Nationale Bank van Belgie
2008-08-18
PERSBERICHT
Partiële prijseffecten van wisselkoersbewegingen: de rol van
distributiediensten en variabele elasticiteit van de vraag
door Philippe Jeanfils
NBB Working Paper No 135 - Research Series
Deze paper presenteert een model dat verschillende mechanismen omvat, die een realistische doorwerking
van de wisselkoersschommelingen in de prijsketen genereren. Die kenmerken, die tot dusver in de
literatuur afzonderlijk werden beschouwd, zijn geïntegreerd in een dynamisch stochastisch algemeen-
evenwichtsmodel, zodat de impact van de wisselkoers op de andere macrovariabelen, zoals de
handelsbalans en de productie, eveneens kunnen worden geanalyseerd.
Het model is een tweelandenmodel, en in elk land zijn er twee productiesectoren, de sector van de niet-
verhandelde en die van de verhandelde goederen. Die sectoren produceren verschillende goederen en
diensten, zodat de ondernemingen over het marktvermogen beschikken om hun prijs te bepalen. De
verhandelde goederen worden verkocht op de thuismarkt en op de buitenlandse markt via lokale
distributiesectoren die de verhandelde goederen en niet-verhandelde diensten in vaste proporties
combineren. De producenten van verhandelde goederen zullen een verschillende prijs vaststellen voor de
thuismarkt en voor de buitenlandse markt, afhankelijk van:
- de nominale rigiditeit op elke markt: de prijzen zijn star volgens een Calvo-model dat ruimte laat voor
een gedeeltelijke indexering aan de vertraagde inflatie. In het geval van een depreciatie zal de prijs van
de ingevoerde goederen slechts geleidelijk worden aangepast als gevolg van deze prijsstarheid. De
doorwerking van de wisselkoers op de korte termijn is bijgevolg geringer dan die op de lange termijn;
- de substitutie-elasticiteit van de vraag die de optimale winstmarge bepaalt. Aangezien de verhandelde
goederen in het buitenland worden verkocht via de lokale distributiesector, die ze combineert met niet-
verhandelde diensten, wordt deze verhoging berekend op de totale marginale kosten die afhankelijk zijn
van de productiekosten van de verhandelde en van de prijs van de niet-verhandelde diensten. Hierdoor
zal de verkoopprijs minder dan proportioneel worden aangepast aan veranderingen in de marginale
kosten van de sector van de verhandelde goederen en aan veranderingen in de wisselkoers (voor de
invoer-/uitvoerprijs). Dit impliceert tevens dat de invoerprijs van de verhandelde goederen aan de grens
niet in een verhouding van één op één zullen veranderen met de wisselkoers. Bovendien bepaalt de
wisselkoers het relatieve gewicht van de prijs van de verhandelde goederen in de kleinhandelsprijs, en
beïnvloedt deze aldus de winstmarge. De distributiemarges verklaren derhalve waarom de doorwerking
partieel is, zelfs voor de invoerprijs aan de grens;
- de endogene verandering van de substitutie-elasticiteit en de winstmarge in functie van de relatieve prijs
(of het marktaandeel). Het model gaat ervan uit dat de producenten worden geconfronteerd met een
elasticiteit van de vraag die positief gerelateerd is aan hun prijs. Als gevolg hiervan zullen de
buitenlandse exporteurs, die niet willen dat hun prijs te sterk afwijkt van de prijs van hun concurrenten,
in geval van depreciatie hun optimale marge beperken om hun marktaandeel te vrijwaren. Dit is
derhalve een tweede kanaal dat een gedeeltelijke doorwerking van de wisselkoers in de invoerprijzen
aan de grens verklaart. Dit kenmerk genereert tevens een langzame aanpassing van de prijzen, die de
impact van de nominale prijsstarheid nog versterkt.
Samen bieden deze kenmerken een verklaring voor een doorwerking van de wisselkoers die kleiner is bij
inslag maar die toeneemt in de loop der tijd, die zelfs partieel is voor de invoerprijzen aan de grens, en die
afneemt verder in de prijsketen: het hoogst voor de prijzen aan de grens, vervolgens voor de finale
invoerprijzen, en ten slotte voor de geaggregeerde CPI.
Die mechanismen wijzigen ook de reële effecten van de wisselkoersschommelingen. De aanwezigheid van
de distributiekosten impliceert bijvoorbeeld dat de substitutie effecten in de vraag sterk worden beperkt,
omdat ze worden bepaald door de finale invoerprijs, die veel minder volatiel is dan de grensprijzen.
Anderzijds impliceert de aanwezigheid van endogene winstmarges dat de ruilvoet verbetert bij inslag na
Communicatie de Berlaimontlaan 14 tel. + 32 2 221 46 28 BTW BE 203 201 340
Nationale Bank van België n.v. BE-1000 BRUSSEL www.nbb.be
---
een depreciatie: de exporteurs drijven hun marges op in plaats van hun marktaandeel te verruimen, en de
importeurs schrikken ervoor terug om hun prijs te verhogen onder invloed van de concurrentiedruk. De
onmiddellijke verbetering van de ruilvoet verlaagt de deflatoire effecten van de wisselkoersdepreciatie op
de binnenlandse vraag. Die twee effecten verklaren tevens de aanpassing van de handelsbalans na een
depreciatie: de endogene marge heeft de neiging om de handelsbalans bij inslag te verbeteren als gevolg
van de verbetering van de ruilvoet, terwijl de distributiesector de verbetering van de ruilvoet beperkt door
het substitutie-effect af te zwakken. De impact van die mechanismen op de reële wisselkoers wordt
eveneens in detail geanalyseerd: de reële wisselkoers vertoont grote schommelingen als gevolg van een
intern relatief-prijseffect (veranderingen in de relatieve prijs van de verhandelde versus niet-verhandelde
goederen) en als gevolg van een marktsegmenteringseffect (afwijkingen van de wet van één prijs voor
verhandelde goederen).
Deze paper onderzoekt tevens hoe de variabele elasticiteit van de vraag een oplossing biedt om het hoofd
te bieden aan de gedocumenteerde afname van de doorwerking van de wisselkoers. Een scherpere
concurrentie die is toe te schrijven aan de toenemende globalisering, heeft de producenten mogelijk meer
gevoelig gemaakt voor hun relatieve prijs, en bijgevolg zijn deze minder geneigd om hun prijzen en de
resulterende optimale winstmarge aan te passen als reactie op wisselkoersbewegingen. Het is ook mogelijk
dat de elasticiteit van de vraag en de resulterende optimale winstmarge veranderen in functie van
marktomstandigheden die in de loop der tijd evolueren.
Communication boulevard de Berlaimont 14 phone + 32 2 221 46 28 VAT BE 203 201 340
National Bank of Belgium Ltd. BE-1000 BRUSSELS www.nbb.be TRB 22 300
---- --