische zorg
(inclusief psychologische hulp), in samenwerking met lokale niet-gouvernementele
organisaties. Een groot deel van de Tsjetsjeense vluchtelingen is afhankelijk van
voedselhulp waarvoor na het terugtrekken van het Wereld Voedsel Programma in
december 2007 momenteel de UNHCR maandelijkse toelages aan de vluchtelingen
geeft. Vluchtelingen hebben volgens de Georgische vluchtelingenwet het recht om
onderwijs te volgen. Een aantal Tsjetsjeense vluchtelingen gaat echter naar nietofficiele
scholen waar in het Russisch onderwezen wordt. Momenteel werkt het
ministerie van Onderwijs aan de erkenning van deze scholen.446 UNHCR heeft in
Georgie geen gevallen van intimidatie of discriminatie van Tsjetsjeense
vluchtelingen waargenomen.447
Een verleende vluchtelingenstatus geldt in principe voor onbepaalde tijd.448 Hoewel
Georgie de verdragen met betrekking tot de status van vluchtelingen (1951) heeft
ondertekend, voldoet de Georgische vluchtelingenwet niet volledig aan
internationale standaarden. De tekortkomingen in de wet hebben betrekking op de
definitie van een vluchteling, bescherming tegen refoulement, de acceptatie van
asielverzoeken, het intrekken van een vluchtelingenstatus en sociale en
economische rechten.449 Zo kan het voorkomen dat asielzoekers bij het oversteken
van de grens door de douanecontrole worden teruggestuurd zonder dat zij een
asielverzoek hebben kunnen indienen.450
Tblisi 2006.
445 BBC News, Russiafs reach unnerves Chechens, 16-01-2008.
446 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 28-31.
447 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 15.
448 Geregistreerde vluchtelingen zijn wel verplicht iedere 12 maanden hun registratie te verlengen. De
vluchtelingenstatus van personen die verzuimen hun registratie te verlengen, kan worden ingetrokken.
449 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 12.
450 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 16.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
77
In 2007 zijn de UNHCR en het Georgische ministerie voor Vluchtelingen en
Accommodatie overeengekomen dat UNHCR toegang heeft tot de gehoren en een
observerende rol heeft bij de statusbepaling van asielzoekers.
Een herziening van de vluchtelingenwet is nu in ontwikkeling. In april 2007 is al
een amendement op de wet aangenomen. Op grond hiervan krijgen alle
vluchtelingen een tijdelijke verblijfsvergunning in plaats van de voorheen
gebruikelijke vluchtelingenkaart. De verblijfsvergunning geeft meer rechten
waaronder de mogelijkheid het land op legale wijze te verlaten of binnen te reizen,
een bankrekening te openen en een stuk land of andere onroerende goederen te
kopen.451 Aanpassingen van de wet op het gebied van medische en sociale zorg
hebben nog niet plaatsgevonden.452
6.2 Azerbeidzjan
De Azerbeidzjaanse regering erkent Tsjetsjenen niet als vluchtelingen en accepteert
geen asielverzoeken van Tsjetsjenen. Om spanningen in de bilaterale relatie met de
Russische Federatie te voorkomen, laat Azerbeidzjan asielverzoeken van
Tsjetsjenen door UNHCR beoordelen. De autoriteiten gedogen hun verblijf in
Azerbeidzjan. UNHCR Bakoe geeft Tsjetsjenen op prima facie basis een
protection letter die 12 maanden geldig is, en die met 12 maanden kan worden
verlengd. De protection letter verleent bescherming door en toegang tot faciliteiten
van UNHCR, maar geldt niet als vluchtelingenstatus of reisdocument. Volgens
opgave van UNHCR verbleven eind 2007 2.110 geregistreerde Tsjetsjenen in
Azerbeidzjan. Er zijn geen gegevens bekend over het aantal niet geregistreerde
Tsjetsjeense vluchtelingen en migranten in Azerbeidzjan.
Tsjetsjeense vluchtelingen, zowel geregistreerd als ongeregistreerd, hebben in
Azerbeidzjan geen recht op voorzieningen en ondersteuning van overheidswege.
Geregistreerde noch niet-geregistreerde Tsjetsjenen kunnen in Azerbeidzjan arbeid
verrichten. Ofschoon in de vorige verslagperiode nog op beperkte schaal gewerkt
kon worden door Tsjetsjeense vluchtelingen, is deze mogelijkheid thans beeindigd
door een nieuw overheidsdecreet dat een zeer hoge boete oplegt aan werkgevers
die personen zonder werkvergunning in dienst hebben.
