Rijksuniversiteit Groningen

Boeiend boek is even opwindend als spannende film

Datum: 13 augustus 2008

Als Keanu Reeves in de film The Matrix op de richel van een wolkenkrabber zijn houvast dreigt te verliezen, stokt het hart in je keel en breekt het zweet je uit. Je beleeft het alsof je eigen leven op het spel staat. Als we zien hoe iemand een bepaalde emotie ondergaat, activeren we hersenregionen die we ook activeren als we zelf die emotie ondergaan. Maar een dergelijke scène in een boek kan even pakkend zijn. Dat tonen Mbemba Jabbi en Christian Keysers van het Universitair Medisch Centrum Groningen/Rijksuniversiteit Groningen aan in een publicatie in PLoS-One deze week.

Op het NeuroImaging Center van het Universitair Medisch Centrum Groningen vergeleken zij hersenactiviteit die wordt opgewekt door het zien van geëmotioneerde gezichtsuitdrukkingen met hersenactiviteit opgeroepen door het lezen over emoties.

Kokhalzende dronkenlap
Proefpersonen werden in een fMRI-scanner gezet om hun hersenactiviteit te meten. Eerst zagen ze een filmfragment van drie seconden waarin een acteur een slokje neemt uit een kopje en daarna kijkt alsof hij met afschuw vervuld is. Daarna werd de proefpersonen gevraagd om korte emotioneel beladen scènes te lezen die ze zich goed moesten inbeelden. Keysers: `Bijvoorbeeld over een vunzige dronkelap waar ze op straat tegenaan botsen, die dan vervolgens begint te kokhalzen. Ze moesten zich dan voorstellen dat stukjes van zijn kots in hun mond terecht kwamen.' Als laatste maten de onderzoekers de hersenactiviteit van proefpersonen die in de scanner onplezierig smakende drankjes dronken.

Zelfde hersengebied
`Het resultaat was verrassend', zegt Keysers. `In alle drie de gevallen lichtte hetzelfde gebiedje in de Anterior Insula op.' De Anterior Insula is het deel van de hersens waarin ons gevoel van weerzin zetelt. Patiënten met hersenletsel in dat gebied, bijvoorbeeld als gevolg van een infectie, verliezen het vermogen om walging te voelen. Bedorven melk drinken ze vrolijk op alsof het limonade is.

Levendige emoties
Dat betekent, aldus Keysers, dat altijd hetzelfde gebeurt. `Of we nu een film zien of een verhaal lezen: we activeren lichamelijk een gevoel van afschuw. Dat is waarom zowel een boek lezen als een film zien, ons het gevoel geeft alsof we echt voelen wat de held in het verhaal meemaakt.' Met de opmerking, dat dit in een wereld die meer en meer gedomineerd wordt door visuele media, goed nieuws is voor de geschreven media, rondt de onderzoeker af. `Een boeiend geschreven boek of krantenartikel kan even levendige emoties oproepen als het aanschouwen van een film.'

Prof. dr. Christian Keysers is wetenschappelijk directeur van het NeuroImaging Center in Groningen en hoogleraar Social Brain. Hij leidt een onderzoeksgroep die probeert te ontraadselen hoe wij intuïtief en als vanzelf delen in de emoties en gevoelens van de mensen om ons heen.