14-08-2008
Christiaan Huygens Wetenschapsprijs 2008 naar Mariska Kriek
De Christiaan Huygens Wetenschapsprijs 2008 voor het vakgebied
Ruimtewetenschappen is toegekend aan astronome Dr. Mariska T. Kriek.
De jury kende de prijs toe voor haar dissertatie The Many Phases of
Massive Galaxies, a Near-Infrared Spectroscopic Study of Galaxies in
the Early Universe, die zij op 26 september 2007 verdedigde aan de
Universiteit Leiden. Kriek krijgt de prijs op 16 oktober uitgereikt
uit handen van minister Plasterk van OCW.
Mariska Kriek (Leiden, 1979) studeerde sterrenkunde aan de
Universiteit Leiden, waar ze in augustus 2003 haar doctoraalexamen
behaalde. Van 2003 tot 2007 deed ze promotieonderzoek naar de evolutie
van sterrenstelsels in het jonge heelal. Op grond van haar
proefschrift werd ze door de faculteit Wis- en Natuurwetenschappen van
de Universiteit Leiden uitgeroepen tot 'Onderzoeker van het jaar
2007'. Haar promotores waren prof. dr. M. Franx (Leiden) en prof. Dr.
P.G. van Dokkum (Yale University). Momenteel is Mariska Kriek werkzaam
als H.N. Russell Fellow aan het Department of Astrophysical Sciences
van Princeton University, Verenigde Staten.
De jury selecteerde unaniem de dissertatie van Kriek uit alle
nominaties door Nederlandse onderzoekscholen en universiteiten. De
jury, samengesteld door de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen, bestond uit prof. dr. G.K. Miley (voorzitter), prof.
dr. ir. J.A.M. Bleeker, prof. dr. E.P.J. van den Heuvel en prof. dr.
R.T. Schilizzi,
Belang bekroonde werk
In haar bekroonde proefschrift bestudeerde Kriek de eigenschappen van
vergelegen sterrenstelsels in het 'vroege' heelal. Gedurende drie jaar
deed Mariska Kriek een groot aantal waarnemingen in het
nabij-infrarood met grote astronomische telescopen, waaronder de
Gemini Telescoop en de Very Large Telescoop in Chili, een van de beste
plekken ter wereld om verre sterrenstelsels aan de rand van het
waarneembare heelal te bestuderen. Deze spectroscopie is moeilijk,
omdat de aardatmosfeer zeer helder is en het licht van de
sterrenstelsels overstraalt. Kriek is de eerste ter wereld die de
straling van sterlicht van deze sterrenstelsels heeft gemeten.
Haar belangrijkste resultaat is de ontdekking dat veel sterrenstelsels
op zo'n elf miljard lichtjaar afstand voornamelijk uit oude sterren
bestaan en al vroeger in de geschiedenis van het heelal gevormd lijken
te zijn dan tot dusver was aangenomen. Het blijkt, zeer verrassend,
dat praktisch alle sterrenstelsels dezelfde kleur hebben, een
zogenaamde red sequence, welbekend voor sterrenstelsels in het nabije
universum, maar nog niet eerder gedetecteerd in het vroege heelal.
Deze constatering is van groot belang, omdat hij aantoont dat deze
sterrenstelsels veel eerder zijn gevormd. Kriek presenteerde ook
modellen die de kleuren kunnen verklaren.
De Christiaan Huygens wetenschapsprijs
De Christiaan Huygens Wetenschapsprijs, die bestaat uit een
belastingvrij geldbedrag van 10.000 euro, een oorkonde en een bronzen
beeltenis van Christiaan Huygens, wordt sinds 1998 jaarlijks toegekend
aan een onderzoeker die in een recent verdedigde dissertatie een
belangrijke, bij voorkeur ook maatschappelijk relevante bijdrage aan
de wetenschap heeft geleverd. De jury, samengesteld door de
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), kent de
prijs toe aan de wetenschapper wiens dissertatie als beste wordt
beoordeeld van alle proefschriften in het betreffende
wetenschapsgebied die in de vier jaren voor de toekenning aan
Nederlandse onderzoekscholen en universiteiten zijn verdedigd.
De Christiaan Huygens Wetenschapsprijs wordt uitgereikt in vijf
wetenschapsgebieden, die zich mede door het werk van Christiaan
Huygens (1629-1695) hebben kunnen ontwikkelen, te weten:
* Actuariaat en econometrie
* Theoretische en toegepaste natuurkunde
* Ruimtewetenschappen
* Informatie- en communicatietechnologie
* Economische wetenschappen
. Jaarlijks staat afwisselend een van deze wetenschapsgebieden
centraal. Dit jaar is dat Ruimtewetenschappen. De prijs beoogt onder
meer de contacten tussen universiteiten en bedrijfsleven te bevorderen
en de instroom van studenten in de bètawetenschappen positief te
beïnvloeden.
Sponsors
In het jaar van toekenning worden de kosten van de organisatie en
prijsuitreiking gedragen door een onderneming of instelling die
affiniteit heeft met het betreffende wetenschapsgebied. Dit jaar is
dat European Space Agency (ESA). Naast ESA maken De Nederlandsche
Bank, ING, Universiteit Utrecht en TNO het werk van de Stichting
Christiaan Huygensprijs mede mogelijk.
De prijsuitreiking vindt plaats op 16 oktober a.s. om 14.45 uur in de
Oude Kerk, Herenstraat 77 te Voorburg. Aanmeldingen voor het bijwonen
hiervan via: aanmelden@christiaanhuygensprijs.nl.