Geregistreerde vluchtelingen zijn hoofdzakelijk afhankelijk van de hulp die door
UNHCR wordt verstrekt. Deze hulp beperkt zich in de praktijk tot een bescheiden
financiele bijdrage en het verlenen van medische zorg. Sinds 2003 mogen
Tsjetsjeense kinderen onderwijs volgen op Azerbeidzjaanse scholen.453 De nietgeregistreerde
Tsjetsjenen ontvangen geen hulp.
451UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 12 en Human Rights Information and Documentation
Centre, Pankisi deadlock. Plight of Chechen refugees in Georgia, februari 2008, p. 5.
452 UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008, p. 12.
453 Dit geldt alleen voor basisscholen. Tsjetsjeense kinderen gaan doorgaans naar de Russischtalige scholen.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
78
Tsjetsjenen die bij UNHCR zijn geregistreerd, ondervinden geen
veiligheidsproblemen. In 2007 zijn volgens gegevens van UNHCR 70 Tsjetsjeense
vluchtelingen op vrijwillige basis teruggekeerd naar hun land van herkomst.
UNHCR heeft geen gedwongen terugkeer of refoulement van Tsjetsjeense
vluchtelingen in Azerbeidzjan waargenomen in de verslagperiode.
6.3 Kazachstan
In Kazachstan bevinden zich circa 5.000 Tsjetsjeense vluchtelingen, waarvan het
merendeel arriveerde na het uitbreken van het tweede Tsjetsjeense conflict. Deze
groep bestaat grotendeels uit bejaarden, vrouwen en kinderen. Zij verblijven
doorgaans bij etnisch Tsjetsjeense familieleden en vrienden, verspreid over de 16
regiofs in Kazachstan.
Volgens een zegsman van de Tsjetsjeense gemeenschap wonen in Kazachstan circa
30.000 Tsjetsjenen. Zij hebben het Kazachstaanse staatsburgerschap en genieten
volledige burgerrechten.454 Deze etnische Tsjetsjenen zijn grotendeels goed
geintegreerd in Kazachstan.
Kazachstan is sinds 1999 partij bij het internationale Vluchtelingenverdrag, maar
heeft nog geen uitvoeringswetgeving aangenomen waarin de vluchtelingenstatus en
de rechten en verplichtingen van asielzoekers en vluchtelingen worden
gedefinieerd. Op basis van de Conventie van Minsk kunnen personen afkomstig uit
GOS-landen zonder visum 180 dagen in Kazachstan blijven. Om deze reden zijn
Tsjetsjenen uitgesloten van de asielprocedure en kunnen zij niet in aanmerking
komen voor een vluchtelingenstatus.455 Ook ontvangen Tsjetsjeense vluchtelingen
van de Kazachstaanse autoriteiten geen hulp. UNHCR en het IOM verstrekken
humanitaire hulp in de meest schrijnende gevallen, maar merendeels komt de hulp
vanuit de omvangrijke Tsjetsjeense gemeenschap in Kazachstan.
Aan Tsjetsjenen die op basis van de GOS-afspraken Kazachstan binnenreizen
wordt dikwijls registratie geweigerd. Ongeregistreerd verblijf in Kazachstan is
strafbaar. De straffen die opgelegd kunnen worden, varieren van een
administratieve boete tot gedwongen uitzetting uit Kazachstan. Van Tsjetsjenen
worden vaak steekpenningen gevraagd om registratie te verkrijgen.456 Een deel van
de ontheemde etnische Tsjetsjenen kiest er zelf voor om ongeregistreerd te blijven,
om niet ontdekt te worden door de autoriteiten.
454 Zegsman Akhmed Muradov in Kommersant, www.kommersant.com, 21 maart 2007.
455 US Department of State, Kazakhstan. Country Reports on Human Rights Practices . 2007, 11-03-2008.
456 US Department of State, Kazakhstan. Country Reports on Human Rights Practices . 2007, 11-03-2008,
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
79
6.4 Standpunt van UNHCR
In 2004 publiceerde UNHCR voor het laatst een position paper met betrekking tot
vluchtelingen en asielzoekers uit Tsjetsjenie. Hierin concludeerde UNHCR dat er
geen sprake is van een werkelijk binnenlands vestigingsalternatief voor etnisch
Tsjetsjeense ontheemden in de Russische Federatie.457 Tot op heden heeft UNHCR
geen nieuw position paper gepubliceerd.
