visual
3-9-2008 Agnes Jongerius: gemeenschapsidee steeds verder zoek
Steeds meer werknemers beginnen voor zichzelf, om te ontsnappen aan
bureaucratische procedures, controlerende bazen en veel gedoe. Ze
willen tijd voor hun vak, vrijheid om te werken.
Met een pleidooi voor het zogeheten Rijnlandse model van
arbeidsverhoudingen opende FNV-voorzitter Agnes Jongerius deze week
het academisch jaar op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Enkele
citaten uit de speech (zie onderaan link naar volledige speech):
* Arbeidsorganisaties zijn blijkbaar steeds minder een plek waar je
nog lekker kunt werken. Organisaties zijn beland in een permanent
proces van reorganiseren. Onder het mom van herpositioneren,
aanboren van nieuwe markten, professionaliseren of van wat dan ook
- wordt de vrijheid van handelen op de werkvloer steeds verder
teruggedrongen. Terwijl het topmanagement voor zichzelf steeds
meer vrijheid creëert, worden werknemers bestookt met
administratieve regels, controlevoorschriften, theoretische, door
anderen 'smart' geformuleerde prestatienormen. En ondanks alle
mooie managementspeak en hypes, kenmerkt de overheersende
managementstijl zich door wantrouwen en controle. Het gevolg: Een
agent of een verpleegkundige is steeds meer tijd kwijt aan
administratie - in plaats van boeven vangen of verplegen.
* Ondertussen ontstaat een managementlaag die mobiel is, snel
switcht van de ene instelling naar het andere bedrijf en zichzelf
veel vrijheden veroorlooft.
* Daar waar de relatie zoek is tussen belonen en presteren, ontstaan
perverse toestanden. Al die managers met hun topsalarissen
demotiveren de mensen op de werkvloer. Er ontstaat een gevoel van
vervreemding. Iedereen heeft het de laatste weken weer over de
lonen. Maar waarom zou je op de werkvloer instemmen met een
verantwoorde loonontwikkeling, als je ziet dat de top zich
bonussen toebedeelt van tonnen, zo niet miljoenen euro's? En
bovendien zie je dat die top geen visie heeft, geen lange termijn
oriëntatie voor organisatie. Het eerste wat op die manier sneuvelt
is de loyaliteit en een gevoel van verbondenheid.
* Dat moet weer anders. Dat kan ook anders. Mensen zijn sociale
wezens. Ze werken in een organisatie omdat ze zich verbonden
willen voelen. Omdat ze het van belang vinden iets te betekenen
voor hun naaste collega's. Respect te krijgen omdat je iets goed
kunt. Omdat je een fijne collega bent waar anderen wat aan hebben.
Dat is een prachtige bron van motivatie, van betrokkenheid.
Organisaties moeten die betrokkenheid aanwakkeren, die motivatie
de ruimte te geven. Dat kan door te sturen op basis van
vertrouwen. Gebruik de kennis en ideeën en de betrokkenheid van de
werkvloer. Geef de werknemers de zeggenschap over de inhoud van
hun werk. Maak ze verantwoordelijk voor de inhoud van hun werk.
* Mijn kernpunt is dat een arbeidsorganisatie een gemeenschap is,
van werknemers, klanten, de omgeving van het bedrijf. Dat
gemeenschapsidee raakt helaas steeds verder zoek. De economie
heeft zich de afgelopen decennia volgens wel hele liberale
spelregels kunnen ontwikkelen. Het politieke is ook helemaal uit
het economische leven verdwenen. Ingrepen van de overheid zijn nog
maar uiterst beperkt toegestaan. Daarmee is de economie ook
compleet losgezongen van locaties, footlose zoals dat zo mooi
heet. Maar het politieke zorgt er juist voor dat er een link is
met een locatie, een gemeenschap van mensen. Juist dit streven
naar een winstoptimalisatie in de economie zonder oog voor een
gemeenschap is destructief. U kent de voorbeelden van de
hedgefunds. Bedrijven worden opgesplitst, volgestouwd met leningen
en weer verkocht. Ook de huidige financiële crisis is veroorzaakt
door menselijk handelen van zeer goed betaalde professionals die
eigenlijk geen idee hadden welk risico ze namen, maar daar
vorstelijk voor worden betaald. En ook hier dreigt dat private
risico publiek te worden afgewenteld.
* Kortom, waar ik voor pleit is dat bedrijven en instellingen
zichzelf weer gaan zien als een gemeenschap. Een gemeenschap van
werknemers die op zijn beurt deel uitmaakt van de samenleving
waarin dat bedrijf gevestigd is. Dat doe je niet door een
MVO-sausje over je organisatie te gooien. Maar wel door op een
goede manier de arbeid te organiseren. Organiseer op basis van
vertrouwen, niet wantrouwen. Dat moet dan ook in het hart van de
organisatie zitten. En het mooie is, dat is nog effectiever ook.
Een cultuur van hire and fire leidt er toe dat de werkgever en
werknemer niet in elkaar investeren. Juist continuïteit en
duurzaamheid zijn een noodzakelijke voorwaarde voor het opbouwen
van specifieke kennis. En dat is weer nodig om tot innovatie te
komen. Voila: ons Rijnlandse model van arbeidsverhoudingen.
* De FNV werkt aan arbeidsverhoudingen die duurzaam zijn, zowel voor
het bedrijf als voor de samenleving. De komende jaren zetten we in
op scholing van werknemers, op vakmanschap, de inhoud van het werk
en de zeggenschap daarover. Een goed gekwalificeerde en mobiele
beroepsbevolking is van belang, evenals betrokkenheid bij je
collega's en het bedrijf waar je werkt. Deze visie op
arbeidsorganisaties vertalen we naar concrete FNV-voorstellen,
zoals zelfroosteren en telewerken. Zo willen we mensen meer greep
geven op de omstandigheden waarbinnen ze werken. Vanuit het
vertrouwen dat ze juist dan het beste uit zichzelf weten te halen
en hun vakmanschap kunnen ontplooien.
* Tot slot wil ik nog graag een woordje zeggen tegen de studenten.
Ontwikkel jezelf. Geniet ook van deze tijd. Maar blijf zelf
nadenken. Blijf bij jezelf. Nu en later. Ga niet mee in de hype
management by spreadsheet, maar draag op je eigen, integere manier
bij aan je leven, je loopbaan en de samenleving.
Lees hier de volledige speech van Agnes Jongerius>>
Artikel uit de Volksrant: FNV: vaklui ontvluchten bedrijven
FNV