Nederlands Instituut voor Ecologie


Persbericht, 26 augustus 2008

Koolmezen doen het op karakter

Mensen vinden elkaar meer op grond van hun persoonlijkheid dan op basis van hun uiterlijk, zo wordt gezegd. Dieren daarentegen - vogels met name - zouden vooral met hun uiterlijk pronken om aantrekkelijk te worden voor het andere geslacht. Dat laatste blijkt niet het hele verhaal. Want bij koolmezen speelt karakter wel degelijk een rol in de voortplanting, onthult een studie van een groep biologen onder leiding van dr. Kees van Oers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW).

Koolmeesvrouwtjes van paartjes die sterk overeenkomen in karakter, paren aanzienlijk vaker buiten de deur dan vrouwtjes van andere koppeltjes, vonden Van Oers en de zijnen. Ze hebben dus relatief veel buitenechtelijke nakomelingen. Aldus speelt persoonlijkheid een rol bij de seksuele selectie, schetst de studie, die verschijnt in het septembernummer van het tijdschrift Animal Behaviour.

Maar hoe meet je karakter? In de buurt van Arnhem vingen de onderzoekers koolmezen en brachten die naar een laboratoriumruimte met vijf kunstmatige bomen. Daar werden de dieren vrijgelaten. Vervolgens telden Van Oers cum suis het aantal bewegingen dat de dieren binnen twee minuten na hun vrijlating maakten in en tussen die bomen. Dat gaf een maat voor het tempo waarin de vogels hun nieuwe omgeving exploreerden en dus voor hun ondernemingszin.

Koolmezenpaartjes die bestonden uit twee 'vlugge' individuen, bleken - na dna-onderzoek - meer buitenechtelijke nakomelingen te hebben dan 'gemengde' koppels. Datzelfde gold voor paartjes van twee 'langzame' individuen: ook de vrouwtjes daarvan deden het relatief vaak buiten de deur. Pikant detail: de vaders van de buitenechtelijke jongen verschilden niet van de reguliere echtgenoten wat betreft ondernemingszin, gewicht, grootte, enzovoorts. Dat lijkt erop te wijzen dat de vrouwtjes die paarden met een 'vreemd' mannetje, niet op zoek waren naar betere genen.

Wat dan wel de reden is voor het gemeten verschil in buitenechtelijkheid weten de onderzoekers niet. Ze sluiten niet uit dat de verklaring voor het buitenechtelijk gedrag van de 'langzaam-langzaam'- paartjes verschilt van de verklaring voor hetzelfde buitenechtelijke gedrag van de 'vlug-vlug'- stelletjes. Wat die laatste betreft: de meer ondernemende mannetjes worden geacht vaker de confrontatie aan te gaan met andere mannetjes. Misschien openen ze daarmee extra mogelijkheden voor hun eveneens 'vlugge' vrouwtjes om vreemd te gaan, aldus de onderzoekers.

Het NIOO is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het bestaat uit drie centra: voor ecologie van kust en zee, van het zoete water en van het land. Bij het NIOO werken ongeveer 250 mensen. Op het NIOO-Centrum voor Terrestrische Ecologie in Heteren richten de onderzoekers zich op het leven op het land.

Artikel: Kees van Oers, Pieter Jan Drent, Niels Jeroen Dingemans en Bart Kempenaers: Personality is associated with extrapair paternity in great tits, Parus major. Animal Behaviour, september 2008.

Contact: Kees van Oers, Werkgroep Populatiebiologie van Dieren (NIOO-KNAW), Postbus 40, 6666 ZG Heteren. E-mail: k.vanoers@nioo.knaw.nl. Telefoon: 026 - 4791254 of 06-18048495.