In een rapport dat is opgesteld naar aanleiding van een Country of Origin
Information Seminar in Wenen in oktober 2007458 stelde UNHCR dat een
binnenlands vestigingsalternatief geen reele optie is voor personen die vrezen voor
vervolging door Tsjetsjeense of federale autoriteiten; ook in andere delen van de
Russische Federatie zullen deze personen voor vervolging van de autoriteiten te
vrezen hebben. Een disclaimer in het rapport geeft echter aan dat de opvattingen in
het rapport niet noodzakelijk het officiele standpunt van UNHCR verwoorden.
Voorts wijst het rapport op mogelijke problemen die Tsjetsjeense ontheemden
kunnen ondervinden met betrekking tot woonregistratie, discriminatie en de
verslechtering van de veiligheidssituatie in andere deelrepublieken in de
noordelijke Kaukasus, waaronder Ingoesjetie.459
457 UNHCR, UNHCR Position regarding Asylum-Seekers and Refugees from the Chechen Republic, Russian
Federation, 22 oktober 2004.
458 Het Country of Origin Information Seminar werd georganiseerd door de Oostenrijkse NGO ACCORD en het
regionale kantoor van de UNHCR voor Oostenrijk, Tsjechie en Duitsland. Stafleden van het UNHCR kantoor in
de noordelijke Kaukasus namen deel aan het seminar.
459 Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of Origin Information Seminar,
Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008, p. 11-12.
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
80
Bijlagen
I Overzichtskaart van Tsjetsjenie
Overzichtskaart noordelijke Kaukasus
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
81
II Lijst van geraadpleegde bronnen
E Accord en UNHCR, Chechnya. Summary of the ACCORD-UNHCR Country of
Origin Information Seminar, Vienna, 18-10-2007, gepubliceerd april 2008
E American Committee for Peace in the Caucasus, Timeline of violence in
Ingushetia: summer 2007 . winter 2008
E Amnesty International, Russian Federation, Report 2008
E Amnesty International, Russian Federation: Freedom limited . the right to
freedom of expression in Russia, EUR 46/008/2008, februari 2008
E Amnesty International, Russian Federation (Chechen Republic). Forcible
eviction, EU 46/003/2008, 25-01-2008
E Amnesty International, Russian Federation: Human rights defenders at risk in
the North Caucasus, 27-11-2007
E Amnesty International, Russian Federation: do not repeat mistakes made in
Chechnya, 25-10-2007
E Amnesty International, Russia: human rights concerns, EUR 46/040/2007, 19-
09-2007
E Amnesty International, Russian Federation. What justice for Chechnyafs
disappeared? EUR 46/015/2007, 23-05-2007
E Amnesty International, Russian federation violent racism out of control, mei
2006
E Amnesty International, brief over Tsjetsjenie, 8 april 2002
E Barany, Z., eThe politics of Russiafs elusive defense reformf in Political science
quarterly, vol. 131 no. 4 (2006)
E BBC News
E Caucasian Knot
E Central Asia-Caucasus Analyst
E Chechnya Weekly, (Jamestown Foundation)
E The Christian Science Monitor
E Council of Europe, Committee of Ministers, Violations of the ECHR in the
Chechen Republic: Russiafs compliance with the European Courtfs judgements,
12-06-2007
E Danish Refugee Council, North Caucasus Mission Report, september 2007
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
82
E Defence Academy of the United Kingdom, Conflict Studies Research Centre,
Chechnya: continued violence, C.W. Blandy, december 2006
E The Economist
E ECRE, Guidelines on the treatment of Chechen internally displaced persons,
asylum seekers and refugees in Europe, maart 2007
E European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading
Treatment or Punishment (CPT), Public Statement concerning the Chechen
republic of the Russian Federation, 13-03-2007
E Freedom House, Countries at the crossroads 2007. Country report . Russia, -
25-09-2007.
E Freedom House, Freedom in the world . Chechnya, 2007.
E Keir Giles, Military service in Russia . No new model army, (Defense Academy
of the United Kingdom, Conflict Studies Research Centre, Russian series), mei
2007
E Global Insight, Russia: Chechnya back in the headlines over military power
clash, 18-04-2008
E The Guardian
E Human Rights Information and Documentation Centre, Pankisi deadlock. Plight
of Chechen refugees in Georgia, februari 2008
E Human Rights Information and Documentation Centre, Silence kills: abuse of
Chechen refugees in Georgia, Tblisi 2006
E Human Rights Watch, gAs if they fell from the skyh Counterinsurgency, rights
violations, and rampant impunity in Ingushetia, juni 2008
E Human Rights Watch en Amnesty International, Council of Europe failing on
Russia, 15-04-2008
E Human Rights Watch, Russian trial a test for ban of use of evidence obtained
under torture, 01-02-2008
E Human Rights Watch, Choking on bureaucracy, State curbs on independent
civil society activism, februari 2008
E Human Rights Watch, Russia: Journalists detained to stop reporting on
Ingushetia protest, 27-01-2008
E Human Rights Watch, World Report . Russia events of 2007
E Human Rights Watch, Singled out. Russiafs detention and expulsion of
Georgians, oktober 2007
E Human Rights Watch, EU-Russia Human Rights Consultations, september 2007
E Human Rights Watch, Justice for Chechnya, juli 2007
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
83
E Human Rights Watch en ILGA, gWe have the upper handh Freedom of
assembly in Russia and the human rights of lesbian, gay bisexual and
transgender people, juni 2007
E Human Rights Watch, Russia: Journalist Detained to stop reporting on
Ingushetia protest, 27-01-2007
E Human Rights Watch, Torture by units under the effective command of Chechen
Prime Minister Ramzan Kadyrov. Background note on the structure of forces
under Kadyrovfs effective command, november 2006
E Human Rights Watch, Widespread torture in the Chechen Republic, 13-11-2006
E Human Rights Watch, Russian Federation/ Chechnya. Briefing to the 60th
session of the UN commission on human rights, januari 2004
E Institute for War and Peace Reporting (IWPR)
E ICRC, Plan of action in the Russian Federation 2007, 04-04-2007
E Inter Press Service
E Interfax
E International Crisis Group, Russiafs Dagestan: conflict causes, 03-06-2008
E International Displacement Monitoring Centre (IDMC), Russia: government
efforts help only some IDPs rebuild their lives, 13-08-2007
E IDMC/ Norwegian Refugee Council, Struggling to integrate: Displaced people
from Chechnya living in other parts of the Russian Federation, juni 2008
E International Helsinki Federation for Human Rights, 24 November . Another
black day for human rights and democracy in Russia, 24-11-2007
E International Helsinki Federation for Human Rights, Open letter regarding an
abusive raid in the village of Ali-Yurt, Ingushetia, on 28 July 2007, 13-08-2007
E International Helsinki Federation for Human Rights, Amnestied people as
targets for persecution in Chechnya, 16-05-2007
E International Helsinki Federation for Human Rights, Human rights in the OSCE
region: Europe, Central Asia and North America, Report 2007 (Events of
2006), 27-03-2007
E International Helsinki Federation for Human Rights, Open letter by the
International Helsinki Federation for Human Rights regarding the unlawful
detention of the officially amnestied Mokhdan Elgakaev and Myukhdi
Aslembekov, 07-12- 2006
E International Helsinki Federation for Human Rights, In a Climate of Fear;
gPolitical Processh and Parliamentary Elections in Chechnya, november 2005
E International Herald Tribune
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
84
E International Institute for Counter Terrorism, Chechnya in 2007: Ramzan
Kadyrovfs domain, 25-05-2007
E International Network of Action against Hunger, Russian Federation: The long
hard struggle to rebuild Chechnya, 13-07-2007
E Isakova, Irina, eThe Russian defense reformf, in China and Eurasia Forum
Quarterly, vol. 5, no.1 (2007)
E Itar Tass
E Jagers, N., eIs er nog plaats voor Rusland in de Raad van Europa?f in NJCM, jrg
32, nr. 8, 2007
E The Jamestown Foundation
E Jaimoukha, A., The Chechens. A handbook, 2005
E Johnsonfs Russia List
E Melvin, Neil J., Building stability in the North Caucasus, SIPRI policy paper
no. 16, mei 2007
E Memorial, The situation in the North Caucasus. Autumn 2007- spring 2008
E Memorial, On the situation of residents of Chechnya in the Russian Federation,
August 2006- October 2007
E Memorial, The situation in the Republic of Ingushetia. En route to
destabilization, september 2007
E Memorial, Abductions and disappearances in the Republic of Dagestan, 10-08-
2007
E Memorial, The legal system in Chechnya, augustus 2007.
E Memorial, The situation in the North Caucasus: November 2006 . May 2007:
Apotheosis of the gChechenisationh
E Moscow Times
E Nederlands Dagblad
E The New York Times
E NRC Handelsblad
E The Norwegian Helsinki Committee, Antiterrorism measures and human rights
in the North Caucasus: a regional system of torture, forced confessions and
fabricated trials, maart 2007- april 2008
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
85
E Norwegian Refugee Council, Whose responsibility? Protection of Chechen
internally displaced persons, asylum seekers and refugees, mei 2005
E PACE, Council of Europe member statesf duty to co-operate with the European
Court of Human Rights, Resolution 1574, 02-10-2007
E PACE, Secret detentions and illegal transfers of detainees involving council of
Europe member states: second report, Committee on legal affairs and human
rights, 07-06-2007
E PACE, Member statesf duty to co-operate with the European Court of Human
Rights, doc. 11183, 09-02-2007
E PACE, Honouring of obligations and commitments by the Russian Federation,
Doc. 10568, 03-06-2005
E Prague Watchdog
E Pravda
E Raad van Europa, Survey of activities 2007, Registry of the European Court of
Human Rights, 2008
E Radio Free Europe/ Radio Liberty (RFE/RL)
E Reporters Without Borders
E Russian analytical digest, The Russian-Chechen conflict and the Putin-Kadyrov
connection, No.2, 05-06-2007
E Schweizerische Fluchtlingshilfe, Nordkaukasus. Entwicklungen in
Tschetschenien sowie in Dagestan, Kabardino-Balkarien, Inguschetien un
Nordossetien, januari 2007
E Seierstad, Asne, De engel van Grozny. Achttien maanden undercover in
Rusland, 2008
E Spivak, A. L. en W.A. Pridemore, eConscription and reform in the Russian
armyf, in Problems of post-communism, vol. 51, no.6, November/December
2004,
E Swiss Peace, Russia- Chechnya- Trends in Conflict and Cooperation, Fast
Update
E Swiss Peace, Russia . Daghestan . Trends in conflict and cooperation, Fast
Update
E Trouw
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
86
E UK Home Office, Operational Guidance Note Russian Federation, 14-11-2006
E UN Human Rights Council, Fourth session agenda item 2, A/HRC/4/19/Add.3,
30 mei 2007
E United Nations Committee against Torture (CAT), Consideration of reports
submitted by states parties under article 19 of the convention,
CAT/C/RUS/CO/4, 06-02-2007
E United Nations Report of the Special Rapporteur on violence against women, its
causes and consequences, Yakin Erturk, Integration of the human rights of
women and a gender perspective: violence against women, Mission to the
Russian Federation, 26-01-2006
E UN OCHA, Update to the inter-agency transitional workplan for the North
Caucasus, September 2007
E UN OCHA, Inter-agency transitional workplan for the North Caucasus 2007,
13-12-2006
E UN News Service
E UNHCR, Global appeal 2008-2009. Russian Federation
E UNHCR, Georgia. Gaps analysis report, februari 2008
E UNHCR News Stories, UNHCR helps returnees rebuild their lives as stability
returns to Chechnya, 5 september 2007
E UNHCR, Russian Federation, Global Report 2005
E UNHCR Moscow, Background Note On the Replacement of USSR passports In
the Russian Federation, januari 2004
E UNICEF, Help for children psychologically affected by war in Chechnya, 03-
03-2008
E UNICEF Programme in the N. Caucasus: activity report no. 114; 1 Jan- 31 Mar
2007, 19-04-2007
E US Department of State, Country reports on terrorism, 30-04-2008
E US Department of State, Russia. Country report on human rights practices .
2007, 11-03-2008
E US Department of State, Kazakhstan. Country Reports on Human Rights
Practices . 2007, 11-03-2008
E De Volkskrant
E War Resister International, Co-update
E Washington Post Foreign Service
E Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Dynamiek in Islamitisch
activisme: aanknopingspunten voor democratisering en mensenrechten, 2006
algemeen ambtsbericht noordelijke Kaukasus
juli 2008
87
E World Organization against Torture
E Xeno Sova-Centre, Statistics of racist and neo-nazi crimes in Russia. January .
November 2007, 30-11-2007
E http://www.bartstaes.be/tsjetsjenie.php
E http://www.coe.int/T/E/Com/Files/Themes/Death-penalty/e_briefing.asp
E http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?action=cw_search&l=1&t=1&cw_
country=26&cw_date
E www.internal-displacement.org
E http://www.kremlin.ru/eng/speeches/2008/02/13/1113_type82913type84779_16
0098.shtml
E http://www.legislationline.org
E http://www.livechechnya.org/english.htm
E http://mil.ru/eng/1862/12069/index.shtml
E http://www2.ohchr.org/english/
E http://www.servat.unibe.ch/icl/cc00000_.html
E http://en.sovetpamfilova.ru/
E http://en.wikipedia.org/wiki/Ingushetia

maandag 11 augustus 2008